DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Voordrachten, gehouden in 1975 te Rotterdam

Door Jan Vis, creatief filosoof

Aangezien de filosofie er niet is voor enkele bevoorrechten maar juist voor alle mensen, is het citeren uit mijn werk zonder meer toegestaan. Wel echter zou ik het op prijs stellen dat het citeren vergezeld gaat van een duidelijke bronvermelding! (Jan Vis, creatief filosoof)

Tweede gedeelte

Gescand en geplaatst nrs. 41 t/m 81(december 2008)

Naar bladwijzers: Het begin, de GEBOORTE van EUROPA ligt bij de GERMAANSE STAMMEN – Deel 1/pag. 1 ; De moderne wereld als ORGANISATIE – MULTI-NATIONALS - DEMOCRATIE – nrs. 10 t/m 14, { 35 t/m 37(Multinationals – Democratie) } en 69 ; Belangengroep ; De Russische mens naar zijn aanleg-zie nrs. 37 t/m 40 ; De ontwikkeling v/d Groepsidee – Slavernij-nr. 13 (nrs.10 t/m 14) ; Slavernij-nrs. 16 en 17 ; Slavernij-nr. 66 ; De vrijheid van de mens(nrs, 23, 24 en 25 ; Plunderen-Economie; Koloniseren-Ontwikkelingshulp ; Recht-Ontduiken ; Christelijke-Godsdienst / werkelijke christenen zie o.a. nrs. 3, 4 en 5 ; Het KRUIS ; Evangelische Begrippen nrs.42 en43 ; Zandkorrels/De Mensheid ; Religie en Kunst als waardemeters ; HET ONTSTAAN van de ROOMSE KERK-lees vanaf no.1 ; ; Heilige Geest zie: 04 , 21 , 40B – HET KIND , 43 ; Wat is opvoeding/opvoeden-nrs. 61, 62, 63 ; LIEFDE / SEXUALITEIT- zie o.a. de nrs. 24 t/m 30 ; Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I , Levensbeginsel ; De moderne beschaving en wat er aan vooraf ging – Deel 1/pag. 1 ; REFORMATIE – zie nrs. 03 en 07 ; De geboorte van het kind ; De Zoon van GOD ; Moderne filosofen ; De Zoon van de Mens-zie A, B, C, D, E MARIA(1) uit het EVANGELIE ; LOF DER ZOTHEID ; MARIA(2) uit het EVANGELIE ; privacy-1 en Privacy-2 ; HOMOFIEL ; YOGA ; Rechters-zie nrs. 67 en 68 ; Ziener-zie nr.43 ; DE ELITE ; Rechterlijke macht ; Ik ben de waarheid en ik zeg de waarheid ; Een werkelijke DEMOCRATIE ; Naastenliefde ; Zelfmoord ; Betere Wereld-1 ; Betere Wereld-2 ; Beschermings-(recht) ; Rassendiscriminatie ; Overtuiging en overtuigingen ; Overtuiging-2 ; Moederschap-nrs.18/19 ; Moederschap-nr.22 ; CHRISTENDOM - het begrip christendom vindt u door het gehele verslag heen ; ; Het OUDE en het MODERNE EUROPA – [Cultuurkenmerken] ; Het Oude Europa ; MORAAL – zie de nrs. 04 , 11 , 15 , 19 , 25 , 26 , 28 , 29 , 49 , 65 en 73 ; CHINA/RUSLAND(1)-nrs.10t/m12 ; CHINA/RUSLAND(2)-nr..17 ; CHINA/RUSLAND(3)-nrs.36t/m38b ;

Naar andere artikelen: Het toenemend belang van het Atheïsme ; Geen God wat dan ; Godsdienst en Geloof ; Evolutie of Creatie ; De fundamentele intolerantie van de Godsdienst ; God bestaat niet ; Bedreiging van het vrijdenken en het atheïsme ; De verdedigers van de Godsdienst ; Waarom is de Islam als godsdienst tegen de Westerse Wereld..? zie no. 27. ; Toch nog een Theocratie- zie afl. 18 ; Ongewenst atheïsme- zie afl. 32 ; Een grens te ver (Israël) ; Verbieden van de godsdienst..?-zie afl. 21 ; Discrimineert / onderdrukt de Westerse Cultuur..? zie aflevering 60 / 61 ; Kunnen moslims zich invoegen in de Moderne cultuur..? – aflevering no. 37 ; De Islam ; Het staat in de Koran- zie aflevering 36 ; De heilige wet-De Sjari’a ; Burqa, volg bladwijzer ; Is er dan toch een GOD..? Hoe zit dat..? Briewisseling- Geweld- Godsdienst- Geloof ; Vrijheid van Godsdienst ; Kan alles maar..!-zie bladwijzers ● Cultuurfilosofische Opmerkingen-o.a. Verveling, verlies van houvast, Islam’s succes ; de kunst; het schone verschijnsel ; Samenleving, Maatschappij en Gezin ; Filosofie van de kunst ; Hoe zit het nou met god ; Ziener, visionair_zie A , B , C , D , E , F , G , H , K, L , M , N (gebruik in het zoekprogramma4 het trefwoord “Ziener “ ) ; De ISLAM rukt op… ;

Terug naar: de Startpagina

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

No. 41.

Bladwijzers: Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I ,

De werkelijkheid is beeld
Als de mens tenslotte tot helderheid is gekomen blijkt dat datgene dat hij in zichzelf ziet een BEELD is van de werkelijkheid zèlf. Dat beeld is geen starre aangelegenheid; het is een BEWEEGLIJK beeld. De zaak is in TRILLING. De werkelijkheid, die FEITELIJK BUITEN ONS bestaat, en die wij op grond daarvan de OBJECTIEVE werkelijkheid kunnen noemen, is binnen in ons ook aanwezig. Dan is de zaak SUBJECTIEF; hij is er dan niet als iets RUIMTELIJKS waarvoor afstanden en tijd gelden, maar als een bepaald GEHEEL - het geheel dat wij zèlf zijn. Die subjectieve werkelijkheid is een werkelijkheid die ER IS om er tegelijk NIET TE ZIJN. Dit laatste is het begrip TRILLING en als zódanig is de werkelijkheid in ons aanwezig. Het zijn uiteraard de ONDEELBAARHEDEN, die in trilling zijn, en bij dat trillen doorlopen zij ALLE VERHOUDINGEN die zij TEN OPZICHTE VAN ELKAAR kunnen hebben. Dit betekent dat zij ALS TRILLING alle mogelijkheden van de OBJECTIEVE werkelijkheid doorlopen, zonder dat zij die werkelijkheid ook inderdaad vormen. Die verhoudingen TEN OPZICHTE VAN ELKAAR zijn dus alle verhoudingen die in objectieve zin de VERSCHIJNSELEN vormen - nu echter worden die verschijnselen NIET GEVORMD, maar de verhoudingen zijn er wèl: het verschijnsel IS ER op de wijze van ER NIET ZIJN.
Dit is het begrip BEELD - al eerder hebben wij gewezen op het beeld van ons televisietoestel; het bovenstaande gaat vrij nauwkeurig hiervoor op. In èlke mens is dit beweeglijke beeld, en bovendien is het in èlke mens HETZELFDE beeld, het beeld namelijk van de werkelijkheid zèlf. Dit beeld noemen wij het BEWUSTZIJN van de mens en het is het OVEREENKOMSTIGE van alle mensen. Hier zijn alle mensen gelijk, hier verstaan zij elkaar… Evenwel is dit beeld in geen twee mensen even HELDER ZICHTBAAR omdat de mate van helderheid bij de mensen verschillend is. Bovendien echter hangt die helderheid nog weer af van de CULTUURPERIODE waarin een mens leeft. Tijdens de ontwikkelingsgeschiedenis van de mensheid valt er steeds meer licht op het BEWUSTZIJN. Maar het bewustzijn zèlf is ònveranderlijk; het is het langzaamaan meer heldere licht dat de mensen de indruk geeft dat het bewustzijn verandert.
Er zijn dus twee factoren: de PLAATS die een mens inneemt op de ontwikkelingsweg èn de gesteldheid van zijn PERSOONLIJKE HELDERHEID.
Over dit laatste valt filosofisch nauwelijks iets te zeggen, maar wij willen wel de ontwikkelingslijn nader bekijken, temeer omdat dit een duidelijker inzicht geeft in de verhouding tussen het BEWUSTZIJN en de HELDERHEID.

De helderheid en het beeld
Het is te begrijpen dat het proces in de mens in eerste instantie hierom gaat dat HET BEELD voor de dag komt. Dat wil niet zeggen dat het beeld er om te beginnen niet was - als de mens op de planeet verschijnt is er ook het beeld - maar het wil zeggen dat het beeld om te beginnen NIET ZICHTBAAR is voor de mens. Hij ziet aanvankelijk niets in zichzelf; er is DUISTERNIS. Maar die duisternis begint meteen al op te klaren: eerst bemerkt de mens dat niet, daarna krijgt hij er een VERMOEDEN van om eerst weer daarna te bemerken dat het beeld er is. Op dàt moment begint het HERKENNEN VAN HET BEELD, de CULTUUR neemt een aanvang, de mens is in principe ZELFBEWUST. Tijdens het herkennen van het beeld komt het beeld steeds GENUANCEERDER voor de dag in de mens; de belangrijke MOMENTEN in dit proces komen voor de dag als de OPEENVOLGENDE grote CULTUREN van de mensheid. Aan het eind van dit ontwikkelingstijdperk moeten wij noodzakelijk een cultuur zien waarvoor geldt dat de werkelijkheid een HELDER ZICHTBAAR BEELD is.
Met die cultuur sluit het HERKENNEN VAN HET BEELD àf: het IS ER nu, want het is helder ZICHTBAAR - verder kan dit niet gaan. Dit betekent dat er vanaf dit moment aan WERKELIJKE MENSELIJKE BEGRIPPEN niets meer opgeleverd kàn worden; het betekent dat de mens ER IS. Hij kan nu voortaan “IK” zeggen.
Maar hij WEET NOG LANG NIET HOE HET ZIT; hij weet niet wat hij zegt als hij “IK” zegt en hij weet niet hoe het zit met datgene dat hij in zichzelf ziet. Hij wordt nu niet MEER HELDER, maar hij gaat wèl UITZOEKEN HOE HET ZIT met het beeld in hemzelf.

Dit beeld is de SUBJECTIEVE werkelijkheid, maar het is te begrijpen dat het UITZOEKEN zich óók - en steeds méér - richt op de OBJECTIEVE werkelijkheid. Het uitzoeken hoe-het-zit houdt in de ANALYSE van het beeld. Voorlopig is het voor de mensen nog steeds HET BEELD dat geanalyseerd wordt; zij richten zich dus nog steeds op HET BEWUSTZIJN. Hierop hebben wij al bij herhaling gewezen als wij over de OUDERWETSE (west-europese) mens spraken. Hoewel derhalve het beeld steeds meer VERSNIPPERD wordt, blijft toch HET VERBAND min of meer bestaan. Dit is echter geheel voorbij als het beeld geanalyseerd IS; dan zijn er nog slechts de SNIPPERS overgebleven en het beeld is wèg.
Omdat de mens evenwel toch is die hij is gaat hij nu over tot het CONSTRUEREN van een nieuw beeld. Hij gaat zijn versnipperde werkelijkheid ORGANISEREN en daarmee vindt hij tenslotte de èchte werkelijkheid weer terug. Alleen verschilt hij nu in zoverre van de vroegere mens dat HIJ WEET WAT HIJ ZIET. En nu kan hij ER DOORHEEN KIJKEN; het beeld is nu DOORZICHTIG geworden. Dat betekent dat hij niet meer PLAT TEGEN DE BUITENKANT AANKIJKT, maar dat hij het “inwendige” kent en daarmee weet “wat achter de dingen is”.
Verder dan zó kan het niet gaan; de mens is nu werkelijk VOLWASSEN.

Enige feiten uit de geschiedenis
Het is opvallend dat de GROTE BEGRIPPEN, waarover wij spraken, allemaal voor de dag gekomen zijn in de tijd van de GRIEKSE CULTUUR en van HET EVANGELIE. De begrippen VOLMAAKTHEID en LIEFDE en de verhoudingen VORM en SCHOONHEID komen in die dagen ZELFBEWUST tot uiting in de mensen. Men denke aan de BERGREDE in het evangelie en aan de AFRODITE van de Grieken. In de vóórgaande culturen zien we herhaaldelijk een DROOM van die begrippen en verhoudingen, maar ècht GESTELD voor de LEVENDE MENS zijn ze nimmer. We zien die culturen van de OUDHEID langzaam naar de GROTE BEGRIPPEN toewerken.
De Griekse APOLLO bijvoorbeeld is het begrip GEEST, en dat is HELDERHEID. Die helderheid DOORDRINGT het bestaande (analyse) en DOODT het (de dodelijke pijl van Apollo). Bij de Griekse mens dus een duidelijk inzicht in de situatie. En dan voorzover er HET BEGIN VAN DE ANALYSE is.
Tijdens de ANALYSE kunnen er geen NIEUWE begrippen voor de dag komen, want het beeld was al VOLMAAKT. De intellectuele geschiedenis van west-europa wijst uit dat dit ook niet gebeurd is. Nieuwe GROOTHEDEN en nieuwe VERHOUDINGEN zijn ontdekt, maar geen nieuwe BEGRIPPEN. Er is nimmer uitgedacht boven de LIEFDE en boven de VOLMAAKTHEID - kortom: boven het EVANGELIE. En er is geen VORM boven de AFRODITE uitgebeeld (wat niet wil zeggen dat het KUNSTWERK niet nòg mooier gemaakt kan worden). De GRIEKS-EVANGELISCHE CULTUUR is dus de mens die HET BEELD HERKEND HEEFT.
Dit betekent dat hij nu ook de OBJECTIEVE WERKELIJKHEID herkend heeft; met die werkelijkheid gaat hij zich nu bezig houden en hij doet dat als “IK”. Daarbij is het dus het HELDERE dat de werkelijkheid gaat doordringen. Die gedachte is dan ook in het CHRISTENDOM naar voren gekomen. Het OERCHRISTENDOM is daarom CULTUUR, maar de UITWERKING daarvan is dat niet. Want die uitwerking is ANALYTISCH; wat wij later leren kennen als de THEOLOGIE wordt steeds meer een ONZINNIGE aangelegenheid. Maar de vroege christelijke denkers kwamen niet met onzin. De lijn van dàt denken gaat meer en meer ONDERGRONDS en het analytische wordt de maat. De maat wordt de THEOLOGIE, maar de werkelijke DOORWERKING loopt via de MYSTIEK uit in de FILOSOFIE - vooral HEGEL. Deze laatste kon dan ook redelijk en helder denken over het christendom, en ook over het evangelie. En ook had Hegel in de gaten dat de MODERNE MENS geen beeld meer voor ogen kan staan. Die mens kan niet weten HOE HET ZIT, hij is van zichzelf VERVREEMD. Voor dat het echter zóver is levert west-europa een aantal denkers van zeer groot formaat op. Want dan is de analyse al wel zover gevorderd dat er van een DIEP INZICHT te spreken is, terwijl het BEELD nog niet verloren is gegaan. Het stervende oude europa, aan het eind van de vorige eeuw, levert een groot aantal mensen met een VISIE op: de Duitse filosofen waaronder Hegel en Kant, de grote componisten Bach, Mozart, Beethoven, Schubert en Brahms, grote cultuurdenkers en dichters als Goethe. En niet te vergeten de denkers over de toekomstige maatschappij : Karl Marx, Proudhon en andere anarchisten, Schrijvers als de rus Dostojewski en de fransman Stendhal, enzovoort.
Als het MODERNE dóórgezet is, vervalt het beeld, en dus vervalt de VISIE; in de plaats komt TECHNISCHE DIEPGANG: vèr doordringen in de MATERIE.

Bladwijzers: Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I ,

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

No. 42.

Het helder-worden in de mens
Het HELDER-WORDEN in de mens gaat niet door zolang de mensheid leeft op de planeet. Het proces van de VERHELDERING gaat door tot en met de GRIEKS-EVANGELISCHE MENS, en dat wil zeggen dat het tot en met die mens STEEDS MEER HELDER wordt in de mens. Maar als het eenmaal helder geworden is, dàn gaat het niet verder, want HELDER IS HELDER.
We moeten dus opletten niet de gebruikelijke vergissing te begaan om te denken dat het met de verheldering alsmaar door gaat. De verheldering is nodig om de werkelijkheid te kunnen ANALYSEREN. Zodat mèt het optreden van de grieks-evangelische mens enerzijds de helderheid-in-de-mens VOLLEDIG is, terwijl anderzijds een begin gemaakt wordt met het DOORDRINGEN IN DE WERKELIJKHEID, de ANALYSE. Langs de weg van de analyse wordt de werkelijkheid voor de mens DOORZICHTIG; hij leert de werkelijkheid BINNEN DE UITERLIJKE VERSCHIJNING kennen, of, zoals men vaak zegt: “de werkelijkheid àchter de dingen”.
Er is dus eerst het LICHT WORDEN, en dàn is er het DOORLICHTEN. Als deze beide perioden voor de mensen achter de rug zijn is de werkelijkheid voor de mens geheel en al LICHT geworden. De mensen zijn dan VOLWASSEN.
De volgende onderscheidingen zijn in het totale proces te maken:
a) de vóór-culturele periode. In die periode is de innerlijke DUISTERNIS het kenmerkende van de mensen. Er is in die periode nog géén CULTUUR, maar dat wil niet zeggen dat die mensen CULTUURLOOS zijn. De mensen zèlf vertonen natuurlijk allerlei dat BOVEN HET NAAKTE BESTAAN UITGAAT, en dat daarom cultuur is. Maar zo’n mensheid als geheel is nog niet door een cultuur gekenmerkt: er is nog geen STAAT, geen RECHT, geen BESTUUR, enzovoort. Bovendien is er nog geen RELIGIE.

b) de cultuur-vormende periode. Tijdens die periode vormt zich in de mens het BEELD van de werkelijkheid. Dit betekent dat het langzaam ZICHTBAAR wordt. Er worden BEPAALDE NUANCES van het beeld zichtbaar, het beeld wordt HERKEND. Wat voor de dag komt zijn MENSELIJKE BEGRIPPEN, die BEELDEND door de mensen worden uitgedrukt: beeldhouwwerken, mythen, gelijkenissen, verhalen, religies.

c) de cultuur periode. Het beeld is nu HELDER, de mens is CULTUUR. Hij herkent nu zichzelf, hetgeen treffend tot uitdrukking komt in de uitspraak van PILATUS, de ROMEIN (de beginnende analytische mens): “ZIE DE MENS”.
Alle grote begrippen komen nu voor de dag, en ook twee VERHOUDINGEN.

d) de analytische periode. Dat is natuurlijk WEST-EUROPA. Het beeld wordt uiteengelegd totdat er slechts ONDERDELEN resten.

e) de organisatorische periode. De MODERNE MENS organiseert zichzelf als die hoeveelheid ONDERDELEN totdat vanzelf het beeld weer terugkomt.

f) de organische periode. Het weergekeerde beeld blijkt een LEVENDE AANGELEGENHEID te zijn. De mens is werkelijk BIJ ZICHZELF terechtgekomen.

Wij hebben dit proces nog eens doorgenomen om èlk misverstand inzake de verheldering uit te sluiten. Mèt de GRIEKS-EVANGELISCHE MENS is als het ware de BARRIÈRE, die het de mensen onmogelijk maakte de werkelijkheid te doorzien, opgeheven. De weg voor het KENNEN ligt vrij en dat betekent dat het nu allemaal MENS kan worden.

De Grieks-Evangelische begrippen en verhoudingen
Op het moment dat het BEELD helder is geworden en er nog geen “scheuring” in dat beeld is ontstaan door de analyse, op dàt moment komen de mensen met een aantal BEGRIPPEN en met een aantal VERHOUDINGEN.
Die begrippen vinden wij, globaal gesproken, terug in de EVANGELIËN. Zij zijn eigenlijk géén resultaat van DENKEN (er is nog geen analyse…!). Zij komen voor de dag in de GNOSTIEK, en dat betekent dat het hier over WETEN gaat. Dat weten ontwikkelt zich door ZELFINKEER, door het SCHOUWEN IN JEZELF. Daar is het BEELD te zien, en als dat te zien is is de WERKELIJKHEID zèlf te zien. Het gnostische weten is een ZEKER WETEN - iets wat voor de moderne mensen onaanvaardbaar is… Onaanvaardbaar omdat het allemaal SUBJECTIVITEIT is, het is dan “dus” ONWAAR.

