HET GESPREK...standpunten, verschillen, overeenkomsten, vrijdenken, hoe zit het nu werkelijk... ( DVG166 )

ISOLEMENT ?

De Vrije Gedachte -no.166 mei 1988

Het gesprek…standpunten, verschillen, overeenkomsten, vrijdenken, hoe zit het nu werkelijk..?

andersdenkenden,atheistische levenshouding,het gesprek, hoe zou hetzitten,humanisme,isolement,standpunten,vrijdenken, vrijdenkers,vrijheid.

Terug naar: de Startpagina

Naar andere artikelen: Conditionering ; Robot denken ; Op de vlucht voor je eigen denken ; Het gelijk en de dialoog ; Eenzaamheid en onvrijheid ; Het toenemend belang van het Atheïsme ; Geen God wat dan ; Godsdienst en Geloof ; Evolutie of Creatie ; De fundamentele intolerantie van de Godsdienst ; God bestaat niet ; Bedreiging van het vrijdenken en het atheïsme ; De verdedigers van de Godsdienst ; Waarom is de Islam als godsdienst tegen de Westerse Wereld..? zie no. 27. ; Toch nog een Theocratie- zie afl. 18 ; Ongewenst atheïsme- zie afl. 32 ; Verbieden van de godsdienst..?-zie afl. 21 ; Hoe zit het nou met god ; Discrimineert / onderdrukt de Westerse Cultuur..? zie aflevering 60 / 61 ; Waarom is de Islam als godsdienst tegen de Westerse Wereld ..? zie no. 27 ; De Islam ; Het staat in de Koran- zie aflevering 36 ; De heilige wet-De Sjari’a ; Burqa, volg bladwijzer ; Nihilisme ; De ontwikkeling van het denken ; De Vrede ; Conditionering en De ontwikkeling van de West Europese Cultuur(zie links: te erg/te veel en dubbelhartigheid ) ; Behoort Israël tot de Westerse Cultuur- zie aflevering 60…-onderdrukking van de Palestijnen, ; Kunnen Moslims zich invoegen in de Moderne cultuur..? – aflevering no. 37, ; Terrorisme / Taliban ; Hoe zit het nou met Jahweh, God en Allah ; Een korte schets van de menselijke sexualiteit ; GOD bestaat toch..! hoe zit dat..? ; Een grens te ver (Israël) ;

Bladwijzer(s): Het Gesprek, Standpunten, verschillen en Overeenkomsten Samen Leven en Samen Werken Een gesprek voeren..? Handel drijven bedoelt U..!

Terug naar: de Startpagina

ISOLEMENT..? Het gesprek…standpunten, verschillen, overeenkomsten, vrijdenken, hoe zit het nu werkelijk..?

Het valt niet te ontkennen dat het jubileum congres van het Humanistisch Verbond een heleboel propaganda heeft opgeleverd. Maar wat ik me wel afvraag is of die propaganda nu wel zo begerenswaardig is als zij lijkt. Op mij is het in ieder geval overgekomen als een soort reclamestunt. In feite ging het om verhaaltjes van de politieke kopstukken; zouden die bij de "Vereniging tot bevordering van het biljartspel" zijn uitgesproken, de vaderlandse media zouden ook aanwezig zijn geweest.

Welke eer leg je er mee in samen het kijkglas te vullen met een aantal figuren, die levensbeschouwelijk nauwelijks boven het niveau van een kleuter uit komen? Wat is de betekenis van een dergelijke propaganda; brengt dit de mensen dichter bij het humanisme? Het zou wel eens precies averechts kunnen werken! Bovendien: heeft degene om wie het werkelijk draaide, namelijk Rob Tielman, in de pers zoveel publiciteit gehaald? Heeft hij, nu hij voor het open doel stond, de kans gekregen te scoren? Volgens mij helemaal niet: Zijn rede moest hij bekorten, althans zo vlug mogelijk afwerken, omdat meneer Lubbers zonodig drie kwartier zijn onbegrijpelijke onzin moest uitkramen. Rob heeft de kans niet eens gekregen om op de feestdag van zijn eigen Verbond de dingen te zeggen die nodig gezegd moesten worden: Lubbers had het laatste woord. En dat is nou precies wat bij de vrijdenkers niet zou gebeuren. Het is misschien wel lekker warm om in het zonnetje van de groten te staan, maar het riekt er wel enigszins onaangenaam. Dan maar liever isolement…..

