BRIEFWISSELING (fictie)
Juli
1986
cultuur,de mensheid,de
werkelijkheid,denken,doen alsof,economische
denken,fictie,god,inzicht,kernenergie,macht,
materie,rechtvaardigheid,veiligheid.
Naar bladwijzers: terrorisme
terrorist ; Kernenergie/Energiebalans /Economische balans
; Verantwoordelijkheid
; Werkgelegenheid
Naar ander(e) artikel(en) : Op de
vlucht voor je eigen denken – bladwijzer [ kernenergie ] (1987)
BRIEFWISSELING (fictie)
Beste Jan,
Het is nog maar goed 4 weken geleden dat ik
mijn laatste brief aan je schreef maar als je normaal de krant leest en het
nieuws volgt lijkt het veel langer geleden door alle gebeurtenissen die in zo'n
korte periode plaatsvinden. Ik weet dat jij niet zo intensief alles volgt zoals
ik dat doe dus schrijf ik je nog maar eens een aantal dingen waarvan je toch op
de hoogte moet zijn. Eerst maar eens een paar positieve dingen. De kernramp in
Tsjernobyl blijkt toch niet zo erg als we aanvankelijk gedacht hadden. Er zijn
slechts tienduizenden mensen geëvacueerd en het aantal mensen wat aan kanker
gaat sterven blijkt toch mee te vallen. Om over de gevolgen voor de rest van
Europa maar te zwijgen. De berichtgeving is veel te alarmerend geweest. De
radioactiviteit is onder de gestelde normen gebleven. Het zit nog in de grond
waar het gedurende de weken na de ramp geregend heeft en dus natuurlijk ook in
het drinkwater, maar daar hoeven we ons niet druk over te maken. Trouwens, de
oorzaak van de ramp is nu ook bekend. Die stomme russen waren aan het experimenteren.
In plaats van de gebruikelijke staven gebruikten ze staven van
Overigens nog een leuk
bericht. De aandelen zijn weer gestegen. Vriend Reagan heeft het erdoor
gekregen dat er 70.000.000 dollar aan hulp gegeven wordt aan de contra's in
Nicaragua, militaire hulp wel te verstaan. Ze krijgen overigens al 400.000.000
dollar van de C.I.A., maar daar heeft de regering geen pest mee te maken.
Weliswaar heeft Reagan Libië laten beschieten om ons van het terrorisme
te verlossen en zijn er weer van die linkse rakkers die zeggen dat die
contra's ook terroristen zijn maar je begrijpt niet waar ze dit vandaan
halen. Waar bemoeit overigens het Internationale Gerechtshof zich mee. Daar
zitten natuurlijk ook alleen maar linkse figuren in.
Heb jij nog een paar aandeeltjes van de
oliemaatschappijen op de kop kunnen tikken? Zo niet, ben je weer te laat. Er is
gelukkig weer een belastingtruc gelukt. In hoger beroep zijn er enige miljoenen
guldens terecht betaalde belasting teruggevorderd. Deze zouden dan wel in
Nederland geïnvesteerd moeten worden met nog enige miljarden guldens, zoals
afgesproken met de Nederlandse Staat, maar met de dalende olieprijzen kun je
toch niet investeren. Het was een "Herenafspraak" maar ja, de
omstandigheden hè. Trouwens je zit met je aandelen toch wel goed, want
de aardgasprijs gaat toch niet omlaag. Eerst heeft het kabinet enige dagen
vergaderd om te beslissen waar ze de tegenvaller van de dalende prijs mee goed
konden maken. Alles wordt duurder dus vanzelfsprekend ook de straaljagers en de
atoomkoppen. Het was een moeilijke beslissing. Het was rechtvaardig dat het
aardgas voor de kleinverbruiker omlaag ging, dus moest of de accijns op de
benzine omhoog Of de BTW. Gezien de winsten van het bedrijfsleven hebben ze gelukkig
gekozen voor een BTW verhoging en zoals bij de verkiezingen gebleken is
heeft het volk het geslikt. De verkiezingen zijn voorbij en zoals te
voorzien heeft de VVD alle immateriële zaken opzijgeschoven om de economie te
redden en nu gaat de prijs van het aardgas toch niet omlaag. Maar de BTW
verhoging blijft gehandhaafd. Inmiddels heeft een commissie voorgesteld om de
accijns op de benzine toch maar te verhogen, niet voor het geld maar om de
filevorming tegen te gaan. Je ziet Jan, als je de krant maar leest gebeuren er
toch heus wel leuke dingen.
De Europese
top heeft besloten geen sancties tegen Zuid-Afrika toe te passen. Wat willen de
mensen toch. Komt de invoer van nikkel in gevaar. Trouwens, Botha
heeft toch reeds een aantal vooruitstrevende maatregelen genomen. Trouwens, het
is toch ver van ons bed. Mocht je nog wat aandeeltjes kunnen gebruiken schrijf
me dan, dan kan ik voor een vriendenprijsje er nog wat aan je verkopen met een
zacht winstje. En om winst gaat het toch uiteindelijk, waar of niet?
