BRIEFWISSELING (
macht )
1987
macht,politiek,economische macht,organisatorische
macht,economie,organisatie.
BRIEFWISSELING ( macht )
Beste Jan,
Vorige maand hebben we van gedachten gewisseld over de machtsstrijd. De
machtsstrijd van de grootmachten, van de landen onderling in de machtsblokken
en van de diverse belangengroepen in elk land. In de strijd tussen deze
belangengroepen nemen politieke partijen een steeds bescheidener plaats in
schreef ik je. In je antwoord schreef je: “Als je de politiek beschouwt als een
van de componenten van de macht in het algemeen, naast de economische macht en
organisatorische macht, dan durf ik rustig te stellen dat zij machtiger is dan
ooit." Verderop schrijf je: "De componenten politiek, organisatie en
economie vormen de moderne inhoud van het begrip macht. Zij zijn innig met
elkaar verstrengeld en lopen vaak vloeiend in elkaar over. De belangen van de
Shell bijvoorbeeld zijn op hun wijze de belangen van de politiek en ook die van
de organisatie van de maatschappij.” Dat is nu precies wat ik bedoel. Alleen
zou ik het geen verstrengelen willen noemen. De politiek heeft geen
machtsmiddelen. De politiek loopt aan de leiband van de werkelijke
machthebbers. Vaak denken wij dan aan de multinationals maar daar moeten wij
voorzichtig mee zijn. Ontegenzeggelijk kunnen zij macht uitoefenen door hun
economische kracht maar er zijn duisterder machtsbronnen. Als kanalen vloeien
de geldstromen over de wereldbol; af en toe ontstaan nieuwe bronnen, hier en
daar ontstaan nieuwe zijtakken en soms droogt er een kanaal op. Wat we weten is
dat de banken hier een grote rol in spelen, maar alle bronnen zijn toch niet
algemeen bekend. Overigens spelen alle organisaties welke over belangrijke
geldmiddelen beschikken het spel mee. Zelfs de werknemers pensioenfondsen
hebben een vinger in de pap en misbruiken vaak hun macht. Als deze machthebbers
iets willen, staat de politiek machteloos. Voorbeelden zijn Chili, waar een
poging tot verbetering van de omstandigheden de kop in werd gedrukt door het
feit dat ze het koper niet meer kochten. De gevolgen zijn bekend. Nicaragua is
een ander voorbeeld. Economisch wordt dat land aan de afgrond gebracht, maar de
tegenstanders kunnen over miljoenen beschikken om wapens te kopen en allerlei
andere niet zulke frisse praktijken uit te oefenen.Deze
machthebbers kunnen overigens niet buiten de wapenindustrie. Economisch gezien
is het de grootste bron van inkomsten. Geen enkele bedrijfstak ter wereld werkt
met zulke enorme bedragen als deze en de verspilling is ook nergens zo groot.
Gesprekken over ontwapening door politici hebben dan ook geen enkele zin,
immers zij kunnen geen enkele kant uit. Ik ben er dan ook van overtuigd dat
Rusland eerder tot ontwapening wil over gaan dan de Verenigde Staten. Niet
omdat het zulke lieverds zijn, maar hun economische belangen liggen elders. Het
is dus eigenbelang maar desalniettemin...
Wie bepaalt overigens de hoogte van de rente?