Van de GROTE BEGRIPPEN, zoals die in de GNOSTIEK voor de dag zijn gekomen hebben wij de belangrijkste genoemd. Een goede samenvatting van die zaak vinden wij in de BERGREDE.
Behalve de BEGRIPPEN evenwel komen er nog enkele VERHOUDINGEN onmiddellijk voor de dag als het BEELD zichtbaar is. De meeste verhoudingen, die wij kennen, zijn via de ANALYSE voor de dag gekomen. Maar enkele verhoudingen zijn aan het beeld ONMIDDELLIJK, d.w.z. zònder analyse, te zien. Die verhoudingen zijn al door ons genoemd: VORM en SCHOONHEID. Zij hebben niet alleen geen ANALYSE van node, maar zij VERDRAGEN de analyse zelfs niet. Zoals een kunstwerk de analyse ook niet verdraagt.
De verhoudingen VORM EN SCHOONHEID zijn in de GRIEKSE CULTUUR tot uiting gekomen, en wel in het beeld van de AFRODITE. Zij is het BEELD VAN DE WERKELIJKHEID, bezien naar de verhoudingen VORM EN SCHOONHEID. Omdat het beeld van de werkelijkheid een ALGEMEEN BEELD is, en niet een AFBEELDING van dit of dat, komt er aan de AFRODITE niets SPECIAALS naar voren. Zij verricht geen handeling en ook vertoont zij geen speciale gemoedsgesteldheid. En dit is de werkelijkheid naar haar WAARHEID: zij gaat in geen bepaaldheid op en er is dus ook geen bepaaldheid die er uitspringt. Ook bestaat er voor die werkelijkheid zèlf GEEN GEBEUREN, zij is EEUWIG IN ZICHZELF RUSTEND.
Als straks de mensheid VOLWASSEN zal zijn komt het beeld van de VROUW weer terug; zij zal dan geen AFRODITE meer genoemd worden omdat de zaak dan niet meer GODDELIJK is voor de mensen. Bovendien is de vrouw dan DOORLICHT: zij heeft dan een CONCRETE INHOUD die LICHT geworden is. Het HELDERE INHOUDSLOZE van de Afrodite is dan verdwenen en er komt een VERSTILDE INHOUD. Het beeld van dit vrouwelijke, dat ALLES ACHTER DE RUG HEEFT en waarvoor het RUMOER VAN DE WERELD verstild is, dàt beeld is - kunstzinnig gesproken - de LAATSTE OPGAVE. Deze opgave gaat qua INHOUD boven die van de oude Grieken uit, maar qua VORM EN SCHOONHEID gaat hij er niet boven uit: het is DEZELFDE OPGAVE.

Vorm en schoonheid
De verhouding SCHOONHEID is als volgt te omschrijven: de éne verhouding gaat over in de àndere verhouding. Was dit OVERGAAN er niet, dan zou ergens de zaak ophouden, er zou een AFSLUITING zijn. Er zou dan IETS ANDERS bestaan en dat betekent dat er iets zou zijn dat ER UIT SPRINGT. Het OVERGAAN van de ENE in de ANDERE verhouding houdt wèl in dat beide verhoudingen ER ZIJN. Van een ontkenning is hier derhalve geen sprake.
Behalve het IN ELKAAR OVERGAAN van de verhoudingen is er ook nog de onderlinge RANGSCHIKKING van de verhoudingen. Dit is de verhouding VORM en deze verhouding geldt als voor de zaak TRILLING geldt. Anders gezegd: de RANGSCHIKKING is VORM als de zaak TRILLING is. Dit houdt in dat de zaak ER IS ALSOF HIJ ER NIET IS. Wij weten dat dit het kenmerkende van een kunstwerk is, dat het zich als MATERIE (de verf, de steen, het brons, de toon in de muziek, enz.) als het ware OPHEFT en dan GEEN MATERIE is. De materie laat zich gelden alsof hij géén materie is. Het beroemde “uit de verf komen”.
Het beeld IN DE MENS ZELF, het beeld van de werkelijkheid, is óók de verhouding VORM. Dat beeld is immers ook in TRILLING. Dat beeld is VORM EN SCHOONHEID, zoals wij al eerder beklemtoond hebben. De trilling die voor dàt beeld geldt is ABSOLUUT; de trilling die voor alle andere verschijnselen geldt is niet absoluut. Die verschijnselen doen zich dan ook voor als NIET TRILLEND. Dus: wat ONMIDDELLIJK opvalt aan het beeld IN ONSZELF is OVERGANG en TRILLING, en daarmee samenhangend is dit ook de norm voor de kwaliteit van een kunstwerk.

De meeste mensen denken dat de KWALITEIT van een kunstwerk bepaald wordt door de VOORSTELLING. Als die ons op de een of andere manier iets zegt is het kunstwerk voor ons “mooi”. Maar de werkelijke norm is de OVERGANG en de TRILLING, dàt kenmerkt de grote meester. De kwaliteit van de voorstelling, het THEMA dat gesteld wordt, wijst wèl op INZICHT in de werkelijkheid, maar nog lang niet op MEESTERSCHAP. Ten tijde van de Griekse kunst maakten àlle zichzelf respecterende beeldhouwers beelden van Afrodite. Uit de voorstelling bleek het INZICHT van die mensen. Slechts enkelen waren meesters: dat blijkt uit de verhoudingen OVERGANG en TRILLING. De voorstelling is te LEREN, maar de materie laten gelden als GEEN MATERIE is niet te leren omdat het een bepaalde PSYCHISCHE gesteldheid is in ENKELINGEN.

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

No. 43.

Naar bladwijzers: De zoon van de mens-zie A, B, C, D, E ; Heilige geest zie: 04 , 21 , 40B , 43 ,

Over de evangelische begrippen
Voor het denken van de OUDHEID betekende het vrouwelijke niet het NATUURLIJKE in engere zin, zoals wij in west-europa het vrouwelijke gezien hebben, maar het betekende HET GEHEEL. Dat was de werkelijkheid zèlf, inclusief het BEGIN en het EINDE. Het GRONDELOZE BEGIN is dus binnen dit geheel gedacht, en ook het HELDERE EINDE. Het vrouwelijke, dat het GEHEEL vertegenwoordigt heeft dus behalve de werkelijkheid van de BESTAANDE VERSCHIJNSELEN ook het grondeloze lichte en het heldere in zich.
Vooral wat betreft de HELDERHEID zijn wij geneigd die werkelijkheid BOVEN ons te denken. Daardoor veronderstellen wij dat de helderheid ook BOVEN HET GEHEEL, dat het vrouwelijke is, uitgaat. Maar deze gedachte is onjuist: de HELDERHEID gaat wèl boven de concrete VERSCHIJNSELEN uit, maar hij blijft BINNEN HET GEHEEL. In West-Europa echter is de helderheid OP ZICHZELF gesteld en hij is genoemd het begrip GOD of het begrip GEEST. Als we de zaak zó bekijken is de geest niet BINNEN het geheel, en het geheel krijgt dan automatisch een betekenis die samenvalt met het begrip NATUUR. Dat houdt dan iets LAGERS in, zodat het ons dàn niet behoeft te verwonderen dat de vrouw en het vrouwelijke in West-Europa niet zo hoog aangeslagen werden.
Als de helderheid niet OP ZICHZELF gedacht wordt, maar begrepen wordt als de GRENS waartoe de werkelijkheid komt, dàn valt hij BINNEN HET GEHEEL. Hij is er dan de INHOUD van. Dit betekent dan voor het begrip TOTAAL, dat het mannelijke als inhoud van het vrouwelijke is, dat het niet alleen maar de CONCRETE verschijnselen omhelst, maar óók de helderheid. Het mannelijke vertegenwoordigt derhalve zowel de DINGEN als de HELDERHEID. Dit zou ook niet ànders kunnen:
hoe zou het mannelijke anders ANALYTISCH kunnen zijn?
Dat dit laatste overeenkomt met het besef aan het einde van de OUDHEID, blijkt uit de EVANGELISCHE BEGRIPPEN. De MAAGD brengt haar INHOUD te voorschijn; die inhoud is HET MANNELIJKE KIND. Dat is een kind van de helderheid èn van de dingen TEGELIJK - het is DE ZOON VAN DE MENS. Deze ZOON is verwekt door de HEILIGE GEEST (het begrip HELDERHEID) en die geest is inhoud van de maagd. Hij WOONT IN HAAR, wat ook blijkt uit het feit dat de vrouw MAAGD is. Want die geest behoefde niet VAN BUITENAF in haar te komen. Maar er is voor de maagd nòg een TOEKOMSTIGE INHOUD, en dat is DE WERELDBOUWER. Als de WERKER AAN DE DINGEN klaar zal zijn met zijn arbeid, zodat hij de dingen TERECHTGEBRACHT heeft, is ook hij inhoud van het vrouwelijke. We zien dus het samengaan van de werkelijkheid van de dingen en van de geest, beide als INHOUD VAN DE VROUW, en het KIND is diezelfde inhoud, maar dan GEOPENBAARD.
Dat kind zèlf stamt uit genoemde twee werkelijkheden, maar zèlf ONTKENT hij beide werkelijkheden. Hij behoort noch bij de GEEST, noch bij de DINGEN, van beide neemt hij telkens uitdrukkelijk afstand.
Dat vrouwelijke zèlf (de maagd) vertegenwoordigt het GEHEEL. Maar eigenlijk vertegenwoordigt zij daarmee NIET IETS. Het komt er op neer dat het bij haar over een KWALITEIT gaat: het geheel van de werkelijkheid WAAR NIETS UIT SPRINGT. Het begrip TOTAAL, dat voor de man geldt, is in feite een CONCREET begrip, terwijl HET GEHEEL een ABSTRACTIE is. Het is in dit verband wel aardig om vast te stellen dat “de abstracte” (daarvoor hielden wij steeds de man…) een CONCRETE blijkt te zijn, terwijl de ogenschijnlijk “concrete”, de vrouw, een werkelijk ABSTRACTE is. Ook deze gedachte is in de Grieks-Evangelische tijd essentieel geweest: AFRODITE ademt duidelijk de sfeer van het abstracte, terwijl dit vooral duidelijk tot uiting komt aan het dichten en denken van de dichteres SAPPHO. Het vrouwelijke, dat in haar ZICHZELF bezingt kent zichzelf als het ONGRIJPBARE. Ongrijpbaar omdat het enerzijds GRONDELOOS is (zonder oorsprong) en anderzijds omdat het HELDER is (zonder vastheid). Wij moeten er dus goed op letten dat er een onderscheid is tussen het begrip HET GEHEEL en het begrip HELDERHEID, en ook dat dit laatste niet gedacht kan worden BOVEN HET GEHEEL UITGAANDE. In het WERKELIJKE CHRISTENDOM gaat de GEEST dan ook niet boven het geheel uit; in de christelijke GODSDIENST echter wèl.

Het MANNELIJKE is de werkelijkheid van de DINGEN, en tegelijk van het LICHT, en deze twee grootheden zijn niet van elkaar te scheiden. Daarom is het onjuist het mannelijke “het donkere” te noemen. Al houdt het zich nog zo toegespitst met de dingen bezig, zoals wij in de WEST-EUROPESE cultuur gezien hebben, dan nog geschiedt dit VANUIT DE HELDERHEID. Er is bijgevolg IN dit donkere altijd de factor LICHT. En daarom is het donkere nooit zònder het begrip LEVEN.
Een àndere vraag is of wij dit leven WERKELIJK LEVEN zouden kunnen noemen; maar dan moet het antwoord NEEN luiden omdat wij in dit geval met een EENZIJDIGHEID te doen hebben. Werkelijk leven geldt voor het mannelijke als het zich LEVEND BINNEN HET VROUWELIJKE weet. Zodat dus uiteindelijk àlles vrouwelijk is.

De GNOSTISCHE GESCHRIFTEN, die wij kennen als de EVANGELIËN, hebben voor de west-europese en moderne mensen een GELOOFSINHOUD gekregen. Dit maakt het vrijwel onmogelijk er over te spreken zonder bij de mensen een sfeer van godsdienstigheid op te roepen. Dat is erg jammer, juist omdat deze geschriften getuigen van een GLASHELDER INZICHT in de werkelijkheid, een inzicht dat er kàn zijn omdat HET BEELD HELDER IS voor de mensen uit die tijd. Als wij dit moment in de cultuurgeschiedenis niet begrijpen, en dus niet inzien dat dit beeld niets anders dan de WAARHEID kàn zijn, dan moeten wij er welhaast GELOVIG in gaan staan. Want wij voelen vaak die waarheid wel aan en kunnen ons dan niet indenken dat die door betrekkelijk GEWONE MENSEN in zichzelf gezien kon worden. Begrijpen wij echter dat het beeld VOLKOMEN HELDER was - en is - dan is het duidelijk dat het ook GEZIEN kan worden.
Datgene dat wèrkelijk gezien wordt is ONMISKENBAAR; het BEDRIEGLIJKE dat WIJ ervaren aan dergelijke dingen komt voort uit het feit dat wij niet kunnen ZIEN ZONDER TE ANALYSEREN. Op grond van dit laatste blijkt dat het ANDERS IN ELKAAR ZIT DAN HET ER UITZIET. De GNOSTICUS, de ZIENER, echter houdt het op het beeld zèlf en hij vraagt zich niet af hoe het in elkaar zit. Hij VERKLAART het beeld dan ook niet: HIJ BESCHRIJFT HET. Zo’n beschrijving wordt meer of minder HELDER, afhankelijk van de AANLEG van de verteller, maar het BEELD waarover hij spreekt is VOLKOMEN HELDER. Was de periode van de evangelische mens een FASE in een proces van TOENEMENDE HELDERHEID, dàn zou het beeld noodzakelijk min of meer DOF moeten zijn. En dan zouden wij, die véél later leven, met een méér helder beeld voor de dag moeten komen. Maar wij doen dat niet; wij zien nauwelijks een beeld, en àls wij het af en toe toch zien, dan VERTROUWEN wij het niet - wij spreken dan van SUBJECTIVITEIT die voor ons geen garantie voor de waarheid biedt. Dit alles bij elkaar, gevoegd bij het feit dat voor de ANALYTISCHE MENS de helderheid BOVEN HET BESTAANDE UITGAAT, is er de reden van dat de evangelische geschriften van god gekomen MOETEN zijn. Een mens kan zoiets volgens de analytische mensen niet bedenken. En dat klopt, want het is ook niet BEDACHT, het is GEZIEN.
Wie zou in die tijd BEDACHT kùnnen hebben dat de WERELDBOUWER eerst het BOUWEN achter de rug moet hebben om de GELIEFDE van de vrouw te kunnen zijn? Eerst in ònze tijd gelukt het de FILOSOFIE om dàt te BEDENKEN. Maar destijds kwam er geen DENKEN aan te pas. Het KIND VAN DE MAAGD is getekend als een LEVENDE ONTKENNING, niet alleen van de DINGEN, maar ook en vooral van de HELDERHEID. Als wij dan bedenken dat deze gedachte van de ONTKENNING nog vandaag de dag bij de mensen grote weerstand en zelfs WEERZIN opwekt, dan wordt het ons misschien duidelijk wat het IN ZICHZELF SCHOUWEN vermag. En bovendien blijkt steeds meer dat het door de gnostici getekende beeld de WAARHEID geeft wat betreft het ZIJN van de mens.
Het kernpunt inzake het ZIJN van de mens is het feit dat hij, omdat hij als KOSMISCH PROCES aan het einde gekomen is, een GRENSGEVAL is. Hij is de niet aanwijsbare GRENS tussen de DONKERE en de HELDERE werkelijkheid. Deze werkelijkheden vormen de BASIS van het menselijke ZIJN, maar dat menselijke ZIJN zèlf is de ONTKENNING van die twee werkelijkheden. Dit wil zeggen dat de mens NOCH BIJ HET DONKERE, NOCH BIJ HET HELDERE THUISHOORT, zodat er voor hem geen KEUZE mag bestaan als het er om gaat welke kant hij uit zal gaan. Doordat er geen keuze is, is er ook geen MOETEN. De mens moet helemaal niet “bij de helderheid, of bij god, terechtkomen” en er bestaan voor hem geen MORELE VERPLICHTINGEN. Als wij het DAGELIJKSE LEVEN bekijken zien wij ook wel dat dit klopt, maar allemaal DENKEN wij de VERPLICHTING te hebben HELDER te zijn en wij menen daarnaar steeds te streven. Wat wij in feite doen is ONTKENNEN…

Naar bladwijzers: De zoon van de mens-zie A, B, C, D, E ; Heilige geest zie: 04 , 21 , 40B , 43 ,

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

No. 44.

De levende mens als ontkenning
Door de hele menselijke ontwikkeling heen loopt de rode draad van het DUALISME; het inzicht dat de mens in zijn leven te maken heeft met twee grootheden. Daar is enerzijds datgene dat wij DE NATUUR plegen te noemen, de wereld van de VERSCHIJNSELEN, de DINGEN, en anderzijds is er de GODDELIJKE werkelijkheid, de werkelijkheid als HELDERHEID of al GEEST. Deze laatste werkelijkheid is dan HET WARE; daar moet de mens zien terecht te komen, maar die opgave is niet zo gemakkelijk. Hij vooronderstelt een VERZAKEN van de DINGEN en ook het VERZAKEN VAN ZICHZELF…
Dat DUALISME is de basis van de West-Europese cultuur. Het mag dan ook geen verwondering wekken dat juist die cultuur het toonbeeld is van een eindeloos GETOB, van een niet op te heffen SCHULDGEVOEL. Als wij de geschiedenis van de west-europese mensheid overzien dàn treft ons de PERVERSITEIT van die zaak; het sombere gedoe zonder ZON en de nimmer aflatende ONVREDE met het eigen leven. Wij zien mensen die zichzelf GESELEN omdat ze zichzelf schuldig achten, omdat ze vinden dat ze nog steeds niet volgens de helderheid (god) kunnen en willen leven, en wij zien anderen die zich opwerpen als DIENAREN VAN HET HELDERE en die van daaruit de mensen tiranniseren door op die schuldgevoelens te speculeren. Als globaal beeld zien wij de AFKEER VAN HET ZONNIGE en de neiging tot sombere ZWAARWICHTIGHEID en het àfwijzen van SEXUALITEIT en NATUURLIJKHEID en VROUWELIJKHEID. Kortom: het beeld van een mensheid die OMGEKEERD is en die op grond daarvan VERWARD is.
Aan het eind van ieders leven was daar dan ook nog HET OORDEEL, want het stond niet voor ieder mens vast dat hij na zijn sterven - hoewel dan toch het LICHAMELIJKE afgedaan had - inderdaad bij de HELDERHEID, de laatste mogelijkheid van de werkelijkheid, zou terechtkomen. En zo is het dan de vraag voor de mens of achteraf blijken zal dat zijn leven zin heeft gehad. Alsof het gaat over iets minderwaardigs, zó heeft de mens zichzelf bekeken, en hij gaf tegelijk blijk van een grote HOOGMOED voorzover hij zich besefte als behorend bij god. Voor deze mens sprak het dan ook vanzelf dat er waren HEREN EN KNECHTEN en dat er het streven was ook een HEER te worden.
MENSELIJK gesproken zijn dit allemaal PERVERSITEITEN en die golden niet alleen voor het ouderwetse europa, maar OOK VOOR DE MODERNE MENSEN. Het misleidende van de MODERNE MENS is echter dat hij de perversiteit REDELIJK weet te brengen; hij weet de zaak te doordenken en in een voor hem aanvaardbare slagorde te krijgen. Daardoor LIJKT het nu géén perversiteit meer te zijn, maar in feite is dat natuurlijk wèl het geval.
De perversiteit van de ANALYTISCHE (Europese) en van de WETENSCHAPPELIJKE (=moderne) mens wordt dus niet veroorzaakt door een mogelijke SLECHTHEID van de mens, maar JUIST DOOR ZIJN INZICHT TOT IETS HOGERS TE BEHOREN. Was dat hogere vroeger GOD, thans is het meer de REDELIJKHEID; in beide gevallen echter levert het een OMGEKEERDE MENS op.

Deze OMKERING heft zichzelf op als de mens straks tot de ontdekking komt dat hij ALS LEVEND MENS de ONTKENNING is van BEIDE werkelijkheden: zowel van de werkelijkheid als de DINGEN (de donkere werkelijkheid) als de werkelijkheid VOORBIJ DE DINGEN (de heldere werkelijkheid), zowel van NATUUR als GEEST… En die ontkenning houdt in het inzicht NERGENS BIJ TE BEHOREN. Slechts ZICHZELF te kunnen zijn als precies DE GRENS waartoe de kosmos als proces komt. Op die grens komen twee werkelijkheden samen, maar die grens zèlf behoort bij geen van beide. De mens BESTAAT uit twee werkelijkheden TEGELIJK, maar ALS MENS is hij de ONTKENNING daarvan. Die ontkenning betekent dus niet dat die twee werkelijkheden voor de mens niet zouden BESTAAN, maar hij betekent dat het ER BIJ BEHOREN niet voor de mens van kracht is.
Er is dus in feite geen sprake van het zoeken van een EVENWICHT tussen twee grootheden en dat heeft vanzelfsprekend tot gevolg dat iemand ook niet SCHULDIG kan zijn. Ook kan er geen OORDEEL zijn want er valt helemaal niets af te wegen.

En het leven kan geen COMPROMIS zijn tussen GOED EN KWAAD omdat deze grootheden in feite niet bestaan.
Voor de mens van de OUDHEID, in wie het tot een HELDER BEELD van de werkelijkheid gekomen was, lagen al deze zaken anders. Voor het BEELD geldt geen SCHEIDING van helder en donker terwijl het beeld al ONMIDDELLIJK elke bestaande werkelijkheid ONTKENT - door het feit dat het beeld TRILLING is.
Als de mens van de oudheid zag dat hij in de praktijk BENEDEN het beeld bleef, dan zag hij dat hij BENEDEN ZICHZELF bleef. Voorzover hij dan de kwaliteit van zijn praktische leven trachtte op te voeren was hij bezig ZICHZELF MEER WAAR TE MAKEN, en dat deed hij bijvoorbeeld door de DEUGD TE BEOEFENEN. Het WILLEN DEUGEN is een kenmerk van de oude mens; het gaat hem hierbij om ZICHZELF. De nieuwe mens, zowel de Europese als de moderne, gaat het niet om zichzelf en niet om het willen deugen, maar om HET ERGENS BIJ BEHOREN. Dit laatste is dus UITWENDIG terwijl het willen deugen een INWENDIGE zaak is.
Bij het UITWENDIGE behoort natuurlijk ook de AFHANKELIJKHEID en daarom behoeft het ons niet te verbazen dat de beginnende Europeaan, de ROMEIN, al spoedig met het RECHT kwam aanzetten. Want er moest een EVENWICHT tussen GOED EN KWAAD gevonden worden en de mens moest zichzelf tegenover de ander BESCHERMD weten. Het recht, zoals zich dat voor ons ontwikkeld heeft, is dan ook gebaseerd in de noodzaak tot BESCHERMING en dat kan niets anders dan een COMPROMIS opleveren. Dit doet aan de POSITIEVE WAARDE van het recht niets àf, maar wij moeten wèl inzien dat de hele zaak tot voorwaarde heeft dat de mens zichzelf beschouwt als een DUBBELE FIGUUR.

