BRIEFWISSELING ( Geweld / Godsdienst/ Geloof )
dec./jan.1987
andersdenkenden,bijbel,de mensheid,de moderne ecologie,de paus,de werkelijkheid,ecologie,geloof,geweld,god,joden,
koran,macht,samenleving,spinoza,vrede,vrijdenken,vrijdenker.
Naar artikelen: Het toenemend belang van het Atheïsme ; Geen God wat dan ; Godsdienst en Geloof
; Evolutie of Creatie ; De fundamentele intolerantie van de Godsdienst
; God bestaat niet ; Bedreiging van het vrijdenken en het atheïsme
; De
verdedigers van de Godsdienst ; Waarom
is de Islam als godsdienst tegen de Westerse Wereld..? zie no. 27. ; Toch
nog een Theocratie- zie afl. 18 ; Ongewenst atheïsme- zie afl. 32 ; Een grens te ver (Israël) ; Verbieden
van de godsdienst..?-zie afl. 21 ; Discrimineert
/ onderdrukt de Westerse Cultuur..? zie aflevering 60 / 61 ; Kunnen moslims zich invoegen in de Moderne cultuur..?
– aflevering no. 37 ; De Islam
; Het
staat in de Koran- zie aflevering 36 ; De heilige wet-De Sjari’a ; Burqa, volg
bladwijzer ; Is er dan toch een GOD..? Hoe
zit dat..? ; Hoe zit het nou met GOD ;
Naar bladwijzers: onthouden
; Opvoeding-1 ;
BRIEFWISSELING
( Geweld
/Godsdienst/ Geloof )
Beste Jan.
Hier eindelijk weer eens een brief van
mij.
Door de verbouwing en de verhuizing is er
maanden niets van gekomen, in feite heb ik nog geen tijd, maar bij het zetten
van de teksten voor dit maand blad kwam toch de behoefte op om je een kort
briefje te schrijven. Dit naar aanleiding van de correspondentie van Paul Hopster met zijn tante T, en de geplaatste brief van een
gelovige. Eerlijk gezegd vind ik het zonde van de plaatsruimte die deze
artikelen in beslag nemen. Zoals je gelezen hebt, zijn dit twee gelovigen die
ieder op hun eigen wijze een god gecreëerd hebben. Ik denk daarom dat het
zinloos is om met deze mensen in discussie te gaan, want tegen het geloven op
zich, van wat dan ook, strijdt de vrijdenker niet. Al gelooft iemand in
Sinterklaas, kabouters of UFO’s, iedereen doet maar
mits hij vanuit dat geloof de andere mensen maar met rust laat. Het is een
duidelijke zaak dat bij het verdwijnen van het ouderwetse geloven, veel mensen
toch de god gedachte zullen vasthouden maar hun god als iets ondefinieerbaars zullen
laten meespelen hetgeen hun dagelijks leven nauwelijks zal beïnvloeden. Zoals
gezegd vind ik een discussie met dat soort mensen overbodig en zonde van de
plaats en de tijd, want deze mensen liggen in werkelijkheid dichter bij de
vrijdenker als de “kerks” gelovigen. Voorlopig is het echter nog zo, dat een
groot deel van de wereld nog beheerst en geleid wordt door de machthebbers van
allerlei fanatieke soorten geloof, geloofsorganisaties en kerkgenootschappen.
Van de mensen die deze opvattingen huldigen en de boel in stand houden en dus ook
de geestelijke leiders van allerlei pluimage aan de macht houden, heeft
iedereen, waar ook ter wereld wel degelijk hinder.