Groetend, Cees Storm
Inderdaad, er
gebeuren een heleboel leuke dingen tegenwoordig, maar bijna allemaal zijn zij
alleen maar leuk voor diegenen die zich als een Olympische god kunnen vermaken
met het schouwspel dat de mensheid te bieden heeft. Voor de mensen zélf is het
nog altijd vrijwel onmogelijk om zoveel afstand te nemen van het alledaagse
gedoe in maatschappij en samenleving dat het belachelijke ervan inderdaad op de
lachspieren gaat werken. Het “schouwtoneel” van onze wereld wordt nog steeds
als een ernstige zaak opgevat, voornamelijk denk ik doordat het gros van de
mensen angstig is voor de toekomst. Maar ook doordat de mensen ingeprent is dat
de zaken van deze wereld uitermate belangrijk zijn en een behartiging op hoog
niveau vereisen. Onverschilligheid en spot worden niet op prijs gesteld;
gewichtigheid en grootsprekerij, het voorwenden van “deskundigheid”,
“onbaatzuchtigheid” en “verantwoordelijkheid”
wordt beschouwd als een vaardigheid, die van fundamenteel belang is voor het
“besturen” van maatschappelijke organisaties. Er om lachen, juist omdat het
allemaal maar voorwendsels zijn, juist omdat het allemaal maar een “doen alsof”
is en toneelspel dat voor realiteit moet doorgaan... er om lachen is natuurlijk
uit den boze. Het is asociaal!
Als je, in je denken, voortdurend probeert
tot op de bodem van de dingen te gaan en als je tengevolge
daarvan ontdekt dat onze gehele moderne cultuur gebaseerd is op ficties, die
het resultaat zijn van een verkeerde wijze van denken, dan ben je iemand die
“altijd wat heeft te zeuren”, iemand voor wie “het nooit goed is” en die overal
kritiek op heeft. En, men heeft daarin eigenlijk wel gelijk: juist omdat
de bron van de cultuur, het denken van de mensen over zichzelf, een
vertroebelde bron is, kan alles wat daaruit te voorschijn komt niet anders dan
troebel, ondoorzichtig, duister en misleidend zijn. De constatering dat “het
nooit goed is” is een redelijke en gerechtvaardigde constatering, die je niet
doet vanuit een ziekelijk gevoelsmatige behoefte tot “dwarsliggen” (wat op den
duur helemaal niet leuk meer is), maar die je doet vanuit een zo helder
mogelijk nadenken over de werkelijkheid die je in jezelf en om je heen
aantreft. Dat nadenken levert minstens twee dingen op: ten eerste het inzicht
dat wij bijna allemaal met een fictie bezig zijn die tenslotte tot een
politiek, economisch en ethisch fiasco zal leiden, en ten tweede het inzicht
dat een dergelijke fictie in een bepaalde fase van de menselijke ontwikkeling
niet uit kan blijven, dat het dus logisch en begrijpelijk is dat de mensheid op
het ogenblik de gang gaat die zij gaat. En dit laatste zou dan weer aanleiding
moeten zijn om niet in een somber “doemdenken” te vervallen, maar met een
zekere vrolijkheid al dat gedoe gade te slaan, ja, het zelfs toe te juichen als
steeds verdere stappen in de richting van het zich oplossen van de fictie. Hoe
dieper we in die fictie wegzinken - en we zijn al een eind op weg - hoe dichter
we de oplossing benaderen, eenvoudig omdat we tenslotte niets meer in handen
hebben. Voor velen, de regelaars, de deskundigen, de managers, en de
bevelhebbers, zal dit uitermate frustrerend blijken te zijn (ze raken nu al
steeds meer in paniek), maar een toenemend aantal mensen zal opgelucht
ademhalen omdat alles weer duidelijk wordt.
Onder “duidelijk worden” versta ik
letterlijk “zichtbaar worden”. Als ik nu, bevangen in de fictie, naar een of
ander voorwerp kijk, dan zie ik van alles: gigantische winsten van de
fabrikant, bevestiging van mijn eigen status, minimale kwaliteit, maximale
“Spielerei” in de vorm van onnodige automatisering, werkgelegenheid voor
een aantal mensen en zo meer. Maar het voorwerp zélf zie ik nauwelijks,
bedolven als het is onder een berg van bedoelingen, eigenbelang en aangeprate
nuttigheid. Ik ben niet eens meer in staat om te beoordelen of ik dat voorwerp
eigenlijk wel nodig heb: die beoordeling wordt gemaakt door “de commercie”, die
geslepen inspeelt op mijn onbewuste besef van minderwaardigheid. Ik tel immers
niet mee met mijn oude auto, mijn kleding en kapsel van vorig jaar, mijn
samengeraapte meubilair en mijn nog steeds niet wit geverfde muren! Kortom: ik
zie van alles behalve het voorwerp waar het om gaat. Maar met het uit handen
vallen van al die “toegevoegde waarden” kan ik het wél zien. Ieder voorwerp is
dan gewoon wat het is: een vervoermiddel, een wasmachine, een ... vul maar in.