Als de mens zichzelf kent als de ONTKENNING van beide werkelijkheden, dan is hij HELDER zonder helder te willen zijn en hij is DONKER zonder donker te willen zijn. Hij heeft bij geen van beide grootheden BELANG want hij is van geen van beide AFHANKELIJK. En deze ONAFHANKELIJKHEID en BELANGELOOSHEID loopt door het gehele leven van zo’n mens heen. Het FUNCTIONEREN, waarover wij al gesproken hebben, kan nu werkelijk tot zijn recht komen. Door het NERGENS AAN GEBONDEN ZIJN van de mens als ontkenning is de BEWEEGLIJKHEID nu niet meer belemmerd, zodat alles VANZELFSPREKEND zijn gang kan gaan.
In een dergelijke situatie komt alles waarmee een mens zich bezig houdt terecht, terwijl die mens toch tevens volkomen VRIJ is. Voor ons betekent het VRIJ-ZIJN gewoonlijk dat wij de AFHANKELIJKHEID, de BETREKKING, òpheffen, zodat ons VRIJ-ZIJN in feite een LOS-ZIJN-VAN betekent. De betrekking is dan NEGATIEF GESTELD. Hiermede echter verstoren wij de wèrkelijke verhouding; de betrekking is niet OP TE HEFFEN, hij is slechts te ONTKENNEN. Dat vooronderstelt de AANWEZIGHEID er van terwijl tegelijk ontkend wordt dat de mens daarin OPGAAT, daarbij behoort. Dan weet een mens dat hij van ALLES en van IEDEREEN afhankelijk is terwijl hij tegelijk en wezenlijk niet in die afhankelijkheid òpgaat.
Het ontkend aanwezig zijn van elke werkelijkheid is ook te bezien als het ABSTRACT-ZIJN van èlke werkelijkheid. Dit abstract-zijn is het wezenlijke van het VROUWELIJKE, maar dit is niet hetzelfde als de ABSTRACTE INHOUD van het vrouwelijke.
De inhoud van het vrouwelijke is immers het MANNELIJKE, en dàt is tegelijk het DONKERE en het HELDERE. Dat is het begrip TOTAAL. Neem ik dit begrip VANUIT DE HELDERHEID, die ten opzichte van het donkere HET LAATSTE is, dàn verschijnt het totaal als een ABSTRACTIE. Het is dan DOORDRONGEN VAN LICHT, het is TERUGGEBRACHT TOT NIETIGHEID. Dit tot zijn WEZEN teruggebracht BESTAAN is de inhoud van het vrouwelijke; het is de abstractie in de zin van ESSENTIE. Het werkelijk MENSELIJKE, dat als BEELD van de werkelijkheid in onszelf ligt, is het vrouwelijke, en dàt IS ook abstractie. In de dichteres SAPPHO ziet het vrouwelijke ZICHZELF dan ook als abstractie, d.w.z. als ONTKENNING van èlke BESTAANDE WERKELIJKHEID. Het vrouwelijke heeft dan NERGENS MEE TE MAKEN, het is van àlles AFGETROKKEN - dat is dan ook de wezenlijke betekenis van het begrip abstractie. Dit vrouwelijke heeft ook niet met de eigen INHOUD te maken; Sappho richt haar “liefde’ dan ook niet dáárop. Reden waarom wij haar LESBISCH noemen: zij richt zich op ZICHZELF ALS ABSTRACTIE. Hieruit blijkt dat de door ons bedoelde ONTKENNING aan het eind van de OUDHEID voor de dag kwam; hij was een direct gevolg van het HELDER-ZIJN van het BEELD in de mens.

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

No. 45

Hoger en Lager
Als wij de mens beschouwen, niet naar de ONTKENNING die hij is, maar naar datgene waaruit hij BESTAAT, dan kunnen wij ons afvragen welke verhouding er is tussen de werkelijkheid DONKER en de werkelijkheid HELDER. Deze verhouding is niet zo moeilijk te vinden al wij ons indenken dat de helderheid de werkelijkheid als SAMENGAAN is. Dit samengaan ontstaat als LAATSTE MOGELIJKHEID van de beweeglijke verhouding tussen de EENHEDEN waaruit de werkelijkheid opgebouwd is. Een mogelijkheid die verder gaat dan het SAMENGAAN qua beweeglijkheid is er voor de eenheden niet. Wij kunnen dus zeggen dat de werkelijkheid in laatste instantie SAMENGAAN oftewel HELDERHEID is. Die heldere situatie gaat boven het donkere uit; hij volgt er op als HOOGTEPUNT.
Indachtig het bovenstaande is het geen wonder dat de mens, die zichzelf beziet naar datgene waaruit hij BESTAAT, als vanzelfsprekend gericht is op de helderheid, die dan voor hem HET HOOGSTE is. Hij is dan vanzelfsprekend GELOVIG en bovendien bestaat er voor hem het begrip HEER EN KNECHT, terwijl hij zijn leven lang SCHULDIG blijft omdat hij de werkelijke absolute helderheid niet heeft kunnen waarmaken. Hij MOET zichzelf als een MISLUKKING zien.
Ook als de mensen straks zover komen dat zij het heldere niet meer inderdaad BOVEN ZICHZELF zien, maar als de LAATSTE MOGELIJKHEID in zichzelf, is deze laatste mogelijkheid toch ook weer de HOOGSTE mogelijkheid, en daarmee is noch de GELOVIGHEID, noch het DUALISME opgeheven. Zelfs moeten wij dàn vaststellen dat het voor de mens nòg moeilijker is geworden zonder SCHULD te leven, omdat aan een werkelijkheid IN ZICHZELF al helemaal niet meer te ontkomen valt. God was bij gelegenheid nog te ontlopen, maar van JEZELF kom je niet àf… Omdat de helderheid inderdaad DE LAATSTE MOGELIJKHEID is kunnen de mensen hun gelovigheid nooit kwijt raken door GOD AF TE ZWEREN, of de helderheid OP ZICHZELF te ontkennen. De gelovigheid verdwijnt als de mens POSITIEF ontdekt dat hij ONTKENNING VAN ELKE WERKELIJKHEID is. Dat hij als zodanig ER IS, dat hij als zodanig BESTAAT.

De begrippen nuance en detail
Vanaf het moment dat de mens het BEELD van de werkelijkheid HELDER in zichzelf ziet gaat hij zich richten op de STRUCTUUR van dat beeld. Hij gaat onderzoeken HOE HET ZIT met dat beeld - hij begint met de ANALYSE. Er zijn hieraan twee dingen voorondersteld: ten eerste de aanwezigheid van het beeld dat zal worden geanalyseerd, en ten tweede een UITGANGSPUNT van waaruit dat proces kan plaatshebben. Het beeld in de mens is NIET VANUIT ZICHZELF helder geworden; met het beeld zèlf is niets gebeurd, want daarmee kàn niets gebeuren: het is het BEELD VAN DE WERKELIJKHEID. De werkelijkheid verandert niet. Het beeld is helder geworden VANUIT DE HELDERHEID die voor de mens geldt. Tijdens zijn ontwikkeling maakt de mens zich steeds meer waar als de helderheid die voor hem geldt. En van daaruit wordt het beeld meer helder zichtbaar. Als het beeld aan het einde van de oudheid helder zichtbaar is, wordt de mens zich bewust van twee grootheden: het beeld enerzijds en de helderheid (voor hem DE GEEST) anderzijds. De werkelijkheid is nu voor de mens TWEELEDIG. En in deze tweeledigheid is voor hem de HELDERHEID het UITGANGSPUNT van àlles.
Vanuit dit uitgangspunt wordt het BEELD door het HELDERE, de GEEST, dóórdrongen. Dit eerste moment komt in de geschiedenis voor de dag als het CHRISTENDOM, dat spreekt van het LICHT dat de duisternis DOORSTRAALT. Het is de gedachte van de ZOON die door de VADER de wereld ingestuurd wordt om de mensen te redden. Dus: dat wat UITGAAT van de HELDERHEID en dat het DONKERE DOORLICHT om het daarmee terecht te brengen. Het inzicht van TWEELEDIGHElD is de AANZET tot de ANALYSE. Zonder dit inzicht komt de mens er niet toe alle dingen als TWEELEDIG (en dus SPLITSBAAR) te beschouwen. En het uitgangspunt is hierbij de HELDERHEID, of de GEEST. Daarom is de analyse altijd een INTELLECTUELE kwestie; het loopt uit in PURE WETENSCHAP.

Het beeld, dat door de mens gezien wordt, wordt gezien VANUIT DE HELDERHEID, maar dat betekent nog niet dat daarom die helderheid als MAATGEVEND beschouwd moet worden. Voor het gros van de mensen is dit wèl het geval; bevangen als zij zijn in het ZICH ONTWIKKELEN richten zij zich op de HELDERHEID en stellen dàt als de NORM voor alles.
Er zijn echter altijd enkelingen die niet bevangen zijn in het ZICH ONTWIKKELEN. Voor die mensen geldt het MENSELIJKE, en voor hen kàn alleen maar de ONTKENNING gelden. Dat betekent dat het voor die mensen OM HET BEELD BLIJFT GAAN, ook al ontdekken zij, eveneens VANUIT DE HELDERHEID, allerlei in en aan dat beeld. Het niet laten gelden van het MAATGEVEND-ZIJN van de helderheid houdt vanzelfsprekend in dat de werkelijkheid niet als TWEELEDIG gezien wordt, hoewel er in de werkelijkheid wèl ONDERSCHEIDINGEN te maken zijn. Maar dit geldt voor die ENKELINGEN die in feite BUITEN en BOVEN hun eigen CULTUUR staan; de meeste mensen staan dat niet. Voor hen moet de ANALYSE doorzetten.
Als de werkelijkheid zowel als DONKER geval als als LICHT geval ONTKEND aanwezig is voor die laatstgenoemde mensen, terwijl er in het beeld toch ONDERSCHEIDINGEN te maken zijn, dan leveren die onderscheidingen een GENUANCEERD BEELD op. Het beeld is en BLIJFT aanwezig, maar het verschijnt in de mensen steeds VERFIJNDER.
De ONDERSCHEIDING, die steeds de OVERGANG (en dus de SCHOONHEID) in stand houdt, is het begrip NUANCE.
De ONDERSCHEIDING, die zich richt op de SCHEIDING tussen het één en het ànder, is het begrip DETAIL. Bij dit laatste geval gaat de SCHOONHEID verloren omdat het IN ELKAAR OVERGAAN niet meer aan de orde is. Behalve de schoonheid gaat ook de VORM teloor; met het laten gelden van de SCHEIDING vervalt de RANGSCHIKKING. Als het EEN en het ANDER op zichzelf komen te staan, los van elkaar en zonder rangschikking, dan zijn zowel het EEN als het ANDER gesteld als BEPAALDHEDEN. Zij zijn alleen maar DAT of DIT en niets ànders.
Gaat het echter over NUANCES, dàn zijn het EEN en het ANDER helemaal niet LOS van elkaar, terwijl zij bovendien in een rangschikking tezamenhangen. Zij zijn dan niet gesteld als BEPAALDHEDEN, maar als ALGEMEENHEDEN.

Detail en nuance in het oude europa
Omdat het GENUANCEERD-ZIJN de wezenlijke situatie van het BEELD in de mens is, komt de reactie hierop als eerste naar voren in de Europese geschiedenis. De allervroegste CHRISTENGEMEENTEN staan in het teken hiervan, maar lang duurt dit niet. Al heel vlug zet zich de analyse door. De meest opvallende karaktertrek van de analytische mens is zijn ONVERZOENLIJKHEID. Voor hem is er geen OVERGANG, dus is het voor hem DIT OF DAT. En dit verschijnsel komt voor de dag als de ROOMSE CHRISTENEN al spoedig beginnen de christengemeenschappen uit te roeien. En het zet zich door in de KETTERVERVOLGINGEN en de HEKSENVERVOLGINGEN. Die ketters waren doorgaans mensen voor wie het beeld GENUANCEERD was en dat gold ook voor die vrouwen die voor heksen uitgemaakt werden. Wat door ROME bestreden werd was dus eigenlijk het NIET ALS DE MAAT NEMEN VAN DE HELDERHEID, en dat werd dan ONGELOOF genoemd.
De “genuanceerde” enkelingen zetten de lijn van de oudheid voort: het OERCHRISTENDOM dat ONDERDUIKT in de Europese cultuur en dat via de MYSTIEK terugkomt in de werkelijke FILOSOFIE, vooral in HEGEL. Die filosofie is gebaseerd op HET BEELD, en dus op de ONTKENNING, zodat het déze lijn in het denken is die tenslotte BIJ DE LEVENDE MENSEN TERECHTKOMT. Ieder die voor de LEVENDE mens strijdt (bijvoorbeeld KARL MARX) gaat terug op HEGEL.
De lijn van de ANALYSE kennen wij voldoende uit de geschiedenis. Maar het is van belang te begrijpen dat het denken van KANT bij de ANALYTISCHE lijn behoort. Kant is dus ZUIVER EUROPEES, en dàt is de BEPERKING in zijn denken. De àndere lijn is te noemen OP EUROPESE WIJZE DE WERKELIJKE ONTWIKKELING. Op deze lijn komt het èchte christendom voor, en natuurlijk ook het evangelie, terwijl wij er een tijdlang ook de EUROPESE KUNST op aantreffen. Tenslotte echter is de kunst toch ook ANALYTISCH geworden, zodat VORM EN SCHOONHEID verloren zijn gegaan.
Nog een opmerking: ONVERZOENLIJKHEID en TOLERANT-ZIJN gaan hand in hand; beide begrippen spelen dan ook hun rol in europa. Voor een GENUANCEERD mens bestaat er géén TOLERANTIE: voor hem is àlles OVERGANG.

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

No. 46.

Naar bladwijzers: De zoon van de mens-zie A, B, C, D, E

Wat er plaats vindt in de mens
Voor het LEREN KENNEN van onszelf als de ontkenning van elke werkelijkheid, in de zin zoals wij hiervoor bedoeld hebben, is het van het grootste belang dat wij inzien dat er nooit iets met de mens zèlf gebeurt. Dit is in strijd met het gangbare denken, waarin juist de VERANDERING centraal staat en gezien wordt als de reddende factor. Op grond van de verandering zal de mens mogelijk eens terechtkomen. Deze gedachte echter is fout; hij is gebaseerd op een foutief inzicht waarbij het GEVOLG van aan zaak - zoals zo vaak gebeurt aangezien wordt voor de zaak zèlf. En dit heeft ten gevolge dat het de mensen steeds maar niet gelukt tot de kern van het probleem door te dringen. Het gaat ons om het volgende:
In ieder mens is BEWUSTZIJN, en dat is het TRILLENDE BEELD van de werkelijkheid naar haar ALGEMEENHEID. Wij kunnen ook zeggen dat het het beeld is van de werkelijkheid NAAR HAAR WAARHEID, maar dit is een uitdrukking die de MODERNE MENS al bij voorbaat afschrikt. Overigens is die uitdrukking wèl juist…
Zoals we gezien hebben komt dat BEELD op een gegeven moment in de mens HELDER voor de dag. Vanaf dat moment worden de NUANCES in dat beeld zichtbaar voor de mens. Het beeld zèlf, oftewel ons BEWUSTZIJN, kent ALLEEN MAAR NUANCES, in het bewustzijn valt niets te ANALYSEREN omdat de werkelijkheid zèlf niet toelaat dat het EEN van het ANDER gescheiden wordt. De werkelijkheid zèlf ALS TRILLING is één en al OVERGANG. Vanaf het moment dat het beeld HELDER is worden dus de NUANCES meer en meer zichtbaar. Iets anders is er aan het beeld voor de mens niet te zien.
Het feit evenwel dat de nuances ZICHTBAAR worden houdt nog niet in dat er met het beeld in de mens iets gebeurt. En ook houdt het niet in dat er met de mens zèlf iets gebeurt. Het beeld van de werkelijkheid IS ZOALS HET IS, of het nu voor de mensen van een bepaalde generatie zichtbaar is of niet. Als de mens aan dat beeld vele NUANCES weet te onderscheiden is daarmee dat beeld nog niet veranderd, en dus is de mens niet wezenlijk veranderd. Dit onveranderlijk-zijn is het GRONDKENMERK van de mens; het doen van deze ontdekking levert de levende mens het RUSTPUNT voor zijn leven op. In zoverre is het begrijpen van datgene waarover wij nu nadenken van GROOT PRAKTISCH NUT.
Het herkennen van zichzelf als ONVERANDERLIJKHEID behoort natuurlijk ook tot de verworvenheden van de mens aan het einde van de OUDHEID. De ZOON VAN DE MENS zegt dan ook: IK BEN ALTIJD IN UW MIDDEN. De voorwaarde daartoe is dan dat het de mensen om MENSELIJKHEID, en dus OM ZICHZELF, te doen is. De werkelijke mens kent zichzelf als iets EEUWIGS. Dit laatste is uiteraard door de ANALYTISCHE mens verkeerd begrepen; voor hem ging het niet om het PRAKTISCHE “in Uw midden zijn” (hoewel het er toch duidelijk staat), maar om de onveranderlijkheid van de HELDERHEID. Het ging hèm dus om het eeuwige van god, maar daarmee is èlke LEVENSMOGELIJKHEID àfgesloten, zoals wij gezien hebben.
Het is duidelijk dat, zeker in de moderne mensen, die onveranderlijkheid zelden aan bod komt. Daarom blijkt ook meer en meer dat de mensen, naarmate zij wetenschappelijk en technisch verder komen, geen RUST bij zichzelf kunnen vinden. Omdat zij daar evenwel toch niet buiten kunnen (het is de basis van hun leven) gaan zij er naar ZOEKEN. Het enige dat zij dàn zullen tegenkomen is AFLEIDING en dat is dan ook hetgeen wij meer en meer op de voorgrond zien komen in de MODERNE wereld. De AFLEIDING, de ONTSPANNING, is zo langzamerhand een factor van enorme betekenis geworden in onze wereld. Maar het is RUST NEMEN VAN VOORTGAAN, van de éne onderscheiding naar de àndere, en het is niet het IN RUST ZIJN. Geldt dit laatste dan is er geen AFLEIDING nodig, geldt het RUST NEMEN, dan komt de mens nooit TOT RUST.

Als wij inzien dat het met de mens gesteld is zoals hierboven getekend, dan kunnen wij ook het onderscheid begrijpen tussen DE ZAAK en HET GEVOLG. Want het zichtbaar worden van de NUANCES in het beeld heeft wèl talloze GEVOLGEN voor de mens. Alles wat hij onderneemt kàn hij ondernemen op grond van het zichtbaar-zijn van de nuances in het beeld.

De ANALYSE, die zich doorzet als de mens van de oudheid klaar is, geldt als het EERSTE GEVOLG van het zichtbaar-zijn van de nuances. Op grond hiervan onderneemt de mens allerlei. Dit “allerlei” houdt de gehele HISTORISCHE ONTWIKKELING in, en vooral in de moderne tijd is dat niet weinig. Maar, wij hebben het al zo vaak gezegd: DAT HEEFT HEM NIETS MENSELIJKS OPGELEVERD…!
De ANALYSE is een proces dat in de mens plaats vindt; het is in zoverre een MENSELIJK proces dat het bij de mens niet wèg te denken is. Daarom kan geen enkele mensheid er OMHEEN. Bovendien levert alleen de analyse een PRAKTISCH LEEFBARE WERELD op, maar aan het einde van de ZELFBEWUSTWORDING staat toch weer de WEZENLIJKE MENS, precies zoals hij ALTIJD geweest is.
Wij hebben onwillekeurig de neiging de mens te zien als het resultaat van zijn eigen ONTWIKKELING, en van daaruit te menen dat er in de loop der tijden iets met hem gebeurt. Als wij willen spreken van GEBEUREN, heeft dit betrekking op de GEVOLGEN van datgene dat WEZENLIJK in de mens gaande is.
Dat WEZENLIJKE, het zichzelf NUANCEREN van het beeld, is een zaak die buiten de mens ZELFBEWUST omgaat. Niemand kan er iets aan toe of aan àf doen, en dat proces vindt plaats langs de weg der OPEENVOLGENDE GENERATIES. Dus niet via het doorgeven van kennis of ervaringen, maar DOMWEG door de GEBOORTEN.
Wij spraken de vorige week over de begrippen NUANCE en DETAIL, en wij hebben die begrippen NAAST ELKAAR besproken alsof het GELIJKSOORTIGE begrippen waren. Maar intussen moet duidelijk geworden zijn dat de werkelijkheid alleen maar NUANCES oplevert. De DETAILS, die als gevolg daarvan door de mens te voorschijn worden gebracht, behoren natuurlijk óók tot de werkelijkheid omdat de mens er toe behoort, maar zij zijn GEVOLG van de aanwezigheid van de mens. In zoverre zouden wij kunnen spreken van VOORBIJ DE WERKELIJKHEID, temeer omdat het de bestaande werkelijkheid is die door de mens tot een INTELLECTUELE (doorlichte) WERKELIJKHEID wordt omgezet. Het DETAIL is de werkelijkheid als NIET MEER DE WERKELIJKHEID. Als wij ons dàt realiseren begrijpen wij hoe ONPRAKTISCH in feite de moderne mens is als hij denkt praktisch te zijn en zich volledig op de dingen richt en zichzelf daarmee GELIJK DENKT. Want werkelijk PRAKTISCH-ZIJN houdt in het besef dat de door de mens gemaakte DINGEN “voorbij de werkelijkheid” liggen en dus BIJZAAK zijn. Bijzaak evenwel betekent niet dat iets onbelangrijk is en dus VERWAARLOOSD kan worden, in tegendeel: het betekent dat die zaken ZONDER BELANG voor wie dan ook HEBBEN TE GELDEN en AANWEZIG MOETEN ZIJN. Tot dit inzicht zijn wij echter nog lang niet gekomen…

De cultuur als bijzaak
Elke cultuur BERUST OP ANALYSE, want elke cultuur is een DETAIL dat als het ENIG BELANGRIJKE naar voren wordt gebracht. Dat gold óók voor de OUDHEID die de ANALYSE als zodanig nog niet kende. Onze cultuur BERUST niet alleen op de analyse, maar onze CULTUUR IS ANALYSE. Wat in de oudheid tot cultuur kwam BERUSTTE er alleen maar op. Want ook de NUANCES die in de oudheid voor de dag waren gekomen gaven een aantal mensen aanleiding tot ANALYSE. En dus zetten die mensen een CULTUUR in die voor de anderen MAATGEVEND was.
De culturen van de oudheid berustten dus ook op BIJZAKEN, en dat blijkt wel als wij de GEBRUIKEN en vooral de MISBRUIKEN bestuderen. De TEMPELPROSTITUTIE bijvoorbeeld was een INSTELLING die de priesters behoorlijk GEWIN bracht; de BIJZAAK was tot HOOFDZAAK gesteld en men was gedwongen daaraan te beantwoorden. Waarom het wèrkelijk ging was deze NUANCE, dat het VROUWELIJKE zich in het HUWELIJK vastlegde aan het BEPAALDE (namelijk DEZE man), en dat dit in strijd was met de gedachte dat het vrouwelijke DE GEEST (die ALGEMEEN is) inhield. De ANALYSE van deze NUANCE levert het GEBOD op een OFFER te brengen aan de godin van de LIEFDE.
Een ander voorbeeld: in de tijden van het MOEDERRECHT gold de gedachte dat het vrouwelijke àlles inhoudt. Dat ALLES was dan in feite het MANNELIJKE. De analyse van deze gedachte levert de MANNELIJKE OVERHEERSING op: hij was als inhoud van het vrouwelijke HAAR BESTAANDE VERTEGENWOORDIGER, en dus had iedereen, en ook en vooral de vrouw, hem te gehoorzamen.
In èlke CULTUUR hebben de mensen van het DETAIL, dat voor hèn aan de orde was, het HEIL voor de mensheid verwacht. Maar deze concrete details openen wezenlijk geen enkel perspectief. De vraag is: hoe gaat het dan wèl?