Het blijkt dat de economie door de hoogte van de rentestand gestuurd kan worden. Vele landen oefenen druk uit op Duitsland om de rente verder te verlagen. De Duitse Bank wil hier niet aan. Wie is de Duitse Bank. Ik weet het niet en ik denk velen met mij niet. Duisenberg is machtiger dan de minister van financiën, al lijkt dit niet. De politiek heeft zich maar aan te passen en kan, zoals Den Uyl eens gezegd heeft: "rommelen in de marge.” Allerlei belangengroepen in een maatschappij proberen dit spel mee te spelen en voor hun zogenaamde achterban de belangen veilig te stellen. We zouden het eens hebben over de rol van het individu in dit geheel, aangezien ik vind dat wij als De Vrije Gedachte hier te weinig aandacht aan besteden. Want de rol van het individu blijft toch belangrijk, niet in de laatste plaats voor het individu zelf. Vele mensen denken in dezelfde machtsstructuren als in de maatschappij aanwezig en houden ze daardoor dus in stand, zonder zich af te vragen of hun belangen nou WERKELIJK gediend worden. Een simpel voorbeeld. Werkgeversbonden en werknemersbonden. Ik ben er van overtuigd dat deze zichzelf overleefd hebben, althans met hun huidige manier van werken. In de grafische C.A.O. staat dat het thuis laten verrichten van arbeid verboden is. Dit is nog een voortvloeisel uit de tijd dat de mensen uitgebuit werden juist door deze thuisarbeid. Waaruit bestond deze arbeid? Vaak door de meest stompzinnige handelingen tegen een hongerloontje. Met de moderne technieken, vooral in de drukkerswereld, is het vaak voor beide partijen beter om wel thuis te werken.Tienduizenden vrouwen met kinderen willen graag iets verdienen maar komen niet in de gelegenheid. Wat is er trouwens prettiger dan zelf je werktijden te bepalen? Controle op uitbetaling van loon is mogelijk, maar “nee” zegt de vakbond. Voorbeelden naar de andere kant zijn er ook, maar iedereen kent ze. Verder ben ik ervan overtuigd dat de mens een andere bescherming nodig heeft dan vroeger. Hier bedoel ik vooral het milieu mee. Maar daarover spreken de bonden niet. Aan de ene kant is de mens veel mondiger geworden, vooral wat zijn economische belangen betreft, aan de andere kant machtelozer wat zijn welzijn betreft. Laten we dit eens verder uitdiepen als je het er mee eens bent.
Groetjes……..Cees Storm
Beste Cees.
Je citeert een gedeelte uit mijn vorige brief aan jou, waarin ik het
heb over de politiek, economie en organisatie, en je merkt daarbij op dat jij
het liever geen verstrengeling zou willen noemen. Misschien heb je daarin wel
gelijk, als je tenminste die drie componenten als afzonderlijke grootheden
beschouwt, die op de een of andere manier contact met elkaar hebben en op
elkaar inwerken, maar die in principe als zelfstandige zaken naast elkaar staan
en zelfs tot op zekere hoogte onderling wedijveren. Als je het zo bekijkt kan
je inderdaad van de politiek zeggen dat zij geen of nauwelijks macht heeft en
van de component organisatie zou je, overeenkomstig de gangbare mening, je af
kunnen vragen of die niet juist functioneert als een instrument om de macht
zoveel mogelijk aan banden te leggen en te reguleren. Maar, zo beschouw ik de
zaak helemaal niet.
Ik zie de componenten 'politiek', 'economie’,en
‘organisatie’ niet als zelfstandige grootheden, maar als 'inhouden’ van één en
dezelfde zaak: de macht. Om evenwel misverstanden te voorkomen, vooral bij de
lezers die mijn gedachtegangen wat minder goed kennen dan jij, moet ik er op
wijzen dat ik van die drie componenten niet het wetenschappelijke, zo je wilt
het theoretische, aspect op het oog heb. Alle drie zijn zij namelijk onderwerp
van afzonderlijke wetenschappelijke studies. Die studies hebben een aantal
theorieën opgeleverd waarin het begrip 'macht' niet of nauwelijks op zichzelf
voorkomt. Daardoor lijkt het alsof je die componenten niet in de rubriek
‘macht’ onder kunt brengen. Deskundigen op die gebieden zullen dan ook nooit
toegeven dat het allemaal om de macht gaat. Zij zullen je proberen wijs te
maken dat de macht hoogstens gebruikt wordt als een middel om de mensen een
redelijke politieke economische en organisatorische maatschappijstructuur af te
dwingen. Uiteraard voor het welzijn van de burgers! Zij zullen het dus doen
voorkomen dat het om een verantwoorde maatschappij zou gaan en zij gebruiken
daarbij deze methodiek dat zij praten over de theorie en doen alsof die de
praktijk is. Maar de praktijk is iets geheel anders: de praktijk draait louter
en alleen om de macht, niet als middel, maar als doel. Ik weet dat er nogal wat
mensen zijn, ook vrijdenkers, die een dergelijke analyse van onze wereld veel
te negatief vinden en ik geef toe dat het er allemaal niet zo fraai uitziet.