De keuze voor vrijheid

Volgens mij is het niet juist om te stellen dat “De Vrije Gedachte” het isolement gekozen heeft. In de beginselverklaring staat dat “De Vrije gedachte” het vrijdenken wil bevorderen. Een dergelijk streven is niet samen te denken met het kiezen voor het isolement. Het wijst daarentegen op de noodzaak en de wil om naar buiten te treden. De praktijk wijst ook op niets anders, hoewel helaas toegegeven moet worden dat hieraan nog heel wat te verbeteren valt. Mede doordat het praktische werk van de vereniging vrijwel uitsluitend door drie of vier mensen gedaan wordt, kunnen veel mogelijkheden niet optimaal benut worden, zodat de stem van de vrijdenkers nogal eens stom blijft. Dat is echter in geen geval een keuze. Het is een treurig verschijnsel, dat zijn oorzaak in de mentaliteit van de vrijdenkers zelf vindt en waarin hoognodig verandering moet komen. Toch is er wel degelijk van een zeker "isolement" te spreken. Dat is inderdaad het gevolg van een keuze, niet echter de keuze voor het isolement op zichzelf maar die van de vrijheid. De vrijdenker wil zich niet uitleveren aan of vereenzelvigen met welke institutie dan ook. Vanuit die idee is het niet anders dan onvermijdelijk dat de vrijdenkers door die instituties geïsoleerd worden.

Ik geef toe dat dit een beetje zielig klinkt en dat het ook de indruk wekt dat wij de schuld aan een ander willen geven, maar toch is het een feit dat men, als het puntje bij het paaltje komt, de vrijdenkers niet lust. Daaraan hebben die anderen geen schuld en evenmin de vrijdenkers; het zit gewoon in de loop der dingen. In een wereld van (machts)groepen is de zelfbewuste enkeling een paria. Als men dat niet incalculeert in het vrijdenken, heeft men er naar mijn idee niet veel van begrepen. Het vrijdenken is zo aardig niet ten aanzien van al datgene dat vastgelegd, collectief en machtzoekend is. Als iemand dat niet leuk vindt en prefereert een geziene gast te zijn bij regelaars, bestuurders en voorschrijvers, dan doet hij er beter aan zijn vrijdenken maar onder de korenmaat te steken. Zo deden bijvoorbeeld de vrijdenkers van kort na de tweede wereldoorlog, toen zij in de waan verkeerden dat er een nieuwe, vrijheidslievende maatschappij opgebouwd zou worden. Het resultaat was dat de beweging bijna uitstierf en wij daarvan nu nog de wrange vruchten plukken. Juist door dat "onder de korenmaat steken" en meegaand worden heeft "De Dageraad" zo'n gevoelige klap gekregen, niet door een of ander zelf gekozen "isolement" en zeker niet door het onnodig worden van een radicale atheistische levenshouding.

Niemand leeft alleen

Het is niet mogelijk ergens anders te leven dan in de maatschappij en de samenleving waarin je op dit moment vertoeft. Dit betekent dat je onder alle omstandigheden je rol zult spelen, temidden van de andere mensen. Het is dus niet de vraag of je een rol speelt, want daarin heb je als mens geen keuze. Maar het is wel de vraag welke rol je voor jezelf wenst te spelen. Het antwoord op die vraag wordt bemoeilijkt door een aantal vooronderstellingen, die als vanzelfsprekendheden in onze cultuur ingebakken zitten. Zo denkt vrijwel iedereen dat met elkaar samen leven en werken betekent dat je je zou moeten inpassen in en aanpassen aan het geldende systeem; dat je een lid van het team zou moeten worden. Jezelf afzonderen is uit den boze, het geeft blijk van een asociale houding, je wilt je rol niet spelen. Dit nu is zo'n ondoordachte vooronderstelling, want ten eerste kan je je rol niet niet spelen, en ten tweede is het nog maar de vraag of de samenleving en de maatschappij het best gebaat zijn bij aangepaste mensen, die in alles braaf meedoen. En eigenlijk is dit helemaal niet de vraag. De mensen die zich onttrekken aan het systeem onttrekken zich in feite aan de dwangvoorstelling dat een mens pas dan een goed lid van maatschappij en samenleving zou zijn als hij zich gehoorzaam in laat lijven. De mening dat je je zou isoleren als je onaangepast wenst te blijven komt voort uit die dwangvoorstelling. In werkelijkheid echter kan een samenhangende mensheid niet bestaan zonder tegenstellingen en daarom is het een heel kwalijk verschijnsel dat in onze wereld de tegengestelde krachten nog altijd beschouwd worden als vijanden die geïsoleerd moeten worden, omdat zij komen met iets dat ongewenst is vanuit de dwangvoorstelling. Wat de vrijdenkers betreft zou je je dan af kunnen vragen welk alternatief er is. Moet je het feit dat je geïsoleerd wordt trachten op te heffen door aan het systeem deel te gaan nemen, of moet je gewoon doorgaan je eigen ideeën uit te dragen zonder je om het isolement te bekommeren? Ik denk dat je het laatste zou moeten doen.