Naar bladwijzers: De zoon van de mens-zie A, B, C, D, E

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

No. 47.

Hoe komt de mens tenslotte terecht?
Het is duidelijk dat de mens niet terecht komt via de BIJZAKEN. De verschillende CULTUURMOMENTEN, waarvan de mensen telkens de oplossing van al hun problemen verwacht hebben, houden door hun BEPAALDHEID géén factoren in om een voor IEDEREEN geldende menselijkheid tot stand te brengen. Ook voor de cultuur van de MODERNE MENS geldt dit: hij kan met zijn WETENSCHAP en zijn TECHNIEK, en zijn vermogen tot ORGANISEREN, geen MENSELIJKHEID verwerkelijken.
Enkele factoren, die ons bij de oplossing van het probleem brengen, hebben wij in de loop van onze beschouwingen al genoemd: daar was de ONTKENNING van elke bestaande werkelijkheid. De mens behoort noch bij de MATERIE, noch behoort hij bij het HELDERE; geen enkele GEDACHTENGANG brengt hem terecht en ook geen enkele DWANG. Ook hebben wij de mens thans herkend als het ONVERANDERLIJKE dat wèrkelijk BESTAAT.
De MODERNE MENS organiseert zich een wereld uit de DETAILS die hij heeft gevonden toen hij de werkelijkheid analyseerde. Dat TOTAAL van details wordt meer en meer door de moderne mens FUNCTIONEREND gesteld, en, zoals wij al eerder gezien hebben, het karakter van een functionerende werkelijkheid is een BEWEEGLIJKE werkelijkheid. Dat staat dus aan het einde van de moderne cultuur; een beweeglijke, een TRILLENDE werkelijkheid, bestaande uit de DITTEN EN DE DATTEN, bestaande uit ALLES WAT ER IS. Voor die werkelijkheid geldt derhalve hetzelfde als voor HET BEELD, dat in de mensen leeft.
Als de moderne mens dit tenslotte heeft opgeleverd vindt hij ongewild een aansluiting met zichzelf: de door hem opgebouwde UITERLIJKE werkelijkheid is van hetzelfde KARAKTER als de in hem levende werkelijkheid - alleen van dit laatste BEELD weet hij in feite niets àf. Hij VOELT een aansluiting zonder te weten waarop dit betrekking heeft.
Vanaf het moment van dit AANVOELEN gaat de mens uiteraard opletten; het OVEREENKOMSTIGE van de concrete werkelijkheid en zijn eigen innerlijk wordt hem dan steeds meer duidelijk. De VERWANTSCHAP, die hij aanvoelt, is iets geheel NIEUWS voor de mensen. Want voor het eerst gaan zij zich in de wereld THUISVOELEN, en dat komt door het feit dat nu alles PSYCHISCH voor de mensen gaat worden. Om dit te begrijpen moeten we eerst weten wat in de mens de PSYCHE is en hoe die zaak voor de levende mens geldt.

Wat is de menselijke psyche
Er zijn verschillende ANDERE WOORDEN voor de PSYCHE: vaak wordt er gesproken van de ZIEL van de mens en ook het woord GEVOEL wordt gebezigd. Maar aan die woorden WETEN we niets.
We weten pas dàn iets als we er achter zijn gekomen WELKE SITUATIE van de ENKELVOUDIGHEDEN iets is. Zolang we dàt niet weten geven we in feite steeds ANDERE WOORDEN, die een zaak wellicht iets verduidelijken, maar die eigenlijk niets zeggen.
Wij moeten ons opnieuw het BEELD IN ONSZELF indenken: dat beeld is TRILLING, en die trilling DOORLOOPT àlle mogelijkheden van verhoudingen die er qua BEWEEGLIJKHEID tussen de enkelvoudigheden zijn. Het VERSCHIJNSEL, dat een mens is, is niet ALLEEN MAAR dat trillende beeld, dat BEWUSTZIJN. Het bewustzijn (het beeld) is EEN VAN DE BEWEGINGEN, die de enkelvoudigheden als mens maken. Het is één van de ASPECTEN, en dat blijkt als wij de gehele beweeglijkheid van de werkelijkheid bestuderen. Een ander aspect is de PSYCHE.
De mens is ook een DING, hij is MATERIE, hij is een SAMENSTELLING, maar dat is hij niet NAAST al het andere; de enkelvoudigheden zijn TEGELIJK al deze verhoudingen. In de MATERIE is de trilling van HET BEELD dominerend. En daardoor gaat de materie MEETRILLEN met de trilling van het BEELD. De materie gaat functioneren als de KLANKKAST van de viool; wat die mooie TOON òpwekt is de trillende SNAAR (bij de mens het bewustzijn, het beeld), maar zonder de klankkast zouden wij hem niet kunnen horen. De MATERIE (klankkast) maakt het trillen waarneembaar. De PSYCHE doet ons Het BEWUSTZIJN ERVAREN.

Het is dus het MEETRILLEN van de enkelvoudigheden in de situatie MATERIE met het TRILLEN van de enkelvoudigheden in de situatie BEWUSTZIJN dat wij kennen als de PSYCHE. Hoewel wij over DE psyche spreken als zou het een of ander VAST verschijnsel zijn, is het zo dat het in feite gaat over een SOORT van beweeglijkheid, het is een TRILLINGSTOESTAND. Deze toestand ERVAREN wij aan de ander als “warmte”, “innigheid”, enzovoort, en wij ervaren hem aan en in onszelf via HET GEVOEL. Wij kunnen hier niet van een HARMONIE spreken; de vioolsnaar harmonieert ook niet met de klankkast van de viool. De klankkast maakt de trilling HOORBAAR, zodat wij hem kunnen ERVAREN. Hij ZET HEM OM tot een concreet verschijnsel.
Dit betekent dat Het BEELD IN ONSZELF waarneembaar wordt AAN ONSZELF ALS TASTBAAR DING. Het bewustzijn wordt dus waarneembaar, en wij kunnen het thans ERVAREN. Uiteraard geldt dit ook voor de overige levende werkelijkheid.
Omdat het over een soort van TRILLING gaat is er in deze zaak niets MEETBAARS; er is inzake de menselijke psyche geen enkele NORM aan te geven. En ook is het niet zo dat wij aan onszelf HET BEELD ervaren; de psyche verschaft ons omtrent ons eigen BEWUSTZIJN géén duidelijkheid. Omdat het alleen maar MEETRILLEN is. De TOON, die uit de viool komt is ook alleen maar een trilling en ook die trilling roept qua beeld niets in ons op. Het werkelijk beleven van MUZIEK heeft dan ook niets met VOORSTELLINGEN te maken, noch heeft het met GEDACHTEN te maken. Het beleven van muziek is ALLEEN MAAR HET BELEVEN VAN TRILLINGEN en de mooiste belevenis ligt daar waar de trillingen het zuiverst overeenkomen met het trillen van HET BEELD. Er valt hier niets MET NAME TE NOEMEN, er is niets dat hoe dan ook BEPAALD kan zijn. Vooral inzake de MODERNE MUZIEK is dit overigens wel een gegeven om eens op door te denken…
Het bovenstaande geldt niet alleen voor de muziek; het geldt in wezen voor ALLE KUNSTEN, maar opgemerkt moet worden dat wij moderne mensen geheel ontwend zijn de kunst te beoordelen naar de sterkte van de TRILLING. Voor ons is op de een of andere manier toch de VOORSTELLING het belangrijkst, óók als wij die voorstelling met onze ZOGENAAMDE ABSTRACTIES wèggewerkt hebben. Het gaat dus niet OM DE VOORSTELLING, maar VIA de voorstelling.

De aansluiting
Als het MEETRILLEN in onszelf, dat een meetrillen is met het beeld van de WERKELIJKHEID ZELF, gaat OVEREENKOMEN met het trillen van de wereld die wij om ons heen hebben, dàn ervaren wij een AANSLUITING VAN ONSZELF MET DE WERELD. Hierbij doet het voorlopig niet terzake dat wij die wereld zèlf hebben OPGEBOUWD. Als wij die AANSLUITING voelen kunnen wij wèl van HARMONIËREN spreken, omdat we nu te doen hebben met twee afzonderlijke “trillingen”, die met elkaar blijken overeen te stemmen - min of meer.
Als derhalve de MODERNE MENS zo ongeveer klaar is met zijn moderne cultuur, en hij steeds meer een werkelijkheid heeft OPGEBOUWD volgens zijn inzichten van ORGANISATIE (zodat de zaak FUNCTIONEERT, en dus TRILT), dàn gaat die moderne mens bemerken dat die wereld overeenkomt met iets in hemzelf. Hij herkent dan HET PSYCHISCHE, zonder overigens het beeld te herkennen.
Dit betekent voor die LAAT-MODERNE MENS dat hij zich gaat THUISVOELEN in zijn wereld, en dàt is VOOR HET EERST IN DE GEHELE GESCHIEDENIS VAN DE MENSHEID. In geen enkele cultuurperiode, ook niet in de oudheid, heeft de mens zich THUISGEVOELD in de wereld - daarom ging hij steeds op weg om allerlei te ONTWIKKELEN. Wèl heeft hij HET ZICH GEMAKKELIJK GEMAAKT als hij daarvoor de kans kreeg. Het “zich gemakkelijk maken in de wereld” is een ONVOLWASSEN POGING het THUIS ZIJN te verwerkelijken. Door de kinderachtigheid van die poging loopt het steeds op een MISLUKKING uit; werkelijk thuis-zijn kan alleen maar PSYCHISCH. De ENKELINGEN Hebben dit al lang geweten, voor het GROS van de mensen vertoont zich deze zaak pas aan het einde van de MODERNE TIJD.
Voor het eerst in de menselijke geschiedenis gaat er dan iets UITERLIJKS overeenstemmen met iets INNERLIJKS; de functionerende DINGEN stemmen overeen met de PSYCHE. Het is duidelijk dat de bedoelde AANSLUITING een LEVENDE zaak is en dat de OBJECTIEVE WERELD voor de mensen een PSYCHISCHE wereld wordt.
Maar wij moeten wèl in de gaten houden dat er omtrent HET BEELD in de mens nog niets duidelijk is geworden. De weg is voor de mensheid nog niet ten einde; het ZELFBEWUSTZIJN is er óók nog en daarin moet de hele zaak op den duur terechtkomen als de mens VOLWASSEN geworden is.

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

No. 48.

Een functionerende wereld
De moderne mens gaat over tot het ORGANISEREN van zijn wereld, en hij heeft al spoedig in de gaten dat zo’n wereld moet FUNCTIONEREN. De zaak moet beweeglijk zijn, en dat is niet zo verwonderlijk als wij bedenken dat de zaak een en al INTELLECT is. Een intellectuele wereld is een door de mens opgebouwde wereld waarin ALLE DINGEN inhoud van het ZELFBEWUSTZIJN zijn. Als een zodanige inhoud zijn die DINGEN dan BEWEEGLIJK aanwezig.
Het OPBOUWEN van die INTELLECTUELE wereld geschiedt nooit vanuit menslievendheid. De behoefte een MENSELIJKE WERELD te bouwen is nimmer de drijfveer voor het handelen van de mensen, voorzover dat handelen gegrond is in de CULTUUR van de betrokken mensen. Enkelingen streven naar een MENSELIJKE wereld; de GANG VAN ZAKEN echter berust op de geldende CULTUREN en is zodoend altijd een EENZIJDIGHEID. Deze eenzijdigheid is de ZAKELIJKHEID.
De intellectuele wereld waarnaar de moderne mensen toewerken ontstaat ook aan de ZAKELIJKHEID; de organisatie tot een FUNCTIONERENDE wereld geschiedt vanuit bloot EIGENBELANG. De moderne mens ziet in dat op die manier zijn EIGEN ZAKEN het beste gediend zijn. Geen enkel bedrijf, ook niet in de “derde wereld” kan zijn mensen als SLAVEN behandelen; het bedrijf is gediend met in een zekere WELSTAND levende mensen. Dan is de productie optimaal en de voortgang daarvan is zo het best gegarandeerd. En nu is het vanuit deze en dergelijke motieven dat er toch een wereld opgebouwd wordt.
Het was nooit de BEDOELING, maar juist die functionerende wereld, opgebouwd vanuit EIGENBELANG, blijkt te harmoniëren met het MEETRILLEN dat in de mensen de PSYCHE is. Zozeer was dit niet de bedoeling dat wij zouden kunnen stellen dat niemand er aan begonnen zou zijn als hij van tevoren geweten had dat de hele onderneming hierin zou uitlopen. Want blijken zal dat aan de PSYCHE de zakelijkheid ONGEMERKT ZAL STUKLOPEN…
Het stuklopen van de moderne wereld vindt plaats aan datgene dat in die wereld niet in tel was. Het vindt dus plaats aan het TEGENDEEL: de menselijke PSYCHE is het meetrillen met het BEWUSTZIJN en dit laatste is niet het belangrijke in de moderne wereld. In die wereld gaat het om het ZELFBEWUSTE; het gaat om WETENSCHAPPELIJKHEID en om INTELLECTUELE REDELIJKHEID. Vanuit die redelijkheid komen we wèl TEGEMOET aan het psychische, maar het gáát ons er niet om. De gezelligheid, de sfeer, het gevoel worden als behorend bij de mens beschouwd en van daaruit is er allerlei dat “aan die behoefte” beantwoordt, maar dat wèl met mate en “wetenschappelijk verantwoord”. Dit tegemoetkomen aan de psychische BEHOEFTE wordt groter naarmate de moderne mens verder vordert. Want het psychische ligt als KIEM in de moderne mensen en die kiem ontluikt steeds meer. Maar hij wordt onveranderlijk ZELFBEWUST benaderd. Een gevolg hiervan is dat enerzijds het psychische meer en meer VERWAARLOOSD wordt, terwijl het anderzijds meer en meer MISBRUIKT wordt voor zakelijke doeleinden.
Als er tenslotte voor de moderne mens de AANSLUITING is met zichzelf als PSYCHE wordt ook die zaak weer ZELFBEWUST: het gáát dan om de psyche en deze wordt de NORM voor het doen en laten van de mensen. Deze norm echter ONTKENT steeds het eigen NORM-ZIJN, en wel door het TRILLENDE KARAKTER ervan. Hierop komen wij later nog terug. In ieder geval moeten wij wèl inzien dat met het psychisch worden van de wereld nà de moderne mens het MENSELIJKE nog niet terecht gekomen is. Evenwel is de mens wel bij zijn LEVENDE INNERLIJK aangeland; hij kan nu niet meer OM ZICHZELF HEEN, zoals hij nog wel kon doen toen hij zich als modern mens op zijn ZELFBEWUSTZIJN richtte. Dit ONVOLWASSEN ZELFBEWUSTZIJN namelijk is altijd OBJECTIEF voor de mensen: je kunt het BUITEN JEZELF plaatsen en zo als HOGERE NORM hanteren - hetgeen dan ook altijd gebeurd is. Het zelfbewuste bepaalde het DOEN EN LATEN van de mensen; het was vastgelegd in ZEDELIJKE en MORELE normen, die overigens door de LEVENDE mens volop ontdoken werden, en wel juist dáár waar het psychische zich gelden liet. Begrijpelijk is dat dit vooral het geval was bij de OUDERWETSE mensen voor wie - zoals we gezien hebben - alles nog vanuit het BEWUSTZIJN was.

Een nadere beschouwing van de psyche
Het MEETRILLEN is een PERSOONLIJKE zaak, want hoewel het meetrillen is met het BEELD in onszelf, dat een ALGEMENE zaak is, is de WIJZE WAAROP dit meetrillen geschiedt voor IEDEREEN ANDERS. Want het de SAMENSTELLING, en dus het BEPAALDE ZIJN van de afzonderlijke mensen, dat met het beeld meetrilt. Ieder mens trilt dus OP EIGEN WIJZE.
Er is derhalve een TWEELEDIG aspect: enerzijds is er het ALGEMENE, dat als het ware de BRON van het psychische is, en anderzijds is er het persoonlijk BEPAALDE dat voortkomt uit het feit dat de mens ook een DING is. En dat DING bepaalt het meetrillen en dus het psychische.
Vanuit het DENKEN IN IDEALEN hebben wij de neiging de bepalende functie van het ding te zien als iets NEGATIEFS, als een TEKORTKOMING. En uiteraard doen wij pogingen om die negatieve werking op te heffen of in ieder geval zo klein mogelijk te maken. Gedacht vanuit de werkelijkheid zèlf is dit echter allemaal ONZIN; er is geen verhouding in de werkelijkheid die negatief of positief te beoordelen zou zijn. Al dergelijke KWALIFICATIES vinden hun oorzaak in de GELOVIGHEID van de onvolwassen mensen: zij zien de werkelijkheid als een HOGERE en een LAGERE zaak. De REALITEIT heeft hiermee niets te maken.
We behoeven dus niet af te komen van de werking van HET DING ten aanzien van het MEETRILLEN. Het is een LOGISCHE SITUATIE van de werkelijkheid. En daarom maakt het niets uit dat die werking er is.

Wat evenwel van groot belang is, is de vraag of het meetrillende DING wel volledig IN STAAT IS om op EIGEN WIJZE mee te trillen. De vraag is namelijk bij de levende, en vooral bij de ONVOLWASSEN mensen, in hoeverre HET DING WERKELIJK DING IS, en niet één of ander VERFROMMELD GEVAL.
Als de mens zichzelf als bepaaldheid VRIJ LAAT, en niet vanuit allerlei ZELFBEWUSTE ideeën en meningen die bepaaldheid probeert te VERVORMEN tot iets geheel ànders, dan trilt hij VRIJ MET ZICHZELF MEE; hij is dan wèrkelijk PSYCHISCH en hij is dat OP EIGEN WIJZE. Het psychische is dus niet gebonden, zoals wij gewoonlijk denken, aan een sterke EMOTIONALITEIT en het psychische is niet de SPECIALITEIT van de zogenaamde GEVOELSMENSEN, maar het psychische IS HET KENMERK VAN DE REALIST, de mens die zichzelf ZONDER KWALIFICATIES laat zijn hoe hij in de werkelijkheid is.
Het VERSTOREN van het psychische geschiedt VANUIT HET ZELFBEWUSTE; het zijn onveranderlijk de IDEEËN, bekrompen zowel als helder, die het BEWEEGLIJK-ZIJN van de mensen VERVORMEN. Zij willen niet “met zichzelf te koop lopen” en zij vinden vele dingen “niet te pas komen” en zij willen zich in hun zakelijke wereld een zeker image geven. En zo gaat het NATUURLIJKE verloren, en dat zogenaamde natuurlijke is nu juist HET PSYCHISCHE.
Overigens moeten wij naar aanleiding van het bovenstaande wel beseffen dat het niet gaat over handelingen van de mensen die AFKEURENSWAARDIG zijn. Het gaat dus niet over zogeheten SLECHTE DINGEN, die de mensen bij gelegenheid doen. Die slechte dingen betekenen dan ook niet noodzakelijk dat de mens zichzelf ALS DING DISKWALIFICEERT. De slechte daden van de mensen komen trouwens niet uit HET DING voort - zoals bijna iedereen denkt - maar uit een VERZIEKT ZELFBEWUSTZIJN. Het zichzelf ALS DING diskwalificeren is een GELOOFSKWESTIE, en dus is het een gevolg van een INZICHT in de werkelijkheid. Hierop komen wij later nog terug.
Een FOUTE KIJK op zichzelf als ding veroorzaakt alle PSYCHISCHE VERSTORINGEN die de mensen - in toenemende mate - vertonen. Tegenwoordig heten dat FRUSTRATIES… door zo’n woord te gebruiken klinkt het allemaal niet zo ziekelijk. De beroemde PSYCHO-ANALYTICUS ERICH FROMM heeft er herhaaldelijk op gewezen dat de mensen moeten gaan proberen ZICHZELF TE ZIJN, ook al lopen zij dan het risico heel wat minder BEMIND te zijn. Juist in ònze moderne cultuur, waarin iedereen REDELIJK wil zijn (en dus MOET zijn) is de ANGST OM NIET GEWAARDEERD TE WORDEN bijzonder groot. Er is dan ook bijna niemand die zelfs maar de MOED heeft zichzelf als BEPAALD GEVAL te laten gelden. Want men vindt dat direct EGOÏSTISCH en ASOCIAAL - terwijl juist het REDELIJK MOETEN ZIJN asociaal is. Voor de mensen geldt het begrip LIEFDE; onverschilligheid voor het BEMIND- ZIJN houdt geen ONTKENNING in van de liefde, maar juist een ONAFHANKELIJKHEID in de liefde. En deze onafhankelijkheid is in feite het meest WEZENLIJKE dat voor het begrip LIEFDE geldt.