Maar ik vind nu eenmaal dat het zinloos en zelfs leugenachtig is om je
vast te klampen aan de wetenschappelijke theorieën, daarvan de goede dingen
naar voren te halen en vervolgens jezelf en de anderen wijs te maken dat wij
bezig zijn om die te realiseren. Als die goede dingen al gerealiseerd worden is
het iets dat meekomt aan het een of andere belang van degenen die bezig zijn
macht te verwerven. Zoekt men (theorie) naar verbetering van het onderwijs om
de ontplooiing van de mensen te bevorderen? Neen, men heeft gemerkt dat er geen
goede aansluiting meer is met de moderne technologische ontwikkelingen
(praktijk). Heeft men (theorie) de sociale voorzieningen ingesteld omdat men
het geen manier vond om zijn medemensen te laten verkommeren? Welnee, een macro
economisch rekensommetje heeft aangetoond dat het voordeliger is de mensen een
zekere mate van verzorging en bestaanszekerheid aan te bieden (praktijk). Nu dat
rekensommetje een wat minder voordelige uitkomst laat zien schroomt men niet de
bestaanszekerheid
op een lager pitje te zetten met het cynische argument dat het allemaal
betaalbaar moet blijven. Heb je wel opgemerkt dat iedereen daarmee instemt?
Allicht, want in theorie klopt het!
Beroerd is alleen dat de praktijk iets
anders laat zien: het al of niet betaalbaar zijn is geen financiële kwestie,
maar een kwestie van prioriteiten. Men heeft er het geld eenvoudig niet voor
over omdat het voor andere dingen gebruikt moet worden, zoals het financieren
van de bodemloze put van Fokker (volgens sommigen hard op weg een tweede R.S.V.
drama te worden: het verstrekken van subsidies aan de grote concerns: het in
stand houden van het militaire apparaat, enzovoort. Stuk voor stuk zaken die
het handhaven en versterken van machten en machtsposities dienen. Je bent niet
negatief als je al dit soort dingen probeert te doorzien, te begrijpen en aan
de kaak te stellen. Je bent eerder negatief als je almaar de lading dekt door
je achter de theorie te verschuilen. Onze wereld heeft een schrijnende behoefte
aan mensen, vrijdenkers, die het misbruik maken van wetenschappen en theorieën
voortdurend aan het licht brengen en dat pogen te doen vanuit een zo helder
mogelijk doordenken van onze werkelijkheid. Als je erachter komt waarom de
mensheid de weg gaat die zij gaat kan je, tegelijk met het aan de kaak stellen,
wijzen op datgene dat werkelijk “positief” is en mij dunkt dat je daarmee in
ieder geval een nuttige daad verricht...
Cees, ik ben er niet aan toe gekomen om
die drie componenten, politiek, economie en organisatie enigszins behoorlijk te
beschrijven. Omdat ik denk dat dit wel nodig is, wil ik je voorstellen dat in
mijn volgende brief te doen om dan tevens te proberen te laten zien wat er van
de ‘individu' over blijft en wat volgens mij de lijn is waarlangs die op den
duur tot zijn recht zal komen. Intussen ben ik wel benieuwd naar jouw ideeën
over de individu en het gelden daarvan in de huidige maatschappij.Tot
de volgende keer.
Hartelijke groeten.
Jan Vis
bovenstaande tekst is
geschreven:
Door Jan Vis, filosoof.
Pagina's zijn door mij uit
het tijdschrift van De Vrije Gedachte No. 174 maart 1987 overgenomen.
Aangezien de filosofie er
niet is voor enkele bevoorrechten maar juist voor alle mensen, is het citeren
uit mijn werk zonder meer toegestaan.
Wel echter zou ik het op prijs stellen dat het citeren vergezeld gaat van een
duidelijke bronvermelding! (Jan Vis)
|
|