Het gesprek met anderen

Het behoort tegenwoordig tot de goede toon in gesprek te blijven met andersdenkenden. Iedereen knikt automatisch goedkeurend bij het vernemen van deze slogan. Merkwaardig is echter wel, dat het bijna iedereen ontgaat dat er helemaal geen gesprekken gevoerd worden. Er worden standpunten gegeven en uitgewisseld en die standpunten worden vergeleken, onderzocht op verschillen en overeenkomsten, om vervolgens in de vorm van een compromis op elkaar aangepast te worden of juist niet. Dat is echter geen gesprek voeren, dat is handeldrijven. Daarbij is niemand er op uit om met elkaar uit te zoeken hoe de dingen zitten. Ieder meent voor zich te weten hoe het zit, en nu maar proberen "tot elkaar te komen". Ik ben van mening dat het vrijdenken er niet bij gebaat is als wij zouden wensen met allerlei voor ons denken onhoudbare standpunten tot een compromis te komen. Het is verkeerd en zinloos om op een dergelijke wijze in gesprek te zijn. “Zo’n discussie” met andersdenkenden drijft je alleen maar in de hoek, omdat het nu juist die grote meerderheid van eenvormig andersdenkenden is, die in een wereld als de onze de macht in handen heeft. Men staat je hoogstens welwillend toe zo nu en dan iets te zeggen. Geheel anders staan de zaken er voor als "het gesprek" nu eens werkelijk inhoud zou krijgen, als men er van beide kanten van uitging dat het niet om standpunten gaat, maar om de vraag: "Hoe zou het zitten". Aan een dergelijk gesprek zou “het naar elkaar luisteren" voorondersteld zijn, het nauwkeurig en onbevooroordeeld meedenken met de gedachtegang van de ander. Als het om zo'n gesprek zou gaan, dan zijn de vrijdenkers de eerste om er aan deel te nemen. Zij staan er trouwens om bekend liefhebbers van gesprekken te zijn. Een (verlichte) dominee zei een keer tegen mij dat hij juist met vrijdenkers de beste en leerzaamste gesprekken over god had gehad. Er is een schijnbare paradox: met vrijdenkers valt niet te praten in de zin van handelen en onderhandelen, maar in de zin van met elkaar nadenken over de dingen zijn het de meest openstaande mensen die ik ken. Zij zijn niet intelligenter dan de anderen en ook niet beter - zij staan veel meer open voor ideeën en gedachtegangen.

Andersdenkenden in het maandblad

Over het maandblad is het volgende te zeggen: naar mijn idee is dat blad er in de eerste plaats om aan al die verschillende en boeiende aspecten van het vrijdenken een stem te geven. In zoverre biedt het alle ruimte aan andersdenkenden. Het is waar dat er regelmatig stukken van dezelfde schrijvers in verschijnen, maar dat betekent niet dat er eenvormig gedacht wordt. Op het ogenblik bijvoorbeeld zou je best van “een polemiek" over het feminisme kunnen spreken. En straks gaat het weer over een ander aspect van het vrijdenken. Maar willen wij nu ook nog mensen aan het woord laten die al eeuwenlang de media ter beschikking hebben en van wie wij de standpunten al uitvoerig kennen? Willen wij weer de verhalen lezen over god, over de politiek en in het algemeen over de gehoorzaamheid aan iets hogers? Verhalen waar mee je toch de gehele dag geconfronteerd wordt en die allemaal hetzelfde zijn. Mij dunkt dat dat nauwelijks meer stof tot overdenking geeft. Tegen de tijd dat die andersdenkenden werkelijk eens met een idee komen, zullen zij zeker ruimte in ons maandblad krijgen. Maar voorlopig ziet het er niet naar uit dat dit nodig of wenselijk zal zijn. Bovendien - en dit is een vraag aan Paul Cliteur - in welk, vanuit een levensbeschouwing geschreven, blad is er wel ruimte voor principieel andersdenkenden? Is dit bijvoorbeeld het geval met "Rekenschap", waarin hij zelf (uitstekende) artikelen schrijft? In dat blad wordt de discussie toch ook gevoerd binnen het kader van de humanistische filosofie en doorgaans toch ook door dezelfde mensen. Als het gaat om de verheldering van het denken bepaalt juist dat het karakter van je publicaties en zijn dogmatische denktradities, omdat ze op grond van die traditie bekend zijn, hoogstens een vermelding waard. Echter geen uitvoerige betogen. Overigens betekent het bovenstaande niet dat ik helemaal tevreden zou zijn over de kwaliteit van ons maandblad en ook niet dat ik zou vinden dat de mogelijke verschillende gedachten over het vrijdenken en zijn consequenties voldoende duidelijk tot hun recht komen. Ik vind dat namelijk helemaal niet, maar dat neemt niet weg dat ik de opzet en de bedoeling van ons blad wel goed vind. Gelukkig kan het altijd beter, maar daarvoor hebben wij de medewerking nodig van nog veel meer vrijdenksters en vrijdenkers.

Bovenstaande tekst is geschreven:

Door Jan Vis, filosoof.

Terug naar: de Startpagina

Pagina's zijn door mij uit het tijdschrift van De Vrije Gedachte-no.166 mei 1988 overgenomen.

Aangezien de filosofie er niet is voor enkele bevoorrechten maar juist voor alle mensen, is het citeren uit mijn werk zonder meer toegestaan. Wel echter zou ik het op prijs stellen dat het citeren vergezeld gaat van een duidelijke bronvermelding! (Jan Vis)

website analysis

website analysis
online hit counter