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Bladwijzers: MORAAL – zie de nrs. 04 , 11 , 15 , 19 , 25 , 26 , 28 , 29 , 49 , 65 en 73 ; Visie; zie: A , B , C , D , E , F , G , H , I ,

No. 49.

De vervorming van het ding
Het PSYCHISCHE in de mens kan tot zijn recht komen als die mens een REALIST is; als hij ZICHZELF ALS DING laat zijn wat het is, zonder daarbij enigerlei kwalificatie aan te leggen. Gezien het ZAKELIJK karakter van het moderne denken lijkt dit niet zo’n erg moeilijke opgave. Inderdaad is de zaak INTELLECTUEEL gemakkelijk voor elkaar te krijgen, hetgeen trouwens geldt voor alle mogelijke dingen die de moderne mens wil doordenken en begrijpen. Hij is de mens die in staat is te DENKEN, dàt is zijn cultuur. En dus kan hij zich ook heel gemakkelijk indenken dat hij zichzelf als ding niet moet diskwalificeren. De PRAKTIJK wijst achter heel ànders uit: juist voor de moderne mens is het vrijwel onmogelijk zichzelf werkelijk VRIJ TE LATEN. Die onmogelijkheid is gelegen in het feit dat deze zaken niet berusten bij het INTELLECT, maar bij het ZIEN. Het gaat om de VISIE die de mens op zichzelf en de werkelijkheid heeft, en deze visie laat zich door geen enkele intellectuele redenering uitschakelen of veranderen. Omdat het een VISIE is, is het tegelijk een GELOOFSZAAK. Als namelijk de mens in de werkelijkheid HET HOGERE en HET LAGERE ziet, dan richt zich zijn geloof op het HOGERE, terwijl het LAGERE vanzelfsprekend MINDERWAARDIG is. Het DING, dat de mens zèlf is, is dan minderwaardig, en dat roept de noodzaak tot VERANDERING op. Het ding moet veranderd worden, OMGEVORMD tot een ding dat zich laat gelden overeenkomstig de normen van HET HOGERE, waaraan het ONDERGESCHIKT is. Het ding is dan vanzelfsprekend ONVRIJ en het kan het MEETRILLEN, dat het psychische is, nimmer tot zijn recht laten komen. Geen enkele INTELLECTUELE benadering kan hierin verandering brengen; de VISIE van de mens is niet ZELFBEWUST te veranderen.
In een ONVOLWASSEN mensheid zijn het de ENKELINGEN voor wie geldt dat hun visie NIET GELOVIG is; bij het gros van de mensen is de GELOVIGHEID van kracht. In de VOLWASSEN MENSHEID van straks is de gelovigheid van de baan, met als gevolg dat de mensen uit dàt tijdperk in staat zijn zichzelf VRIJ te laten. Zij zullen dan ook PSYCHISCH zijn.
Het meer of minder PSYCHISCH-ZIJN van de ònvolwassen mens is dus niet te verklaren uit het bewustzijn of uit het psychische zèlf (het MEETRILLEN), maar uit het FUNCTIONEREN van de mens ALS DING. Daarbij gaat het niet om het feit dat het éne ding wat beter in elkaar zit dan het àndere ding; het MEETRILLEN gebeurt op de bij dat ding passende wijze. Maar of het nu op de éne manier of op de àndere manier trilt, HET TRILT VRIJ MEE. De ONVRIJHEID in het meetrillen ontstaat als het DING gedwongen wordt ànders te trillen. En zoiets geschiedt ALTIJD vanuit het ZELFBEWUSTZIJN. De gehele CULTUURGESCHIEDENIS is hiervan één overtuigend bewijs. Het zelfbewustzijn (zolang het ònvolwassen is) werkt op de LEVENDE MENS altijd VERSTOREND; het legt altijd zijn geboden op en het is één en al DWANG. Deze verstorende werking van het zelfbewustzijn levert tevens de BESCHAVINGEN op vandaar dat het zelfbewustzijn VOOR HET DENKEN verschijnt als het HOGERE en het EDELE van de mensen. Inderdaad is het een werkelijkheid van IDEEËN en van KENNIS en het is het BESTE dat de mensen kunnen OPLEVEREN. Maar dat betekent nog niet dat het daarom HUN LEVEN MENSELIJK BETER MAAKT. Dat is dan ook in geen enkele cultuur het geval geweest: de mensen leefden onveranderlijk ONDER DE ONDRAAGLIJKE DRUK VAN HUN EIGEN IDEE… Het PSYCHISCHE zèlf is door niets van de wijs te brengen omdat het is het meetrillen met het BEELD in de mens. Alleen HET DING dat meetrilt is te verstoren zodat het meetrillen niet tot zijn recht kan komen. Iedere PSYCHIATER weet dan ook dat het psychische zich niet verdrukken láát; en de één of andere manier wringt het zich altijd weer naar de oppervlakte - alleen moet men doorgaans niet vragen hòe. En HET DING is alleen maar door het zelfbewuste te verzieken; de werkelijkheid zèlf doet dat niet - hetgeen blijkt uit het dierenleven in de natuur. Voor de dieren geldt het begrip MISDAAD niet. Want zij kunnen zichzelf niet zelfbewust VERSTOREN. Daarmee kan door het dier ook de werkelijkheid niet VERBROKEN worden. Het ROOFDIER verbreekt de werkelijkheid niet; hij ZET ZIJN WERKELIJKHEID VOORT. Het begrijpen van deze dingen is erg belangrijk.

Het belang namelijk van het inzien dat HET DING ZELF alleen maar door het ZELFBEWUSTE kan worden verziekt is dit dat de mens zijn MOGELIJKHEDEN leert BEGRIJPEN. Dit leren begrijpen van zijn mogelijkheden is iets ànders dan het LEREN KENNEN ervan. Dit laatste gaat eigenlijk VANZELF in de praktijk van het dagelijkse leven, maar het eerste, HET LEREN BEGRIJPEN van zijn mogelijkheden is iets geheel anders. Om te beginnen moeten wij zeggen dat het er vooral op neerkomt ZICH BEWUST TE WORDEN VAN EIGEN ONMOGELIJKHEDEN.
Dit zou in de mens geen rol spelen als hij niet, omdat hij het EINDPUNT van de werkelijkheid is, IN PRINCIPE àlle mogelijkheden in zich had. Voor hem is derhalve THEORETISCH àlles mogelijk, en dat mogelijk-zijn geldt voor hem voorzover hij ZELFBEWUSTZIJN is. Vanuit zichzelf als HELDERE WERKELIJKHEID kàn de mens alles, want alles behoort tot zijn INTELLECTUELE INHOUD.
Het ziet er dus naar uit dat er in de mens een TEGENSTELLING is tussen zijn zelfbewuste mogelijkheden en zijn praktische mogelijkheden, maar het is niet juist de verhouding tussen die twee als een tegenstelling te zien.
In het verband van deze beschouwingen kunnen wij niet uitvoerig nagaan hoe de verhouding tussen de zelfbewuste en de praktische mogelijkheden ligt, maar wèl moeten wij er op wijzen dat de zelfbewuste mogelijkheden DOORWERKEN in de praktische, terwijl dat àndersom niet het geval is.
Iemand die zijn mogelijkheden BEGRIJPT spiegelt in zijn eigen BEPAALDE GEDOE het ALLES-MOGELIJK-ZIJN àf; juist aan het feit dat hij zich bewust is van zijn eigen ònmogelijkheden (dat wat voor hem onmogelijk is te zijn, of te worden, of te doen, of te laten) blijkt het alles-mogelijk-zijn. Juist aan het feit dat hij HET VOOR HEM ONMOGELIJKE laat voor wat het is blijkt zijn ZELFBEWUSTE MOGELIJKHEID.
Als een middelmatig talent zich oefent om piano te leren spelen en daarbij alsmaar blijft denken dat hij een grootmeester worden kan, dan BEGRIJPT hij zijn eigen MOGELIJKHEDEN niet, Echter, als datzelfde talent die mogelijkheden wèl begrijpt, dan oefent hij op zijn piano ZONDER ZICHZELF TE FORCEREN en dan spiegelt zijn pianospel zijn ZELFBEWUSTE MOGELIJKHEID àf. Hij kan dan toch MOOI ( in zichzelf gaaf) pianospelen en hij maakt zichzelf niet BELACHELIJK. De mens, voor wie het bovenstaande geldt, VERBEELDT zich niets. Hij denkt niet dat hij ook best MINISTER zou kunnen zijn, en hij denkt niet dat hij als een vogel zou kunnen vliegen of even hard lopen als een jachtluipaard. Wij zouden kunnen zeggen dat de oude zegswijze voor hem van kracht is: “Schoenmaker blijf bij je leest”, maar dan moeten wij daarbij wèl bedenken dat dit “bij je leest blijven” niet vanuit valse BESCHEIDENHEID geschiedt. De valse bescheidenheid wijst juist wèl op een NIET-BEGRIJPEN van de mogelijkheden… Het vermogen tot begrijpen van eigen mogelijkheden heeft alles te maken met HET DING dat wij zijn. Het spreekt dan ook vanzelf dat dit vermogen bij de levende mensen op TWEE MANIEREN voor de dag komt: de VROUWELIJKE en de MANNELIJKE manier. Het begrip ALLE MOGELIJKHEDEN is namelijk voor de VROUW ànders dan voor de MAN. Voor de vrouw liggen alle mogelijkheden BINNEN IN HAAR (het totaal is immers haar INHOUD), terwijl die mogelijkheden voor de MAN een UITWENDIGE zaak zijn. Hij gaat VAN HET EEN NAAR HET ANDER. Op grond hiervan geldt voor de vrouw het begrip KUISHEID, terwijl voor de man het begrip ONTHOUDING van kracht is. Deze begrippen worden door òns gewoonlijk in SEXUELE zin gebruikt, maar vroeger, aan het einde van de OUDHEID, hadden zij ongeveer dezelfde ruime betekenis die wij er thans aan willen geven.
KUISHEID voor de vrouw is het zich bewust zijn van eigen ONMOGELIJKHEDEN (uiteraard óók op sexueel gebied), en hetzelfde betekent voor de man de ONTHOUDING. De mensen beschouwen deze dingen steeds als BEPERKINGEN, die op den duur nog wel OVERWONNEN zullen worden. Maar juist deze gedachte is FUNEST; hij verknoeit het DAGELIJKSE LEVEN van de mensen doordat zij nimmer tot VREDE IN ZICHZELF kunnen komen, De ZELFBEPALING - waarover wij al eerder spraken - kan zich zo nooit verwerkelijken en het leven BLIJFT GEFORCEERD. Het leven is nooit geforceerd ALS IN MIJN EINDIGHEID HET ONEINDIGE DOORKLINKT. Maar het is altijd een “hangen en wurgen” als ik DE ONEINDIGHEID IN MIJN EINDIGHEID TRACHT TOE TE PASSEN. Als wij de menselijke geschiedenis bezien en als wij eens goed om ons heen kijken, dan bemerken wij dat het laatste alsmaar door de mensen geprobeerd wordt, en wij bemerken dan ook dat dit onveranderlijk leidt tot SPANNINGEN en PSYCHISCH GETOB. Bovendien is er dan de DWANG VAN DE MORAAL, die dan toch weer ALLE mogelijkheden indamt en beperkt tot ENKELE mogelijkheden…

Bladwijzers: Visie; zie: A , B , C , D , E , F , G , H , I ,

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Bladwijzers: MORAAL – zie de nrs. 04 , 11 , 15 , 19 , 25 , 26 , 28 , 29 , 49 , 65 en 73 ;

No. 50.

De uitwikkeling naar psyche
De moderne mens wikkelt zich uit als een mens die alles WETENSCHAPPELIJK aanpakt, die zijn wereld ORGANISEERT en die derhalve streeft naar een FUNCTIONERENDE werkelijkheid. Die door hem opgebouwde werkelijkheid, die een TRILLENDE werkelijkheid is, omdat het een INTELLECTUELE zaak is, blijkt overeen te stemmen met het MEETRILLEN dat in de mens aanwezig is. Het TRILLEN van de intellectuele wereld blijkt overeen te stemmen, niet met het intellectuele in de mens en ook niet met het redelijke en het wetenschappelijke, maar juist met het PSYCHISCHE. Terwijl het er dus eigenlijk om te doen was om alle ONBEREKENBARE MENSELIJKE FACTOREN uit te schakelen, komt de meest onberekenbare factor naar boven: de PSYCHE.
Als wij er over nadenken blijkt dit alles LOGISCH te zijn; immers de psyche is op zijn wijze óók een zaak van HET DING, en wel van een TRILLEND ding. De door de moderne mens opgebouwde wereld is dat ook. Het enige verschil is het feit dat beide dingen, het ding ZELF en het ding MENS vanuit een andere bron trillen. Zoals we gezien hebben trilt het ding MENS vanuit zichzelf als BEWUSTZIJN, terwijl het ding ZELF vanuit het ZELFBEWUSTZIJN van de mens trilt. Wij zullen nog zien hoe deze beide DINGEN tenslotte elkaar zullen vinden; voorlopig, aan het einde van de MODERNE CULTUUR, is er slechts van OVEREENSTEMMEN te spreken.
Denkende vanuit de grootheden die in de MODERNE WERELD aan de orde zijn zouden wij tenslotte een wereld verwachten die ongeveer is zoals HUXLEY die getekend heeft in zijn beroemde BRAVE NEW WORLD. Een wereld van BESCHAAFDE mensen die àl het menselijke GEREGELD hebben, zelfs zodanig dat het ONBEREKENBARE tot een BEHOEFTE is òmgezet. Een behoefte die op geschikte momenten BEVREDIGD kan worden ZONDER DAT DAARBIJ HET DAGELIJKSE LEVEN IN HET GEDING KOMT. Zelfs de zogenaamde NATUURLIJKE PROCESSEN van GEBOORTE en DOOD worden wetenschappelijk gestuurd, terwijl het DENKEN van de mensen niets méér is dan een GEPROGRAMMEERD “COMPUTER-DENKEN”. Maar HUXLEY heeft in zijn boek niet laten zien hoe het PSYCHISCHE doorslaggevend gaat worden. Hij heeft wel enkele gevallen van wat sterker psychisch ingestelde mensen getekend, maar eigenlijk als een HERINNERING aan datgene dat “vroeger” was. Als de factor waaraan tenslotte de moderne wereld in zijn TEGENDEEL zal verkeren heeft hij het psychische niet getekend. Het psychische is de KIEM van het nieuwe.
Mèt het doorzetten van het NIEUWE stort de MODERNE WERELD niet in; het gaat daarbij niet als in vroegere beschavingen die ten onder gingen, want een WETENSCHAPPELIJK OPGEBOUWDE INTELLECTUELE WERELD kàn niet instorten omdat het een wereld is volgens de WETTEN van de werkelijkheid zèlf (naar een bepaalde verhouding). Maar de BETEKENIS-VOOR-DE-MENS verandert helemaal.
Wij mogen niet zeggen DAT HET PSYCHISCHE DOORBREEKT. Er breekt niets door; van het MENSELIJKE breekt in de gehele ontwikkelingsgeschiedenis NOOIT iets door - al hebben de vele GOEDWILLENDE mensen dit steeds weer gehóópt. Alleen het ZELFBEWUSTE is de maat voor de geschiedenis van de mens; dàt zet zich onhoudbaar door en daarbij ZET HET ZICH AF TEGEN HET MENSELIJKE.
Bijvoorbeeld: het CHRISTENDOM was in principe een MENSELIJKE CULTUUR. Maar op die CULTUUR hebben de mensen al TWINTIG EEUWEN gewacht. Er is letterlijk NIETS van terechtgekomen. Wat doorging was de ZELFBEWUSTE kant van de zaak: twintig eeuwen DWAASHEID en DWINGELANDIJ en ONMENSELIJKHEID. Dat kwam tot uiting in de verschillende KERKEN. Bij de FRANSE REVOLUTIE was het al niet ànders… En dit komt niet doordat de mensen ZO STOM zijn en NIET WILLEN, maar doordat het menselijke GEEN KRACHT heeft, netzomin als het WEERSTAND biedt. Hoe dit zit zullen wij nog wel bespreken. In ieder geval gaat de mens aan het einde van de MODERNE CULTUUR niet “achter het psychische aan”; hij bemerkt alleen maar de OVEREENKOMST tussen zijn wereld en hemzèlf en hij gaat zich op grond
daarvan GEZELLIG voelen, hij voelt zich THUIS - NIET VANUIT EIGEN KRACHT, maar
als REACTIE op de wereld die hij rond zichzelf aantreft. Het is derhalve een INDIRECTE aangelegenheid en zó reageert hij er dan ook op.

De diskwalificatie van het ding
Als er voor de mens straks de AANSLUITING is tussen de door hem opgebouwde wereld en het MEETRILLEN in hemzelf, is de situatie nog niet zodanig dat hij zichzelf ALS DING weet vrij te laten. Het is dan de WETENSCHAP geworden die de NORM is van waaruit de kwalificaties aangelegd worden. Want vanuit die wetenschap is het qua wereld tot een FUNCTIONEREN gekomen; de nieuwe GODHEID van de wereld is dan de wetenschap. Vanuit deze GODHEID worden de dingen georganiseerd, want VANUIT ZICHZELF komt er van de zaak niets terecht. Wij kunnen derhalve niet van VRIJHEID spreken omdat ALLES aan die godheid ONDERGESCHIKT is.
De mensen uit dat tijdperk zullen de dingen AANVAARDEN zoals ze zijn, maar dat betekent nog in genen dele dat de DISKWALIFICATIE dan achter de rug is. De mensen zien dan in dat zij met de dingen MOETEN LEREN LEVEN, maar hun hoop blijft gevestigd op een betere situatie. Zolang die situatie nog geen feit is zullen de mensen er HET BESTE VAN MAKEN, met als norm de wetenschap.
Het spreekt vanzelf dat in een dergelijke wereld het PSYCHISCHE een KANS heeft, maar wèrkelijk psychisch is het leven van de mensen dan nog niet. Daarom hebben wij ook steeds gezegd dat er een AANSLUITING met het psychische is. Als de wereld tenslotte inderdaad PSYCHISCH geworden is, komt het AANVAARDEN van de dingen te vervallen. De dingen zijn dan VANZELFSPREKEND, en dit betekent weer een groot verschil met alleen maar een AANSLUITING.
Bijvoorbeeld: dat een boom groeit zoals hij groeit is geen feit dat wij AANVAARDEN, maar een feit dat VANZELFSPREKEND is. Wij staan daarom bij het groeien van die boom niet stil; het is iets dat ons nauwelijks opvalt. Een ander voorbeeld levert de huidige PSYCHIATRIE: meer en meer wijst de psychiater er op dat de mensen ZICHZELF MOETEN AANVAARDEN ZOALS ZE ZIJN. Dàt gaat duidelijk in de richting van de AANSLUITING met het psychische. De gedachte dat datgene dat een mens zèlf is een VANZELFSPREKENDE aangelegenheid is komt nog zelden voor; nog steeds omdat het KWALIFICEREN niet afgelopen is. Het AANVAARDEN VAN JEZELF is voor de moderne mens één van de VOORWAARDEN tot het FUNCTIONEREN. Van dit inzicht wordt in het moderne bedrijfsleven al een ruim gebruik gemaakt.