Neem Polen, waar de kerk officieel
gescheiden is van de staat, waar toch duidelijk is dat Solidaridad
(overigens een nuttige strijd) en de katholieke kerk nauw met elkaar verweven
zijn. De paus achter de vakbeweging, het is om je rot te lachen. In onze
westerse landen hebben de vakbonden in hun strijd als grootste tegenstander de
christelijke politieke partijen ontmoet. Neem Iran, waar voor een normaal
denkend mens nauwelijks te leven valt en de oorlog met Irak toch overwegend een
geloofsoorlog is. Neem Ierland, waar katholieken en protestanten elkaar van de
straat schieten. Ik zal ze maar niet allemaal opnoemen, want dagelijks kunnen
we op de t.v. het fanatisme zien waarmede gelovigen elkaar te lijf gaan. Nu
zijn dit gebeurtenissen die ver van ons bed plaats vinden en je kunt je op het
standpunt stellen dat zij het onder elkaar maar uit moeten zoeken, maar het
menselijk leed wat zij teweegbrengen is natuurlijk onmenselijk groot, des te
meer voor mensen die toevallig in zo'n land of streek wonen en niet zonder meer
in het voetspoor van hun geestelijk leiders lopen.
Maar zoals gezegd, we
hebben allemaal onder de macht van het geloof te lijden. Ik ben er van
overtuigd dat de bewapeningswedloop voor een groot deel in stand gehouden wordt
door het dogmatisch fanatisme van de gelovigen. Neem de elektronische
kerkgenootschappen in Amerika. Het blijkt dat hun macht zo groot is, dat zonder
hun steun geen president gekozen kan worden. Ik hoef hier niet te
verduidelijken hoe ultrarechts deze groeperingen zijn, want ik neem aan dat
iedere vrijdenker hiervan wel op de hoogte is. Trouwens over de gehele wereld
staan de gelovigen, die zich met politiek bemoeien, rechts. Het moet toch voor
iedereen duidelijk zijn dat de mensen die dit in stand houden, niet aan een
ondefinieerbare god geloven, maar aan een god die letterlijk voorschrijft wat
wel en niet mag, wat wel en niet kan en de mensen als het ware de opdracht
geeft intolerant ten opzichte van hun medemens te zijn. De voetballer Maradonna
en de tennisster Navratilova slaan, voor zij aan een
wedstrijd beginnen, braaf hun kruisje en hopen op de steun van hun god. Er
wordt ook in ons blad gediscussieerd over het begrip “dom”, ik meen dat je deze
mensen terecht dom mag noemen.
Als iemand een goede opleiding heeft gehad,
desnoods universitair, heeft hij alleen bewezen dat hij goed kan onthouden. Want leren is
een kwestie van onthouden.
We kunnen hem dan intelligent noemen. Maar daarnaast kan hij ontzettend dom
zijn. Zijn leven en de dingen die hij met de geleerde stof doet zullen uitmaken
of hij dom is of niet. Nogmaals, laten wij onze tijd niet verdoen met
discussies met mensen die ergens ver weg nog een beetje geloven, want m.i. zit
het gevaar erin dat dit afleidt van onze strijd tegen onrecht, fanatisme en
onderdrukking, grotendeels nog veroorzaakt door de geloofsstromingen in de
gehele wereld. Ik wil graag jouw mening hierover wel eens lezen.
Tot kijk en de groetjes van Cees Storm
Beste Cees,
Net wat je zegt, die gelovige mensen die
hun “god” als een uiterste universele realiteit zien en er dus een abstracte
betekenis aan toekennen, die gelovigen zijn voor ons in geen geval
tegenstanders die bestreden moeten worden. In de eerste plaats omdat dergelijke
gelovigen doorgaans het nadenken over hun “god” niet opgegeven hebben; in de
tweede plaats omdat zij die goddelijke zaak op de een of andere manier als een
speciaal voor de mensen geldende liefdevolle, rechtvaardige, heldere
werkelijkheid beschouwen, zonder dat daaraan kleinzielige tijdelijkheden, zoals
iets willen, iets doen, besluiten nemen, beledigd zijn, een verbond (met de
Joden) sluiten, meekomen. En ten derde omdat mensen, die er zo tegenaan kijken,
een sterk besef van persoonlijke verbondenheid met dat goddelijke hebben, zodat
de behoefte om zich tot instituten te verenigen niet of nauwelijks aanwezig is.
In ieder geval willen zij geen macht over andere mensen uitoefenen, kiezen
steeds voor geweldloosheid en vrede en staan open voor gedachtewisselingen met
andersdenkenden.