Maar ook kan een voorwerp, een technische installatie bijvoorbeeld, een onding
blijken te zijn dat ik eerst, vanuit de fictie, voor iets nuttigs en nodigs heb
gehouden.
Dat laatste kan volgens
mij goed geïllustreerd worden aan een kerncentrale. Voorstanders en
tegenstanders komen doorgaans met een heleboel argumenten aandragen om hun
oordeel te onderbouwen, maar al die argumenten zijn steeds fictief. Dat een
kerncentrale gevaarlijk is, is geen speciale eigenschap van dat ding: er zijn
zoveel dingen gevaarlijk, ook op termijn. Denk maar eens aan röntgenfoto’s,
onnatuurlijk voedsel, voortdurende psychische belasting en allerlei
medicamenten. Als je je realiseert wat er feitelijk in zo'n kerncentrale
gebeurt is het nog een wonder dat men het gevaar zo goed weet te beheersen. En
dat geldt zelfs voor die “stomme russen”! Maar, waarom het
gaat is eigenlijk iets geheel anders. Een kerncentrale is wezenlijk een
onding omdat hij helemaal geen energie levert, althans geen energie die wij in
een andere vorm al niet ter beschikking hadden. Wat door de voorstanders bewust
verzwegen wordt en door de tegenstanders over het hoofd gezien is het feit dat
je in zo'n centrale méér energie moet invoeren dan er uit komt! In het algemeen
kan je zeggen: hoe dieper je in de materie moet gaan om er energie uit vrij te
maken, hoe meer energie je daarvoor nodig hebt. De energiebalans wordt dus steeds
ongunstiger en daarmee vervalt het nut van een dergelijke onderneming.Toch
houdt de meerderheid van de technologische bonzen vol dat kernenergie zo voordelig
zou zijn en dat klopt ook wel, mits je je niet richt op de energiebalans
- waarom het eigenlijk zou moeten gaan omdat men vindt dat er energie nodig is
- maar op de economische
balans. Als je alle in te voeren energie goedkoop op de kop tikt,
volgens goed koopmansgebruik, door onder andere veel van die kosten op
de staat af te wentelen en dus van de burgers te stelen, kom je op winst uit,
winst voor jou en je vrindjes wel te verstaan! Tot die in te voeren energie
behoort uiteraard ook de energie die nodig is om de rotzooi op te ruimen en te
bewaken. Maar daarvoor zorgt immers de staat. Kort en goed, de fictie
manifesteert zich in het economische denken waarin de mening postgevat heeft
dat winst voor mij ten goede komt aan allen, een mystificatie waar zelfs de
vakbonden niet aan ontkomen kunnen. Wat die kerncentrales betreft is te
constateren dat het niet om energievoorziening gaat, maar om winsten. Maar dat
laatste is niet te zien als en voorzover je denken
alsnog in de ficties bevangen is. Dan denk je echt dat energie te maken is uit
materie die vanuit zichzelf geen energie afstaat. En je gaat voorbij aan de
vele verschijnselen die vanuit hun eigen aard wél energetisch zijn: de kracht
van wind en water, van de zon en de energie die het gevolg is van organische
processen. Het resultaat is een steeds grotere verloedering van de aarde en van
het leven daarop.
Inderdaad, Cees, in de
krant staan allerlei leuke dingen. Ik houd ze niet zo erg bij, maar wat ik wel
in de gaten houd is de ontwikkeling die er uit spreekt: een toenemende
verwarring omdat men steeds minder weet waarover het gaat en zich steeds meer
vastklampt aan theoretische bedenksels, een toenemende verharding omdat er aan
verrottende waardenstelsels vastgehouden moet worden, een geleidelijke omkering
van het recht om een efficiënte controle op de mensen mogelijk te maken, onder
het mom van zorgen voor veiligheid en het bestrijden van terrorisme
en vandalisme, en ga zo maar door. Maar tegelijk een almaar grotere
vrijheidsdrang van de mensen, een grotere onverschilligheid voor macht en
gezag, een steeds zelfbewuster opkomen voor eigen rechten en rechtvaardigheid
en zeker niet in het minst het instorten van een allesbepalend arbeidsstelsel
dat nog nooit het welzijn van de mensen beoogd heeft. Dat, en nog veel meer,
staat er voor mij in de krant...
Groeten, Jan Vis
Bovenstaande
tekst is geschreven:
Door
Jan Vis, filosoof.
Pagina's
zijn door mij uit het tijdschrift van De Vrije Gedachte No. 168 juli/aug.1986
overgenomen.
Aangezien
de filosofie er niet is voor enkele bevoorrechten maar juist voor alle mensen,
is het citeren uit mijn werk zonder meer
toegestaan. Wel echter zou ik het op prijs stellen dat het citeren vergezeld
gaat van een duidelijke bronvermelding! (Jan Vis)
Naar ander(e) artikel(en) : Op de
vlucht voor je eigen denken – bladwijzer [ kernenergie ] (1987)
|
|
|
|
|
|