Kuisheid en onthouding
Wij hebben in het vorige stencil de begrippen KUISHEID en ONTHOUDING besproken. Als de mens zich BEWUST IS van datgene dat NIET VOOR HEM GELDT, feitelijk, en hij zich dus weet te ONTHOUDEN VAN HET VELE, dan is van hem te zeggen dat hij leeft overeenkomstig het begrip NODIG-ZIJN. Over dit begrip hebben wij al veel eerder gesproken; we moeten nu evenwel begrijpen dat aan het einde van de MODERNE TIJD het gelden van het begrip NODIG-ZIJN óók een kwestie van AANVAARDEN is. Het is dus in de grond van de zaak TEGEN WIL EN DANK dat de mens alleen HET NODIGE om zich heen heeft. Eigenlijk zou hij nog steeds ALLES willen hebben, maar zijn REDELIJKHEID zegt hem dat dit ONVERSTANDIG is. Hij zou het ONSPORTIEF vinden zoiets door te zetten. Het moet duidelijk zijn dat de zaak dus vooral een kwestie van RECHT is. Dat RECHT vertegenwoordigt de PRAKTISCHE ONMOGELIJKHEID MEER TE HEBBEN DAN NODIG IS.
In die wereld geldt het dan als VERSTANDIG en WIJS om dat recht te eerbiedigen, zoals het in ònze wereld verstandig is òns recht te handhaven. Het recht van straks is veel verder uitgewerkt, maar de INSTELLING van de mensen ten aanzien van het recht is dezelfde als die aan het einde van de moderne wereld. Waar RECHT is, is ook het ONTDUIKEN ervan; het een àndere NAAM geven van de dingen: wij noemen PLUNDEREN tegenwoordig ECONOMIE en het KOLONISEREN heet ONTWIKKELINGSHULP, enzovoort. Dit ONTDUIKEN komt voort uit het feit dat wij met een AANVAARDEN te doen hebben; als alles VANZELFSPREKEND geworden is vervalt ook HET RECHT en ook het ONTDUIKEN daarvan.
Hoewel de begrippen KUISHEID en ONTHOUDING niet in de eerste plaats begrippen zijn inzake de SEXUALITEIT, is het wèl zo dat zij daarop volledig van toepassing zijn. Ook in de sexualiteit speelt HET DING zijn rol en ook daar kan men zich VERBEELDEN àlles te moeten hebben: IEDEREEN TE MOETEN HEBBEN. En wij zien ook daar het AANVAARDEN van het feit dat dit niet gaat, terwijl bij bijna iedereen de DROOM van de ander blijft leven. Alleen is het op dit terrein zo dat het begrip LIEFDE een rol speelt. De liefde SLUIT NIEMAND UIT en dus gaat het ogenschijnlijk om ALLES. En dat is dan het excuus om het NODIG-ZIJN te laten voor wat het is en het ZOVEEL MOGELIJK na te gaan jagen.

No. 51.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Waarom het menselijke niet doorbreekt
De vorige keer hebben wij er op gewezen dat het psychische NIET DOORBREEKT in de wereld. Dat wil zeggen dat het psychische niet VANUIT EIGEN KRACHT het wereldbeeld zal gaan bepalen. En dat geldt voor alles wat wij MENSELIJK zouden kunnen noemen.
Een BEHOORLIJK MENS is een mens die SAMENVALT met de werkelijkheid zèlf. Hij ziet zichzelf niet als IETS ANDERS, hij legt dus geen KWALIFICATIE aan. Een dergelijk mens vindt NIETS TEGENOVER ZICH, omdat er voor hem geen ANDERE werkelijkheid is waarmee hij zich kan vergelijken. Hij vindt alleen maar ZICHZELF en àlles wat er is is hij door en door zèlf. Het ANDERE is dan altijd een werkelijkheid die HIJ ZELF IS, en het is niet iets dat TEGENOVER hem staat. Omdat het andere niet TEGENOVER hem staat oefent hij er geen KRACHT op uit, noch roept dat andere in hem WEERSTAND op. Het andere gaat altijd DOOR HEM HEEN, zonder daarbij een spoor achter te laten.
In de geschiedenis zien wij dat HET BEHOORLIJKE zich àfzet tegen het wereldbeeld voorzover het zich als IETS ANDERS ziet. Het valt dan onder de categorie VOOR EN TEGEN (zoals alles in de wéreld). Aangezien dit echter niet de werkelijkheid van het behoorlijke is, legt dit het altijd àf tegen “de wereld”. Het KAN NIET doorbreken en het is niet in staat het wereldbeeld te bepalen. Het kenmerkende van het BEHOORLIJKE, van het MENSELIJKE, is dit dat àl het andere (wàt dit bij gelegenheid ook is) ER DOORHEEN GAAT - omdat het er al bij voorbaat door en door INHOUD van is. Dit is de ware WEERLOOSHEID en die weerloosheid heeft niets gemeen met het gelijknamige begrip dat wij hanteren. Bij òns gaat het om het ONDERGAAN van allerlei geweld en leed, ZONDER daar iets tegenover te stellen. Wij laten dus iets nà. Wij zien àf van WEERSTAND. Een behoorlijk mens ONDERGAAT (in dit opzicht) niets, want er gebeurt in hem niets omdat het EEN niet TEGENOVER het ANDER gesteld is.
Een mooi voorbeeld van dit inzicht vinden wij bij TOLSTOY in het sprookje IWAN DE DWAAS.
Derhalve mogen wij niet denken dat het psychische zich aan het einde van de MODERNE TIJD dóórzet. Het is zo dat de wereld zèlf iets in de mensen teweeg brengt: het intellectueel TRILLEND-ZIJN van die wereld SLUIT AAN bij het psychische in de mensen - en dat vindt in toenemende mate plaats.

Het vanzelfsprekende
De mens die het DING dat hij zèlf is AANVAARDT is nog niet de VOLWASSEN mens, want hij VOELT EN HERKENT zichzelf nog steeds als ding. Weliswaar is daarbij de norm dat het ding moet FUNCTIONEREN en dat het dus allerlei eisen stelt waaraan voldaan rnòet worden, maar alleen dat al: het denken in BEHOEFTEN en de BEVREDIGING daarvan toont al voldoende aan dat er niets VANZELFSPREKEND is. Om dit beter te begrijpen kunnen wij denken aan een GEZOND mens; voor hem geldt dat hij ZICHZELF ALS LICHAAM NIET VOELT. Dat wil niet zeggen dat hij zichzelf als lichaam ONTKEND heeft, zoals in de Europese geschiedenis zoveel gelovigen geprobeerd hebben, maar het wil zeggen dat zijn lichaam hem niet òpvalt; het dringt zich niet op. En dat doet het niet omdat er niets UITSPRINGT; er is geen orgaan dat uit het geheel naar voren komt en de aandacht opeist. Zou dit wèl het geval zijn, dan is iemand ZIEK. Het ziek-zijn wil zeggen dat er iets is dat HET GEHEEL VERBREEKT, dat zich òpdringt en zichzelf als de maat stelt. Zoals voor een gezond mens zijn eigen lichaam is, zo is voor een VOLWASSEN mens de werkelijkheid als DING - het ding dat het verschijnsel is èn het ding dat hij zèlf is. Er is dan geen ding dat zich OPDRINGT en dat daardoor het geheel verbreekt. Maar - en dat is van praktisch gewicht - er kan ook geen ding zijn dat ONTBREEKT en zich op die manier als een GEMIS laat gelden. Wij kunnen ook zeggen dat het MILIEU in orde moet zijn. En dan gelden de begrippen ONTHOUDING en KUISHEID; zij kunnen dan uit de voeten - op elk gebied - omdat het vanzelfsprekende een realiteit geworden is. Een REALITEIT is nimmer te verstoren; zo zijn onthouding en kuisheid straks niet meer te MISKENNEN.

Hoe komt psychische praktisch voor de dag
Onze uiteenzetting over het MEETRILLEN met jezelf als BEWUSTZIJN maakt op zichzelf nog niet duidelijk wat in de praktijk van het leven het psychische is en welke rol het speelt.
Wij kunnen van het psychische het volgende zeggen: het is datgene dat bij de mens van een HANDELING of van een BEWEGING iets ànders maakt, namelijk een GEBAAR. Elke beweging die een mens maakt is niet alleen een BEWEGING, maar heeft tevens BETEKENIS. Die betekenis staat niet altijd op de voorgrond; vaak staat de ZIN of het NUT van die beweging op de voorgrond. Wij kunnen dan van een HANDELING spreken. Als ik mij naar de deur begeef staan de zin en het nut van die beweging op de voorgrond: daarom is het een HANDELING.
Strijk ik een kind over het hoofd, dan gaat het om de BETEKENIS van die beweging; de begrippen NUT en ZIN zijn nauwelijks in tel. De beweging die BETEKENIS heeft noemen wij een GEBAAR. Die beweging heeft een EXTRA DIMENSIE gekregen, en dat is iets dat bijvoorbeeld voor een ROBOT onmogelijk is. Hij kan de bewéging wel maken, maar betékenis kan hij er niet aan geven; wèl echter weer ZIN en NUT. Wij kunnen hem PROGRAMMEREN om zinvolle en nuttige bewegingen te maken; hij kan dan HANDELEN.
Als wij denken aan het GEBAAR, dat een mens maakt, dan begrijpen wij nu ook dat het psychische NIET BEREKENBAAR en zelfs NIET AANTOONBAAR is. Meer het is wèl te ZIEN en te ERVAREN; te VOELEN is het vooral.
Het PSYCHISCHE is dus datgene DAT AAN HET DAGELIJKSE LEVEN BETEKENIS GEEFT. En ook hier moeten wij er tegen waken het begrip BETEKENIS niet te verwarren met ZIN of NUT. De zin en het nut van het dagelijkse leven zijn van geheel andere grootheden afhankelijk dan de BETEKENIS. Aan de betekenis SPIEGELT ZICH IETS AF, namelijk de werkelijkheid zèlf, die als BEWUSTZIJN in ons aanwezig is. Het begrip BETEKENIS is voor ons, moderne mensen, erg moeilijk. Wij weten niet meer wat HET TEKEN is. In ieder geval gaat het over een ESSENTIE die concreet gesteld wordt. De LIEFDE bijvoorbeeld is een ESSENTIE, en die werd door de mensen van de ONTWIKKELDE OUDHEID (Griekenland) weergegeven door een TEKEN: het KRUIS. In het latere christendom is dit teken verloren gegaan.
Het psychische is op zijn wijze ook een concrete essentie: de BEWEGING wordt een TEKEN, en dat teken grijpt terug op het BEELD in onszelf. Vandaar dat het psychische samenhangt met LIEFDE, SCHOONHEID en VORM.
Onze reactie op dingen van schoonheid, op KUNSTWERKEN, is ook een psychische zaak. Het kunstwerk zèlf is niet in de eerste plaats psychisch (al is het niet zònder dat), maar het roept in ons HARMONIE op: ons psychische trillen stemt overeen met dat van het kunstwerk. En ook hierbij gaat het niet om de ZIN of het NUT; datgene dat het kunstwerk ons ZEGT is niet van gewicht, maar om de BETEKENIS gaat het wèl. Wat het kunstwerk ons ZEGT is HET VERHAAL dat het vertelt en de NUANCES die wij er aan beleven. Bij de MODERNE KUNST gaat het alleen maar dáárom… die kunst ZEGT véél, maar zij heeft GEEN BETEKENIS. Het reageren op dingen van schoonheid is een zaak die staat of valt met het psychisch TOT ZIJN RECHT KOMEN van een mens. Een verwrongen psyche door het kwalificeren van het DING belemmert de schoonheidsbeleving, en dat is er op zijn beurt weer oorzaak van dat het HERKENNEN van kunst voor een mens de mist in gaat. Als wij ons realiseren hoe de situatie van de MODERNE MENS is wat betreft zijn houding ten aanzien van het DING, dan begrijpen wij dat het herkennen en waarderen van kunst voor die mens vrijwel onmogelijk is. Als de psyche onbelemmerd is, is de reactie op iets moois onbelemmerd, en dan zijn schoonheid en vorm ONMISKENBAAR. Het ZEKER WETEN dat iets mooi is geldt dan, maar voor de moderne mens is er alleen maar TWIJFEL, die hij tracht te excuseren door te zeggen dat “smaken verschillen”. Kunst is echter geen kwestie van SMAAK, maar een kwestie van ZIEN, het is een kwestie van HARMONIËREN met het psychische.
De MODERNE MENS komt er wel toe - zoals wij al gezegd hebben - zichzelf als ding te AANVAARDEN, maar hij REGLEMENTEERT EN MANIPULEERT daarmee tevens het ding. De schoonheidsbeleving wordt dan ook gereglementeerd, en dat betekent zonder mankeren dat die beleving verdwijnt. Het psychische zèlf is niet weg te krijgen omdat het méétrillen niet uitgeschakeld kan worden; alle REACTIES echter op die zaak kunnen gemakkelijk verstikt worden en het duurt dan heel lang eer de mensen dat bemerken…

No. 52.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Iets over het zelfbewustzijn
De rol, die het zelfbewustzijn tijdens de ontwikkeling van de mensheid speelt, is eigenlijk niet positief te noemen. Daarvan hebben wij al meerdere voorbeelden gegeven. Toch is het het zelfbewustzijn waarin de werkelijkheid tenslotte uitloopt, en dat zelfbewustzijn komt dan voor ALS MENS. Daarom kunnen wij ons afvragen hoe het zit met dat zelfbewustzijn, en het antwoord daarop is tevens het antwoord op de vraag: HOE ZIT HET MET DE VOLWASSEN MENS.
Nu wij het voornaamste over de PSYCHE, en vooral de AANSLUITING daarvan met de BUITENWERELD van de moderne, mens, hebben behandeld moeten wij overgaan tot het doordenken van bovengenoemde vragen. Toch willen wij eerst een àndere lijn in het leven van de mensheid op deze planeet volgen, een lijn die niet zozeer met de BUITENWERELD van de mensen te maken heeft, maar juist met het meer verborgen innerlijk. Het begrijpen van die menselijke werkelijkheid levert straks een aanmerkelijk beter inzicht in het vraagstuk van het zelfbewustzijn op - en vooral wat betreft de PRAKTISCHE ONTWIKKELING, die de mensen van straks zullen doormaken. Wij gaan ons daarom eerst bezig houden met het LEVENDE VROUWELIJKE in onze wereld, om tenslotte aan het zelfbewustzijn zijn volle inhoud te kunnen geven.

Het levende vrouwelijke
De lijn van HET LEVENDE VROUWELIJKE is in feite de belangrijkste lijn. Maar tegelijk is dit voor òns een moeilijke lijn omdat er weinig FEITELIJKHEDEN over te zeggen zijn. We vinden geen wezenlijke steun bij de GESCHIEDKUNDIGE feiten. En dat komt doordat er NIETS GEBEURT. Hierover hebben wij op blad 46 al het een en ander gezegd. Hoewel er evenwel niets gebeurt voorzover de mens het LEVEND VROUWELIJKE is, is het leven toch gedurende enkele miljoenen jaren doorgegaan, en het heeft zich daarbij ALS LEVEN meer en meer waargemaakt.
Om echter de betekenis van deze zaak te komen zullen wij helemaal aan het BEGIN van de mensheid aanvangen en van daaruit de weg van de mensheid opnieuw overdenken, steeds VANUIT HET VROUWELIJKE.

De oermens en het levende vrouwelijke
Als wij ons proberen in te denken hoe voor de OERMENS de werkelijkheid was, dan moeten wij hierop uitkomen: de werkelijkheid was EEN GESLOTEN GEHEEL, en dat geheel was VROUWELIJK. Hierbij moeten wij meteen al een opmerking maken:
de termen GEHEEL en VROUWELIJK zijn voor òns bekende termen. Het zijn BEGRIPPEN. Wij denken vanzelfsprekend VANUIT DIE BEGRIPPEN, maar daarin zit dan tegelijk verdisconteerd dat VOOR ONS de werkelijkheid al een in grote mate GEDETAILLEERDE werkelijkheid is. Ook als wij de zaak niet ANALYTISCH bekijken heeft het geheel voor ons een RUIME INHOUD, en het VROUWELIJKE is, in verband daarmee, eveneens een betekenisvol begrip.
Dat was voor de oermens niet zo: het vrouwelijke en het geheel waren voor hem FEITELIJKHEDEN, die ONMIDDELLIJK en PRAKTISCH met het leven verbonden waren. En aan die feitelijkheden werd nog geen INHOUD bedacht; die werkelijkheid was nog niet GENUANCEERD. Zodat wij, als wij er thans over nadenken, moeten vermijden onwillekeurig te denken aan ònze werkelijkheid, die een zeer GENUANCEERD SAMENSTEL is - ook als wij er “vrouwelijk” over nadenken. Wij hebben daarop al gewezen toen wij de EVANGELISCH-GRIEKSE MENS behandelden en daarbij tot de ontdekking kwamen dat voor hem HET BEELD in hemzelf VOLKOMEN HELDER was. En dat de mens daarnà de NUANCES naar voren ging halen. Vanaf dàt moment is er voor de mens inzake HET GEHEEL een INHOUD. En dat gaat dan meespelen in de door de mensen gehanteerde begrippen.
Voor ons, nu, is het van belang zó te denken dat die INHOUD geen rol speelt, zodat de vraag wordt: wat besefte de oermens aan het vrouwelijke. En beter kunnen wij nog vragen: wat was het voor hem. Wat was voor hem het eerste? Welnu, zijn eerste BESEF is dat hij zèlf UIT DAT GEHEEL IS VOORTGEKOMEN. Dat is voor hem geen GEDACHTE, geen IDEE, maar een FEIT. Het geheel brengt INDERDAAD àlles voort, zowel de dingen als de levende wezens.

Het geheel is voor de oermens één GROTE BAARMOEDER. Niet alleen echter brengt die BAARMOEDER alles voort, maar alles BLIJFT OOK LEVEN BINNEN DE BAARMOEDER. Het komt er dus niet VRIJ van en het krijgt ten opzichte van de baarmoeder geen zelfstandigheid.
De oermens beseft omtrent zichzelf wel dat hij niet praktisch in een baarmoeder meer leeft: hij is uit een vrouw voortgekomen. Maar dit maakt voor hem geen verschil; de werkelijkheid is de BAARMOEDER en daarbinnen leeft hij, zoals het ongeboren kind binnen de baarmoeder leeft.
Er bestaan thans nog restanten van verhalen uit die tijd en die verhalen kwamen blijkbaar over de gehele wereld voor. Daarin wordt onder andere verteld dat de werkelijkheid EEN GROTE VIS is, en het leven speelt zich binnen die vis af. In dit verband is het ook opvallend welke rol de OERZEE speelt: dat is die van het VRUCHTBARE WATER. Dat doet denken aan het vruchtwater binnen de baarmoeder. Veel leerzame dingen op dit gebied kunnen wij lezen in het boek van SIERKSMA:
“De roof van het vrouwengeheim”. Maar, nogmaals, wij moeten ons wèl kunnen verplaatsen in het denkvermogen van de oermens. We moeten ons voorstellen nog een baby te zijn, maar dan mèt het vermogen tot denken, of liever: WAARNEMEN. Langs die weg kan het ons duidelijk worden wat de werkelijkheid voor de oermens was.
De werkelijkheid was voor de oermens vrouwelijk, maar dat betekent niet dat hij het vrouwelijke KENDE. Om die zaak als HET VROUWELIJKE te zien is al een ONDERSCHEID vereist, en dat vooronderstelt een begin van OBJECTIVITEIT. Het vooronderstelt een AFSTAND. De mens bijvoorbeeld, die de VENUS VAN WILLENDORF maakte had het vrouwelijke al als IETS ANDERS gezien - vandaar dat hij er een BEELD van wist te vormen. Maar zelfs dàt onderscheid was er voor de oermens nog niet. Dat betekende in de praktijk van het leven dat er tussen vrouwen en mannen nog geen onderscheid was. Zij leefden beiden hetzelfde leven.
Toch werd er tevens iets opmerkelijks aan de vrouwen beseft: op hun wijze waren zij ook BAARMOEDER. Dit OPMERKELIJKE is géén ONDERSCHEID, want voor dit laatste is AFSTAND nodig. Dat was alsnog niet het geval, zodat er in die zaak voor de mensen nog geen KLAARHEID was. Iets opmerkelijks, dat niet tot KLAARHEID komt is een GEHEIM.
De vrouwen en mannen leefden met elkaar zoals KINDEREN met elkaar leven; zij stellen HET VERSCHIL tussen meisjes en jongens vast en dat komt op hen over als een GEHEIM. De kinderen doen er dan ook altijd GEHEIMZINNIG over.
Voor de oermens was er dus HET GEHEIM, en het is te begrijpen dat dit geheim ten nauwste samenhing met de SEXUALITEIT.
Feitelijk ligt er in de oertijd ook nog een periode waarin zelfs het geheim nog niet ervaren werd. Tijdens die periode was de mens echter nog zo in het duister van de “natuur” gehuld, dat er al helemaal niets aan hem te bedenken valt inzake menselijkheid. Voor ons komt er dus wat tekening in de zaak als er iets naar voren gaat komen, en dat is de werkelijkheid als BAARMOEDER en inzake de LEVENDE vrouw HET GEHEIM.
Het zal duidelijk zijn dat de vrouw zèlf niet van mening was dat zij een GEHEIM bezat. Het was voor de MAN een geheim, en wij kunnen zeggen dat het voor de vrouw zèlf een MYSTERIE was. Een mysterie is iets dat IN de mens aanwezig is zonder begrepen te kunnen worden.
Over de gehele wereld vinden wij RESTANTEN terug van het besef uit de oertijd, maar bij de beoordeling van die restanten moeten wij goed in de gaten houden dat die restanten zèlf in ONZE tijd liggen. Daardoor missen zij de DIRECTE AANSLUITING met de werkelijkheid, die er wèl was in de oertijd. Wij hebben er dan ook moeite mee die aansluiting terug te vinden.
Zo denken wij gewoonlijk dat het feit dat vrouwen kinderen krijgen er voor de oermens aanleiding toe was om de werkelijkheid daarmee te vergelijken. Deze gedachtengang is echter fout. Er is eerst het besef dat de werkelijkheid VOORTBRENGT, dus een besef van het begrip BAARMOEDER. En pas DAARNA bemerkt de mens dat er bij de vrouw iets dergelijks gebeurt. Dit kan logisch niet ànders gedacht worden, maar bovendien blijkt het uit de overgebleven FEITEN: juist omdàt de vrouw iets bleek te vertonen dat overeenkomstig de essentie van de werkelijkheid was, werd zij al spoedig SAMENGEDACHT met de werkelijkheid. Zij ging die werkelijkheid VERTEGENWOORDIGEN, en dat was nooit mogelijk geweest als de zaken voor het besef van de mensen àndersom hadden gelegen.

No. 53.