Maar, ik heb er zelf laatst ook al op
gewezen, verreweg de meeste gelovige mensen zijn eigenlijk niet zo erg gelovig
in de zelfbewuste zin van het woord, maar gelovig in de zin van meer of minder
klakkeloos aannemen - vandaar dat zij altijd wetenschappelijk ogend
bewijsmateriaal voor hun stellingen nodig hebben, als het ware een
notenapparaat! Daarom slaan ze je steeds om de oren met hun bijbel, hun koran
of andere onzinnige geschriften. Die mensen zijn welbeschouwd godsdienstig en
dat is iets heel anders dan zelfbewust geloof in een universele abstractie. Van
die godsdienstige mensen met hun onvermijdelijke machtsinstituten heb je wel
degelijk last.
Bij elke vorm van macht behoort geweld,
niet als een vervelende bijkomstigheid waarvan men eigenlijk wel af zou willen,
maar als een noodzakelijkheid. Zonder geweld is macht onbestaanbaar, want macht
die niet uitgeoefend wordt is geen macht. Het geweld behoort bij de macht zoals
handelingen bij je handen behoren. Alle quasi humane verhalen van geestelijke
of wereldlijke machthebbers, dat zij zo'n hekel aan geweld zouden hebben en dat
zij het zo graag zouden uitbannen, hebben betrekking op door anderen gepleegd
geweld, terwijl zij van hun eigen gewelddadigheid (die uiteraard grondig
gelegaliseerd is) vinden dat die zo weinig mogelijk “gewelddadig” moet zijn.
Dat wil zeggen: geweld dat er uit ziet alsof het geen geweld is doordat je de
schijn wekt op redelijke, democratische, wijze te willen overtuigen.
Ik zie bijvoorbeeld het vormen van gesloten
machtsblokken in de westerse parlementen, door het als één man laten spreken
van partijfracties, als een onbeschaamde gewelddadigheid, die bedoeld is om
elke persoonlijke bijdrage aan de discussie te verstikken. Maar het ziet er uit
als democratisch en redelijk verantwoord bedrijven van politiek. Als je inziet
dat het begrip geweld een veel grotere inhoud heeft dan het slaan met de
vuisten en alle technische varianten daarvan, dan kom je al spoedig tot de ontdekking
dat onze moderne samenlevingen door en door gewelddadig zijn en zelfs in zekere
zin door het geweld bijeen worden gehouden. De roomse kerk, een ander
voorbeeld, heeft zich door alle eeuwen heen kunnen handhaven door tomeloos
“naakt” en “aangekleed” geweld. Wat dat betreft zou je het fascinerende boek
van Karlheinz Deschner “De
kerk en haar kruis” eens moeten lezen - het ligt op het ogenblik voor een
tientje bij De Slegte! Het hele gedoe van die kerk heeft niets met het
“goddelijke”, de uiterste realiteit, van mensen als de tante van Hopster te maken. Letterlijk elke theologische theorie is
een poging om de roomse wil tot onderwerpen van de mensen te rechtvaardigen en
om de mensen persoonlijk zover te krijgen dat zij zichzelf gaan haten vanwege
hun zondige hang naar vreugde, liefde en vrede. En dat streven is niet
veranderd! Dat je tegenwoordig niet meer zo gemakkelijk in een kerker
(veelzeggend woord) geworpen kunt worden en dat zelfs de curie toegeeft dat het
er vroeger allemaal wel erg ruw toeging, zegt totaal niets. De methode is
veranderd, meer verfijnd en beschaafd, maar het is nog steeds een
geweldsmethode. Men gaat nu meer op de redelijke en psychologische toer...