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

De werkelijkheid als baarmoeder
Als wij zeggen dat voor de OERMENS de werkelijkheid een baarmoeder was, dan moeten wij er goed op letten, dat die oermens zèlf dit niet in de eerste plaats BEDACHT. In eerste instantie BEDACHT hij er niets aan, zoals een baby in de wieg ook niets bedenkt aan zijn situatie. Maar iedere moeder weet dat het wat betreft de baby zaak is zoveel mogelijk het milieu van het moederlichaam te benaderen. Het kind ERVAART dan een goed milieu. Zo ervaart de oermens zichzelf als levend binnen één GROTE BAARMOEDER, en hij BEDENKT er nauwelijks iets aan. Wèl komt hij met BEELDEN en die beelden wijzen er VOOR ONS op dat de werkelijkheid een BAARMOEDER was.
In die werkelijkheid, zoals die voor de oermens was, komt DE MAN niet naar voren. Dat is natuurlijk niet per ongeluk zo; er was namelijk niets dat aan hem OPVALLEND was. Hiervan is niet de consequentie dat de toenmalige man aan de vrouw ONDERGESCHIKT was; dat zou ook niet mogelijk zijn geweest omdat er nog geen ONDERSCHEID tussen de vrouw en de man gemaakt werd. Er was dus ook geen AFSTAND tussen beiden, zodat er geen WAARDEVERSCHIL optrad. Zoals wij de vorige keer al uitlegden werd er wèl een VERSCHIL opgemerkt, maar dat verschil was er zoals het verschil er is tussen twee nuances in een schilderij.
Het leven van de mens-van-toen is een ZUIVER PSYCHISCH LEVEN. Hiermede doelen wij op de KWALITEIT van dat leven; de INHOUD van dat psychische laten wij nu daar. Als een mens nog geen ONDERSCHEID kan maken wat betreft het geeft niet wat in de werkelijkheid, dan is een mens ook niet in staat WAARDEOORDELEN aan te leggen. Op grond hiervan kan zo’n mens ZICHZELF ook niet WAARDEREN, zodat de DISKWALIFICATIE uitgesloten is. Het MEETRILLEN met het BEWUSTZIJN, voorzover de mens een DING is, kan derhalve niet VERSTOORD worden. Bijgevolg is dat meetrillen een ZUIVERE aangelegenheid. Het leven is voor de oermens ZUIVER PSYCHISCH. Omdat ook de oermens WERKELIJK MENS is, kunnen wij spreken van een volkomen GAAF mens, die nog door niets in de war gebracht is en die nog niets weet van GOED EN KWAAD.
In schrille tegenstelling hiermee staat datgene dat wij doorgaans aan de oermens bedenken. Hij is voor ons EENZIJDIG mannelijk omdat wij hem denken zoals wij zèlf zijn, minus datgene dat de BESCHAVING er aan toegevoegd heeft. Zo krijgen wij te doen met een HEERSENDE BRUUT die èlke vrouw ZIJN WIL OPLEGT (een heerlijk denkbeeld voor de westerse man…!) en die in èlke andere man in de eerste plaats een TEGENSTANDER ziet die onmiddellijk DOODGESLAGEN dient te worden. En wij motiveren die gedachte door er op te wijzen dat DE WET VAN DE NATUUR nog van kracht is. Iedereen schijnt dan te weten wat er bedoeld wordt, behalve diegene die ZIEN kan… hij kan nergens die wet van MOORD en DOODSLAG en VERKRACHTING vinden.
De oermens daarentegen is een ZUIVER PSYCHISCH LEVEND MENS; hij is de mens die zichzelf zuiver AANVOELT, en als hij dàt is, is hij DE WERKELIJKHEID die zichzelf zuiver AANVOELT. Dan is dat geen zaak van MOORD EN DOODSLAG, maar het is een zaak van LIEFDE,SCHOONHEID en VORM.
De mensen uit vroeger tijden hadden een aanmerkelijk beter inzicht in zichzelf want zij tekenen zichzelf om te beginnen in HET PARADIJS, en heel scherp hebben zij opgemerkt dat het aan het ZELFBEWUSTZIJN was dat deze toestand kwam te sneuvelen. Dan begint inderdaad de MOORDPARTIJ zich door te zetten…

Het leven als gezin
De sfeer waarin de mensen leefden, die zuiver PSYCHISCH waren, is de sfeer van HET GEZIN - niet die van FAMILIE of CLAN of GROEP of zelfs maar de TOTALITEIT. Dat zijn allemaal begrippen die EEN GETAL tot voorwaarde hebben; wij hebben bij de oermens echter niet te denken aan een GETAL, maar aan een GEHEEL. En die zaak wordt getypeerd door HET GEZIN. Dat betekent niet dat wij te doen hebben met HUISMEUTJES, maar het betekent dat ZIJ ALLEN BIJ ELKAAR BEHOORDEN. De verhouding VROUW-KINDEREN-MAN (niet ECHTGENOOT) is te noemen HET GEZIN.

De MAN speelt in die zaak geen ZELFBEWUSTE rol; Hij is niet het HOOFD van het gezin, noch is hij een ONDERGESCHIKTE; hij is een LID van het gezin. Ook de VROUW laat zich niet gelden als degene die de MACHT heeft. Wèl echter is zij de CENTRALE FIGUUR. En zij is ook HET SYMBOOL van het gezin en ook van de werkelijkheid zèlf. Zij is immers voor zichzelf MYSTERIE, en zij is voor de MAN het GEHEIM.
Het kenmerkende van het GEZIN is, dat het begrip GRENS, in de zin van AFSLUITING, hier niet van kracht is. De kinderen van een vrouw zijn uiteraard háár kinderen, zij heeft ze PERSOONLIJK voortgebracht. Maar tegelijk zijn HAAR kinderen ALLE kinderen, want in principe heeft zij ALLE KINDEREN voortgebracht. Wij maken hier in de praktijk kennis met het begrip GRENS ALS OVERGANG.

Organisatie en recht
Als de mensheid nog in het teken van HET GEZIN staat is er geen van bovenaf opgelegde ORGANISATIE denkbaar. Voorzover alles toch in elkaar grijpt gaat ook dat op dezelfde wijze als in een gezin. De zaak is namelijk IN ZICHZELF GEORGANISEERD, zoals een levend organisme in zichzelf georganiseerd is. Door het zich één weten met elkaar verlopen alle handelingen IN VERBAND MET ELKAAR. Hetzelfde kunnen wij zeggen van HET RECHT. In de strikte betekenis van dit begrip is er helemaal niet van RECHT te spreken; omdat namelijk de EEN nog niet GESCHEIDEN is van de ANDER valt er tussen die twee nog niets AF TE WEGEN. Er is nog geen behoefte aan een EVENWICHT en er valt ook niets te VERGELDEN. Het feit dat er van geen ORGANISATIE en van geen RECHT gesproken kan worden, is voor de Europese mens aanleiding om te zeggen dat er dan DUS verwarring en rechteloosheid heerst. Waarbij die rechteloosheid eigenlijk betekent: het recht van DE STERKSTE, het recht van (onze) JUNGLE. Maar die gedachtengang is weer typisch europees: het denken in OF HET EEN, OF HET ANDER.
Wij kunnen deze dingen wellicht het beste begrijpen als wij naar het òns bekende gezin kijken. Daarin draait niets op recht en organisatie, en tòch draait het - tenminste als de moeder WERKELIJK MOEDER is en niet een MODERNE VROUW, die de hele zaak VANUIT DE THEORIE tracht te regelen.
Op de OMGANG tussen de vrouw en de man moeten we ook letten. Vele denkers menen dat die omgang VRIJBLIJVEND moet zijn geweest, zó dat er GEEN VOORKEUR was voor de één of voor de ànder. En die conclusie wordt getrokken uit het feit dat HET HUWELIJK nog niet bestond. Maar die conclusie is geheel en al FOUT: toen het huwelijk nog niet bestond was de zaak LOUTER PSYCHISCH, en dat houdt onder andere in dat er juist een heel duidelijke VOORKEUR bestond. De begrippen ONTHOUDING EN KUISHEID zijn hier (in àlle onwetendheid) volledig van kracht. En dat houdt in dat HET MONOGAME géén WET is - MAAR EVENMIN IS HET POLYGAME wèt. De enige wet die er is is die VAN HET GEVOEL, en dat levert bij de één wat ànders op dan bij de ander, naar steeds is dat op grond van onthouding en kuisheid. Alleen dàt geldt, WAT VOOR MIJ GELDT…, en dat geldt dan niet ook voor anderen, het geldt alleen voor mij.
Wat betreft de ORGANISATIE nog dit: niet alleen verlopen alle handelingen in verband met elkaar, maar ook is er DE VRIJHEID TOT ONTPLOOIING. Dat houdt in dat steeds DE BESTE vanzelf boven komt en in zekere handelingen de LEIDING neemt, overigens zònder daaraan MACHT te ontlenen. Dit laatste is pas weer dàn mogelijk als er een SCHEIDING is. Het geheel van verhoudingen tussen de mensen is derhalve ZUIVERE ANARCHIE. Hierbij moeten wij wijzen op het verband dat er is tussen een PSYCHISCHE WERELD en een ANARCHISTISCHE WERELD.

Drie begrippen
Uit het voorgaande komen drie belangrijke begrippen naar voren: ten eerste de BAARMOEDER, ten tweede HET GEZIN en ten derde HET PSYCHISCHE. De lijn nu van HET LEVENDE VROUWELIJKE, waarnaar wij op het ogenblik zoeken, heeft als ondergrond deze drie begrippen. Tijdens het voortgaan langs die lijn heeft de zaak meer BETEKENIS gekregen, zònder dat wij mogen zeggen dat hij zich ONTWIKKELD heeft. Wat er wèl gebeurd is zullen wij nog duidelijk maken, maar wij wijzen er alvast op dat de zogeheten FRUSTRATIES, die wij in het hedendaagse leven tegenkomen, telkens weer terug te brengen zijn tot de verwaarlozing juist van die drie grootheden. ERICH FROMM wijst er op dat de moderne mens een BAARMOEDER-MENS is, en hij noemt dat BLOEDSCHENNIG.

No. 54.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

De verhouding tussen keuze en voorkeur
Het is opmerkelijk dat erg veel denkers zich voorstellen dat de OERMENS, wat betreft de OMGANG vrouw-man, zonder enige BEPALING was. Dat wil zeggen: zij denken zich de zaak zo dat ELKE VROUW met ELKE MAN omgang had en dus ook een sexuele betrekking had. Op grond van het volledig ONBEVANGENE van deze betrekkingen zijn er ook denkers die spreken van PROSTITUTIE. Wel is waar is dit bedoeld in de ruimtelijke zin van het woord waarbij de bekende vooronderstelling dat zo’n vrouw er geld mee wil verdienen niet van kracht is. Het zou dan eigenlijk gaan over een vorm van OER-PROSTITUTIE, die op de een of andere manier een diepere betekenis heeft gehad, hetgeen mag blijken uit het feit dat die OER-PROSTITUTIE later overging in de RELIGIEUZE PROSTITUTIE, een cultuurverschijnsel dat indertijd door BACHOFEN duidelijk aan het licht gebracht is.
Hoe het komt dat er inzake dit thema zelfs bij grote donkers WEZENLIJKE FOUTEN gemaakt worden, is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk is het echter dat toch het MANNELIJKE KARAKTER van de westerse cultuur zijn woordje meegesproken heeft. Vanuit dat mannelijke karakter is er in het westen HET HUWELIJK, en dat is één en al BEPAALDHEID. Het is bepaaldheid in zijn ergste vorm omdat het UITSLUITEN VAN DE ANDER op de voorgrond gesteld is. Begrijpelijk is, dat de denkers tot de conclusie kwamen dat zó de omgang tussen de vrouw en de man niet werkelijk MENSELIJK kon zijn. Maar om dan GEEN-HUWELIJK gelijk te stellen met een ONBEPAALDE OMGANG (ook wel PROMISCUÏTEIT genaamd) of met een soort van OER- PROSTITUTIE is toch wel een grote denkfout.
Het behoort bij de ZELFBEWUSTE, ònvolwassen mens om de werkelijkheid als GESCHEIDEN te zien. Dus: het EEN is van het ANDER gescheiden. Als het zó voor een mens is, geldt er een BEOORDELING van het EEN en het ANDER, en op grond daarvan is er voor de mens een KEUZE van kracht. Voorzover de vrouw en de man ZELFBEWUST met elkaar omgaan is deze zaak door en door een zaak van KEUZE.
Naarmate, teruggaande in de cultuurgeschiedenis van de mensheid, het zelfbewustzijn minder benadrukt was, gold ook de KEUZE minder. Totdat wij op een moment komen waarin het zelfbewuste nog niet GEACCENTUEERD gold. In dàt tijdperk van de mensheid missen wij de keuze- het is de tijd waarover BACHOFEN spreekt in zijn MUTTERRECHT UND URRELIGION.
In die tijd was er de RELIGIEUZE PROSTITUTIE, en dit verschijnsel zit als volgt in elkaar: de vrouw had het inzicht dat haar OMGANG met de man een zaak van LIEFDE was. Het was een zaak van de LIEFDESGODIN, tot háár werkelijkheid behoorde de omgang. En dat was een werkelijkheid waarvoor INEEN-ZIJN geldt, en dus was er géén KEUZE. Trad die vrouw echter in het HUWELIJK (want dat gebeurde toen al lang), dan liet zij tòch de keuze gelden. Om dit vergrijp tegen de liefdesgodin te verzoenen gaf zij zich kort voor haar huwelijk, voor de tempel van de betreffende godin, aan de eerste de beste VREEMDELING. Op deze laatste kon, omdat zij hem niet kènde, geen keuze van toepassing zijn.
De religieuze prostitutie is dus gebaseerd op de LIEFDE en gericht op de KEUZE; het is derhalve een ZELFBEWUSTE aangelegenheid. Maar alleen voorzover het over het SLUITEN VAN HET HUWELIJK ging. Het feit dat er toch een OMGANG tussen die vrouw een een bepaalde man was, komt hierbij niet ter sprake.
Maar daarom gaat het juist.
Want die omgang was niet gegrond op KEUZE, maar op de VOORKEUR - was dus gegrond op de PSYCHISCHE WERKELIJKHEID van de mens. En deze werkelijkheid mogen we niet met PROSTITUTIE samendenken, want prostitutie houdt in ONVERSCHILLIGHEID VOOR DE BEPAALDHEID VAN DE INHOUD VAN DE VROUW (=de man).
Ook mogen we het geen PROMISCUÏTEIT noemen, want dat houdt in HET ER NIET ZIJN VAN DE BEPAALDHEID VAN DE INHOUD VAN DE VROUW.
De bepaaldheid van de inhoud van de vrouw kunnen we er NOOIT uitdenken; ook al gaat het maar om een liefde van één uur, dan is het toch nèt tussen DIE TWEE MENSEN.
Bij het vervallen van de KEUZE (zelfbewustzijn) vervalt dan ook niet de bepaaldheid, maar de bepaaldheid KOMT ANDERS VOOR DE DAG.

Teruggaande dus in de ontwikkelingsgeschiedenis van de mensheid komen wij wèl het VERVALLEN VAN DE KEUZE tegen, maar daarmee vervallen tevens de PROSTITUTIE en het HUWELIJK. En wat dan duidelijk naar boven komt is de VOORKEUR, omdat het PSYCHISCHE ònbelemmerd is. Die voorkeur LIJKT òns een WILLEKEURIGE zaak toe omdat voor ons het SUBJECTIEVE iets willekeurigs is. Enig nadenken leert ons echter dat àls er nu iets is dat ONMISKENBAAR is voor de mens persoonlijk, het wel het PSYCHISCHE is. En dus ook de VOORKEUR is. Wij zouden kunnen zeggen dat “het hart zich nooit laat dwingen of misleiden”.
Voor de werkelijke OERMENS kàn noch de prostitutie van kracht zijn, noch het huwelijk, omdat voor die mens het één nog niet van het ànder GESCHEIDEN was. De liefde werd voor die mens nog door niets GEREGLEMENTEERD, niet van BOVENAF vanuit HET HOOFD en niet van bovenaf vanuit DE STAAT; slechts de norm van het PSYCHISCHE was van kracht.

Nogmaals wijzen wij er op dat het zichzelf REGLEMENTEREN niet alleen in negatieve zin opgevat moet worden. Juist wanneer het gaat over REDELIJKE DENKBEELDEN is de dwang die de mens zichzelf oplegt het grootst. Als iemand zegt: ”de mensen met wie ik omga zijn me allemaal even lief”, dan is dat een meer of minder DWINGENDE VERREDELIJKING. Zo’n verredelijking is eigenlijk FATAAL, omdat hij de PSYCHE ontkent. Hij maakt het de mens zèlf ònmogelijk ZICHZELF TE ZIJN. Zegt iemand: “ik laat nooit de éne mens voor de àndere in de steek”, dàn ontkent iemand de KEUZE. Dàt is natuurlijk in orde, maar het ontkennen van de keuze betekent niet het tegelijk ontkennen van de voorkeur - in dit laatste geval is iemand TEGEN ZICHZELF. Voor ieder mens geldt dat hij zich het prettigst voelt bij een bepaalde àndere mens. Dan HARMONIEERT het MEETRILLEN IN ZICHZELF bij de éne mens het zuiverst met dat meetrillen bij de ander. Dat is dus volkomen MENSELIJK; een plant bloeit ook het mooiste op in een goed milieu. Maar vanuit DE REDE màg zoiets niet van de mensen; alles moet GELIJKGESCHAKELD worden en iedereen moet mij even lief zijn: wij mogen “geen onderscheid maken”.
Het reglementeren VANUIT DE REDE is de zwaarste dwang die de mens zichzelf op kan leggen; de MODERNE MENS gaat gebukt onder die dwang.
Het vraagstuk van de menselijke VOORKEUR is een veel belangrijker vraagstuk dan we gewoonlijk denken. Maar al te vaak komen we bij denkers (en niet alleen bij denkers!) tegen dat de liefde van de volwassen mensen van straks zoiets zal zijn als een “vluchtige begroeting”. Zoiets zal zijn als “ships that pass in the night”, een elkaar ontmoeten en begroeten en dan weer een “ieder zijns weegs gaan”. Dat het “met elkaar” het leven doorgaan dan niet meer aan de orde is, omdat de VOLWASSEN mens als zijnde een ZELFSTANDIG MENS alleen het leven doorgaat zonder zich ooit met iemand verbonden te weten.
Deze en dergelijke denkbeelden komen echter voort uit een WEGDENKEN VAN DE KEUZE OP EEN MANNELIJKE (MODERNE) MANIER. Net zoals op deze manier gedacht de oermens in het teken van de PROMISCUÏTEIT staat, zo staat de volwassen mens dat óók - wij komen dat tegen bij onder andere HUXLEY.
Hiermee samen gaat de gedachte dat de liefde dan ONPERSOONLIJK is, en alleen hieruit blijkt al dat de eigenlijke vraag is: hoe kunnen wij elkaar als persoonlijkheden verdragen? Op deze vraag hebben wij al antwoord gegeven toen wij uitwerkten wat voor de mens als INTELLECTUELE IK de ANDER betekende.
Het antwoord echter van de zelfbewust denkende mens is simpelweg het persoonlijke DOORSCHRAPPEN, Zo wordt er ook gedacht over de ONPERSOONLIJKE LIEFDE, als zou dat een liefdesmogelijkheid zijn náást de gebruikelijke. Ook dàt echter is fout gedacht. De liefde van de oermens was onpersoonlijk alleen maar omdat de PERSOON er nog niet wàs. De mens gold nog niet als BEPAALDHEID. Vanaf een zeker moment gold hij echter wèl als zodanig, en dan gaat ook de KEUZE gelden en daarmee ontstaat de BEPAALDE omgang tussen de vrouw en de man. Wat daarnaast mogelijk blijft is niet een ONPERSOONLIJKE OMGANG, maar een omgang vanuit VOORKEUR en daarbij is vanzelf het vrouwelijke zowel als het mannelijke op de juiste wijze gesteld.
De verwarringen in het denken ontstaan dus uit het gelijkstellen van de begrippen VOORKEUR en KEUZE. In de MODERNE prostitutie zijn beide begrippen ontkend; in de RELIGIEUZE prostitutie alleen de keuze. In het HUWELIJK is in principe de VOORKEUR ontkend, en daarin ligt de wezenlijke ONHOUDBAARHEID van het geval en niet in het feit dat twee mensen het leven SAMEN door willen gaan.

No. 55.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Bladwijzers: Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I ,

Een opmerking over de controle op het denken
Het denken zèlf geeft de mens geen ZEKERHEID, omdat er in het denken geen mogelijkheden tot controle zijn. In het denken is wèl na te gaan of het één een LOGISCHE consequentie van het ànder is, maar over HET GEHEEL VAN DE GEDACHTENGANG is geen ZEKERHEID te verkrijgen. Het denken zèlf geeft niet aan of we al of niet OP DE GOEDE LIJN zitten; het kan in principe ALLE KANTEN UIT. De SFEER, die voor òns aan het denken meekomt, zou het bovenstaande niet doen vermoeden. Er is de sfeer van NOODZAKELIJKHEID waar men niet onderuit kan komen, simpel door het feit dat EEN EN EEN TWEE IS. Die noodzakelijkheid geldt echter niet voor het THEMA van het denken, maar dàt valt ons nauwelijks op. Het denken KAN ELKE STELLING BEVESTIGEN. Als voorbeeld het volgende: als ik de mens zie als wezenlijk misdadig met eventueel de MOGELIJKHEID om van die aanleg àf te komen, dan kan ik massa’s feiten verzamelen en rangschikken om daarmee op logische wijze aan te tonen dat mijn stelling klopt: de mens IS misdadig. Zie ik de zaak ànders, namelijk dat de mens GOED is en slechts gedurende zijn ONTWIKKELING tot allerlei MISDADEN kòmt, dan kan ik ook dat met vele bewijzen staven. Toch is de eerste stelling FOUT, en de tweede GOED, maar dàt kan ik alleen maar weten als ik mijn denken kan CONTROLEREN.
Uiteraard moet de controle geschieden VANUIT IETS ANDERS dan het denken; het is dan ook DE VISIE die uitkomst brengt. De visie is BINNENIN ONSZELF en daarom wijzen wij er steeds op dat een mens bij het filosofische denken OP ZICHZELF MOET LETTEN anders raakt hij het spoor bijster.
Door deze controle nauwgezet uit te oefenen kunnen wij al denkende een lang vergeten mens als de OERMENS reconstrueren zonder daarbij in allerlei ONZINNIGHEDEN te vervallen.