Ik ben het niet met je eens dat het
plaatsen van de correspondentie van Hopster met zijn
tante en, in dit nummer, ook de ingezonden brief van Ber Willems zonde van de
plaatsruimte zou zijn. Ik geef toe dat we de gedachtegangen van “tante” en
Willems in grote lijnen wel kennen, maar toch vind ik die bijdragen inderdaad
belangrijk, juist omdat zij een kijk geven op “universele” aspecten van het
geloof die in onze kringen vaak bedolven worden onder het geweld (!) van onze
kritiek. Een dergelijk beleven van het “goddelijke” heeft recht op aandacht, al
was het alleen maar vanwege het feit dat de bereidheid tot discussie nu wel
aanwezig is. Dan doet het feit dat wij het er inhoudelijk niet mee eens zijn,
of althans zouden wensen dat de zaak nog wat verder werd doorgedacht, er voor
mij persoonlijk niet zoveel meer toe.
Ik vind dat de
gedachtewisseling essentieel is voor het vrijdenken, maar uiteraard vind ik
tevens dat het dan wel over “gedachten” moet gaan en niet over oudbakken
ingeprente opvattingen, die de ondersteuning van schijnbaar onaanvechtbare
“openbaringen” nodig hebben. Het zijn natuurlijk niet alleen de christelijke
godsdiensten en islamitische godsdiensten die fundamenteel gewelddadig zijn.
Het geldt ook voor onze politieke systemen, het onderwijs (heel verborgen-...),
het bedrijfsleven (weggemoffeld onder organisatiemodellen...), de geestelijke
volksgezondheid (gecamoufleerd als aanpassing...), de opvoeding (de bestwil van het kind...).
enzovoort. Het loopt zozeer door alles heen dat je bijna zou gaan denken dat
het zo hoort! Maar zo zie ik het toch niet. Volgens mij hebben we te doen met
een onvermijdelijke, maar tijdelijke, eigenschap van onvolwassen mensen die
niet in de gaten hebben of niet wensen te erkennen dat wij allemaal, als een
soort organisme, met elkaar samenhangen en die, op grond daarvan, niet zouden
moeten proberen over elkaar macht uit te oefenen (en dus geweld), maar
daarentegen elkaar vrij laten, zodat een ieder zich naar eigen aanleg en
mogelijkheden kan ontplooien. Hoe beter de onderdelen van een organisme
functioneren en hoe gezonder die zijn (denk maar aan je eigen lijf), hoe beter
het gehele organisme tot zijn recht komt. De mensheid kan niet door macht en
geweld bijeen gehouden worden, zij is van nature een samenhangend geheel. Maar
dat geheel is door de onvolwassenheid van de huidige mensen en dus ook door hun
denken verbroken tot losstaande individuen die menen dat zij ieder voor zich
zijn en die bijgevolg de anderen moeten gebruiken om zichzelf waar te maken.
Daartoe moeten die anderen bruikbaar gemaakt en dus veranderd worden. Daar zit
de macht! Het is de wil om een ander mens naar je eigen voorstelling te
veranderen, zodat die ander wordt zoals jij wenst dat hij zijn zal. In onze
moderne, westerse cultuur is vrijwel iedereen met dit machtsprogramma bezig,
het is een strijd van allen tegen allen en dat verklaart het feit dat macht en
geweld zo verweven zijn met de samenleving en de maatschappij. Op de (lange)
duur echter zullen de mensen inzien dat hun eigen welzijn alleen dan optimaal
kan zijn als iedereen vrijelijk tot zijn recht kan komen, een gedachte die
indertijd ook al door Spinoza naar voren gebracht is en die tegenwoordig,
bijvoorbeeld in de moderne ecologie als het gaat over samenhangende netwerken
van levensvormen, gestaag veld wint. Het werd tijd...!
Hartelijke
groeten, Jan Vis
Bovenstaande
tekst is geschreven:
Door
Jan Vis, filosoof.
Zijn e‑mail adres luidt: ....
webpagina:
…..
Pagina's
zijn door mij uit het tijdschrift van De Vrije Gedachte No. 172 dec./jan.1987
overgenomen.
Aangezien
de filosofie er niet is voor enkele bevoorrechten maar juist voor alle mensen,
is het citeren uit mijn werk zonder meer
toegestaan. Wel echter zou ik het op prijs stellen dat het citeren vergezeld
gaat van een duidelijke bronvermelding! (Jan Vis)
|
|
|
|