De mens komt los van de baarmoeder
Zoals we gezien hebben gold voor de werkelijke OERMENS dat hij het EEN nog niet naast en tegenover het ANDER heeft gezet. Maar omdat voor de mens ONTWIKKELING geldt kan het niet lang uitblijven of hij gaat de eerste SCHEIDING aanleggen. Hij krijgt “kennis van goed en kwaad”.
Vele denkers menen dat de mens begint met het HOGERE en het LAGERE te onderscheiden; die mening is gegrond in het feit dat door de hele geschiedenis van de mensheid heen de spanning tussen hoger en lager bepalend is geweest. Toch begint het daarmee niet.
We gaan uit van de werkelijkheid ZOALS DIE IS voor de mens van toen. En dan is de werkelijkheid BAARMOEDER. Terwijl àlle leven zich BINNEN die werkelijkheid afspeelt. Die werkelijkheid is wèl GROTER, OMVATTENDER, dan de concrete mens, maar hij is nog lang niet HOGER.
Van die werkelijkheid maakt de mens zich nu LOS; dat gaat niet zo bewust als het nu klinkt: het gaat natuurlijk VANZELF en het wordt pas later BEWUST. En dan is er een SCHEIDING tussen de mens èn de baarmoeder (de werkelijkheid). We hebben nu te doen met het “eerste opgloeien van het licht van het zelfbewustzijn in de mens”.
Voorzover dit EERSTE MOMENT inderdaad zèlfbewust geldt in de mens is dit een MANNELIJKE zaak - zoals dat voor àl het zelfbewust-geldende van kracht is. We hebben het eerste moment van het MANNELIJKE, en dat is ook het eerste moment dat DE MAN zich gaat laten gelden. Hij stelt zich op TEGENOVER de baarmoeder. Het is voor hem HET ANDERE, dat hij thans ONTKEND heeft en dat hij is gaan zien als iets VIJANDIGS.
De vrouw is natuurlijk ook LOS gekomen van de BAARMOEDER; voor haar is die werkelijkheid ook HET ANDERE, maar zij staat er niet TEGENOVER: ZIJ BEZIT DAT ANDERE en het is voor haar prompt een MACHTSMIDDEL. Zij kan er GEBRUIK VAN MAKEN. In een aantal oude verhalen, die SIERKSMA vertelt, is dit getypeerd door het feit dat de vrouwen MANDEN bij zich dragen. Dit is het beeld van de BAARMOEDER; als die manden hen ontstolen worden zeggen zij: “wij hebben onze baarmoeder nog”.

Als wij nu de twee grootheden TEGELIJK denken: enerzijds de werkelijkheid als BAARMOEDER waarin àlle leven is, en anderzijds het los-zijn van die baarmoeder, dan is het te begrijpen dat de mensen de werkelijkheid gingen zien als een zaak WAARIN DE MENS VERZUIPT. Een zaak die de mens, en dan vooral DE MAN, probeert te vangen om hem ALS MAN te doden. Dat betekent: hem ònmannelijk te maken - wat hij, volgens het nieuwe besef, voordien ook wàs.
Nu de mens echter UIT de baarmoeder is gekomen is die baarmoeder voor hem een FUIK geworden waarin hij voortdurend gevaar loopt gevangen te worden.
We kunnen nu spreken van het eerste begin van een RELIGIE, hoewel we in ònze betekenis van het woord nog niet van iets HOGERS kunnen spraken. Want wij denken aan een WERKELIJK HOGERE ZAAK, en daarvan was bij dat eerste opgloeien van het zelfbewustzijn nog niet te spreken.
Maar de mens van toen zag de vrouwelijke werkelijkheid toch wel als een GEVAAR, en dan vooral een gevaar WAARAAN NIET TE ONTKOMEN VIEL. De werkelijkheid werd voor de mens een NOODLOT, een GROTE MACHT die over de mens heerst en die hem DWINGT om tenslotte toch verloren te gaan en verzwolgen te worden in die FUIK. We hebben nu dus te doen met een MACHT; de ZELFBEWUSTE vrouwen uit die dagen maakten gebruik van die macht; de zelfbewuste mannen verzetten zich er tegen, maar tevergeefs. Deze MACHT, hoewel door de mensen zèlf nog niet direct als HOGER gezien, is natuurlijk toch iets dat BOVEN DE MENSEN UITGAAT. Zij zijn er onherroepelijk aan ONDERWORPEN.
In deze tijd beginnen de MYTHEN in de cultuur op te komen; zij geven VORM aan het besef van de mensen en zij maken de verhouding tussen HET MACHTIGE en de gewone levende mensen duidelijk. Van deze verhalen zijn RESTANTEN tot in onze dagen overgebleven; voor degene die hiervoor oog heeft ontsluiten die restanten een wereld die anders op geen enkele andere manier te achterhalen zou zijn geweest.
Het is de verdienste van JUNG dat hij het verband opgespoord heeft dat er is tussen die oude MYTHEN en de beelden die mensen tijdens diepe DROMEN te zien krijgen. Die dromen blijken terug te gaan tot die eerste zelfbewuste gewaarwordingen van de mens, en zij gaan onveranderlijk over begrippen van OER-SEXUALITEIT en van de BAARMOEDER en het VRIJKOMEN DAARVAN. Die EERSTE BEELDEN, die de mens aan de werkelijkheid besefte, zijn diep in hem blijven liggen. Dat is niet verwonderlijk. In het tijdperk, dat wij thans bespreken, kwam de mens VANUIT ZIJN PARADIJSELIJKE STAAT in een NOODLOTTIGE WERKELIJKHEID terecht, een werkelijkheid die slechts ZIJN ONDERGANG bedoelde.
Voor VREDE en VEILIGHEID is nu DE ANGST in de plaats gekomen, en dit is de eerste en de MEEST AANGRIJPENDE ervaring die de mens aan zichzelf beleeft. De gehele werkelijk veranderde van karakter nu de mens “GOED EN KWAAD” ontdekte; er is nu voor het eerst een SCHEIDING in de werkelijkheid gekomen.
Bij primitieve volken, die tot op heden verstoken zijn geweest van de invloed van de westerse cultuur, vinden wij dit thema van die EERSTE SCHEIDING nòg terug. Dat thema staat centraal bij de verschillende INWIJDINGS-RITEN die jonge mannen en vrouwen ondergaan tegen de tijd dat zij volwassen worden. Het staat centraal bij feesten die met de OOGST te maken hebben, en uiteraard bij GEBOORTE EN DOOD.
Bij ons zijn die zaken verloren gegaan; er is zoveel cultuur overheen gekomen, dat die eerste ervaringen voor ons geen betekenis meer hebben. Maar hoewel zij verloren zijn gegaan, zijn zij toch op de een of andere manier diep in ons blijven liggen - vaak zelfs als onoverkomelijke PROBLEMEN - en soms komen ze in een diepe DROOM voor de dag. Met dit laatste hield JUNG zich bezig.
De werkelijkheid, die aanvankelijk BESCHUTTING gaf; die een VERTROUWDE werkelijkheid was zonder tegenstellingen, is “plotseling” òmgeslagen in een LEVENSGEVAARLIJKE ZAAK. De HOF VAN EDEN is een NOODLOTTIGE WERKELIJKHEID geworden; die laatste werkelijkheid is er niet BIJGEKOMEN zodat hij NAAST de hof van Eden bestaat. Neen, deze laatste werkelijkheid is in dat noodlottige VERANDERD, en dat is voor de mens het aangrijpende van de zaak, En ook het TRAGISCHE, dat hem in zijn greep zal houden totdat hij eindelijk volwassen geworden zal zijn. De mens begint nu zich EFFECTIEF te ontwikkelen; zoals gezegd zullen wij de lijn van de ontwikkeling zèlf niet behandelen. Onze aandacht is slechts gericht op het VROUWELIJKE ASPECT van de zaak, en dat in verband met de PSYCHE.

Bladwijzers: Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I ,

No. 56.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Het begin van de macht
Zoals wij al hebben laten zien heeft de mens zich LOSGEMAAKT van de BAARMOE DER, evenwel zonder daarbij van het inzicht af te stappen dat de werkelijkheid een GROTE BAARMOEDER is. Zodat die werkelijkheid nu voor hem verschijnt als een MACHT, die hem OVERHEERST, hem DWINGT en hem tenslotte OVERMEESTERT. Hij kan daaraan niet ontkomen. Maar hij is wèl voortdurend bezig om een uitweg te zoeken; het komt niet overeen met de NATUUR van de mens om ONDERGESCHIKT te zijn aan wie of wat dan ook.
We maken hier dus kennis met de eerste primitieve vorm van een MACHTSSTELSEL, hoewel we eigenlijk niet in strikte zin van een stelsel mogen spreken. De BASIS van deze zaak is het feit dat HET EEN LOSGEKOMEN IS VAN HET ANDER, dat er in de werkelijkheid een SCHEIDING is gekomen. Vervolgens is in deze zaak het begrip BEZIT van belang; het KUNNEN HEBBEN VAN IETS gaat nu optreden en daarmee hangt uiteraard samen het NIET HEBBEN VAN IETS. Als wij deze dingen bijeen denken komen wij uit op het begrip MACHT.
In verband met het probleem van de macht zoals dat in ònze MODERNE WERELD meer en meer aan de orde komt, is het leerzaam de samenhang van deze drie grootheden helder in te zien. Er moet dus een SCHEIDING zijn, er moet IETS TE HEBBEN zijn en dan is er vanzelf MACHT. Pogingen om de machtsstelsels op te heffen kunnen voorlopig onmogelijk gelukken omdat wij onze KIJK OP DE WERKELIJKHEID niet kunnen afschaffen (voor ons is de werkelijkheid gescheiden), daardoor niet van het HEBBEN af kunnen komen, en dus blijvend een voedingsbodem voor MACHT in stand houden. Eerst wanneer in ons wereldbeeld de SCHEIDING vervalt kan het HEBBEN verdwijnen, en dan KAN er geen macht meer zijn.

Het begrip HEBBEN treedt al onmiddellijk op als daar het EERSTE MOMENT van de INHOUD van het ZELFBEWUSTZIJN is. Ook uit de restanten van de oude verhalen blijkt dit: de vrouwen bemerkten dat zij een baarmoeder HEBBEN. Dat konden zij bemerken omdat natuurlijk OOK ZIJ waren LOSGEKOMEN van de werkelijkheid als BAARMOEDER. Behalve dat het BEZITTELIJKE op gaat treden is er ook het PLAATSELIJKE: De MACHTIGE werkelijkheid is nu ook ERGENS. Vandaar ook de poging er aan te ONTKOMEN. Iets dat niet ERGENS is maar dat ZELF ALLES is, kan nooit ONTLOPEN worden. Het komt dan ook niet in de mens op dit te proberen.
Het BEZITTELIJKE en het PLAATSELIJKE blijft voortaan de mens beheersen; hij komt daarvan niet af voordat hij tenslotte VOLWASSEN geworden is. Bij de MODERNE MENSEN is zelfs de HERINNERING aan andere mogelijkheden dan alleen maar bezittelijke en plaatselijke vrijwel geheel verloren gegaan.
Het HEBBEN VAN IETS is onlosmakelijk verbonden met het NIET HEBBEN. De verhouding tussen deze twee grootheden is MACHT. En datgene dàt iemand heeft is het MACHTSMIDDEL. Voor de vrouwen uit de periode die wij nu bespraken is derhalve de BAARMOEDER het MACHTSMIDDEL. Dat komt òns een weinig lachwekkend voor omdat wij er al goeddeels aan voorbij zijn iets NATUURLIJKS als machtsmiddel te gebruiken. Maar helemaal kwijt zijn wij het ook nog niet: de RASSENDISCRIMINATIE is toch nog altijd een veelvoorkomend verschijnsel…
Het is te begrijpen dat het volgende moment in deze ontwikkeling gezocht moet worden bij de MANNEN. Zij gaan er op uit de macht OVER TE NEMEN; de ROOF VAN HET VROUWENGEHEIM is nu aan de orde. Als de mannen het GEHEIM geroofd hebben blijkt dit MANNELIJKHEID te zijn. Het mannelijke heeft in feite zichzelf UIT HET VROUWELIJKE bevrijd. Dat betekent dat de mens voortaan niet meer ANDROGYN is (vrouwelijk en mannelijk tegelijk) maar EENZIJDIG VERDEELD is in mannen en vrouwen. De MACHT gaat nu geleidelijk aan over naar de mannen, maar het blijft een LABIELE zaak omdat de werkelijkheid in wezen toch BAARMOEDER is. De latente ANGST om toch nog weer zijn zelfstandigheid te verliezen blijft diep in de mens aanwezig, totdat hij, als VOLWASSEN MENS, inderdaad zijn zelfstandigheid verliest: MANNELIJK gedacht aan en in het werkelijke VROUWELIJKE. Over deze situatie, die eigenlijk WERKELIJKE ZELFSTANDIGHEID inhoudt, spreken wij nog.

De werkelijkheid als BAARMOEDER verdwijnt dus niet uit het besef der mensen; er komt wèl een NIEUW ASPECT bij: het MANNELIJKE. Dat mannelijke behoort toch eigenlijk IN de baarmoeder, en zo ontstaat een volgend besef: VRUCHTBAARHEID. Het besef “vruchtbaarheid” heeft betrekking op een KWALITEIT, die voor de werkelijkheid van kracht is. Deze kwaliteit krijgt op den duur ook weer een GESTALTE, en dan zien wij het besef van DE GROTE MOEDER opduiken in de wereld. Daarna komt de KWALITEIT van die “Grote Moeder” te voorschijn, en dat is het begrip LIEFDE in de ONMIDDELLIJKE betekenis. We kunnen deze zaak EROTIEK noemen.
Zo gaat de ontwikkeling van de begrippen door; steeds vinden wij de combinatie van de grootheden WERKELIJKHEID en VROUWELIJK, en dat gaat door totdat het BEELD van de werkelijkheid IN DE MENS (bewustzijn) voor de dag is gekomen en gestalte krijgt als en aan AFRODITE.

De menselijke werkelijkheid en het begrip groei
Het bovenstaande behoort tot het terrein van het WETEN; het gaat over de zich ontwikkelende INHOUD van het ZELFBEWUSTZIJN. Dat weten is voor de mensen een DWINGENDE zaak, zoals wij al meer dan eens aangetoond hebben. Door het voor iedereen dwingende karakter ervan is het ook de BEPALENDE FACTOR inzake het WERELDBEELD. Met andere woorden: wij bevinden ons op het terrein van de ONTWIKKELING en, ten gevolge daarvan, van de GESCHIEDENIS.
Het LEVENDE VROUWELIJKE, waarover we aan het nadenken waren, heeft met die ontwikkeling niets uit te staan; het is zelfs VIJANDIG aan de ontwikkeling, óók als die ontwikkeling zich voorlopig richt op het vrouwelijke en daarin de uiteindelijke maat neemt. Het GERICHT-ZIJN OP HET VROUWELIJKE heeft wel het vrouwelijke ALS OBJECT, maar het is en blijft zèlf een MANNELIJKE ZAAK omdat het CULTUUR is. Het is een zaak die op het ONDERSCHEID steunt, en dat is MANNELIJK. Voor ons ligt er de volgende vraag: hoe VERLOOPT het leven van de mensen voorzover dat leven er is IN DE SFEER VAN HET VROUWELIJKE. Voorzover dat leven er is ONDER DE OPPERVLAKTE van de wereld en zijn GEDOE en van de DWINGELANDIJ van het ZELFBEWUSTE.
Het LEVEN IN DE SFEER VAN HET VROUWELIJKE is het leven als WENSELIJKHEID, en dat leven is, zolang er mensen zijn op de planeet, dagelijks geleefd. Die MENSELIJKHEID is niet een DROOMBEELD dat betrekking heeft op een TOEKOMSTIGE WERELD die voorlopig nog niet aan bod is geweest, integendeel, het is een REALITEIT die er nog nooit NIET geweest is. Alleen heeft die realiteit nog nooit HET WERELDBEELD BEPAALD - hetgeen bij een VOLWASSEN MENSHEID tenslotte wèl het geval zal zijn.
Wij kunnen die realiteit noemen HET GEZIN, àls we daarbij voor ogen houden dat we doelen op de verhouding VROUW-KIND-MAN. En uiteraard gaat het nu wéér niet over de CULTURELE VERHOUDING, want dàn moeten we in bijna àlle gevallen spreken van MAN-VROUW-KIND. En dan gaat het over een CONSTRUCTIE, over de VORM waarin de mens, ZELFBEWUST, zijn leven gegoten heeft.
In de verhouding VROUW-KIND-MAN vindt de werkelijkheid in zichzelf het RUSTPUNT, en deze zaak kan er nooit NIET zijn omdat het een nèt zo VANZELFSPREKENDE zaak is als de werkelijkheid zèlf. Onder àlle CULTUURVORMEN, ook die welke op het GEZIN betrekking hadden, leefde de verhouding VROUW-KIND-MAN, en, juist omdat die verhouding LEVEND is, ONTSNAPT hij blijvend aan èlke gestelde norm.
Dat ONTSNAPPEN aan de normen is praktisch vast te stellen: ieder samengaan van een vrouw, een man en kinderen, in welke VORM dit ook gegoten is, gaat nooit in die vorm òp; het is steeds iets dat wezenlijk ANDERS is. Het blijkt ook dat geen enkele CULTURELE GEZINSVORM ooit gelukt; het MISLUKKEN van die vorm staat zelfs op de voorgrond.
De mensheid als CULTUURGEDOE (de maatschappij en de samenleving) is een mensheid waarin het GESCHEIDEN-ZIJN de bepalende factor is. Voorzover de mensheid dàt is, is er SPANNING, de spanning tussen het EEN en het ANDER. Maar diezelfde mensheid is tegelijk een mensheid van BEWEEGLIJKE CELLEN, van ZOVEEL MAAL HET GEZIN, en dàt is het door ons bedoelde LEVENDE VROUWELIJKE. Dat is een OASE van RUST omdat het EEN niet gescheiden is van het ANDER. Er is hier natuurlijk géén ONTWIKKELING; wat er wèl is kunnen wij GROEIEN noemen. In dit groeien zit het begrip UITWIKKELEN en dat betekent zoveel als: zijn INHOUD OPENBAREN. En voor het groeien geldt ook het begrip VORM.

No. 57.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Bladwijzers: Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I ,

Nogmaals iets over het denken
Iemand heeft terecht de opmerking gemaakt dat het toch door het DENKEN is dat voor de mens de dingen tot klaarheid komen. Aan dat denken ZOU dan de eis gesteld moeten worden dat het een LOGISCH denken is. Dan kan het toch niet anders of datgene dat door de mens uitgedacht is komt overeen met de werkelijkheid zèlf. Zodat er dus wel degelijk een ZELFCONTROLE in het denken aanwezig is; dit in tegenstelling tot de gedachte dat het denken zichzelf NIET kan controleren.
Ter verduidelijking van een en ander het volgende: we moeten als eerste vaststellen wàt we onder DENKEN verstaan. Bedoelen we met denken het werkelijke denken, dan is er inderdaad controle. En wel omdat dit denken nimmer het CONTACT met de werkelijkheid verliest. Dit evenwel VOORONDERSTELT het voor de mens AANWEZIG-ZIJN van de werkelijkheid. Die werkelijkheid is aanwezig als BEELD, en dus heeft de denkende mens nodig: EEN VISIE. Hij moet een KIJK op dat beeld hebben. WERKELIJK DENKEN vooronderstelt een VISIE en de wisselwerking tussen het GEZIENE en het GEDACHTE is in feite de CONTROLE.
In onze opmerking van stencil 55 doelen wij op het DENKEN OP ZICHZELF, zoals dat als een specialiteit van een bepaalde CULTUUR naar voren komt. In ònze cultuur draait het om HET DENKEN ZELF, alleen maar HET KUNNEN DENKEN, en dat wil zeggen: NOODZAKELIJKE CONSEQUENTIES TREKKEN. Hierbij is het gegeven niet van belang. Weliswaar wordt de eis gesteld dat de zaak KLOPT, en dat betekent dat hij moet overeenkomen met de werkelijkheid, maar dàt is met dat denken niet vast te stellen. Omdat er namelijk geen VISIE aan voorondersteld is.
Het WERKELIJKE DENKEN heeft geen belang bij zichzelf, en dat wil zeggen dat het niet om het denken gáát. Het gaat om het AAN DE WEET KOMEN, en het denken is de METHODE daartoe. Het DENKEN OP ZICHZELF echter heeft àlle belang bij zichzelf; dat denken is geen METHODE, maar het is DOEL: het gáát om het denken en om de werkelijkheid ZOALS DIE GEDACHT IS.
De werkelijkheid ZOALS DIE IN ELKAAR ZIT is een geheel àndere werkelijkheid dan de werkelijkheid ZOALS DIE GEDACHT IS. Het WERKELIJKE DENKEN heeft zijn controle aan de eerst genoemde werkelijkheid. Dat is een controle met iets dat van BUITEN HET DENKEN is. Het DENKEN OP ZICHZELF heeft controle aan de GEDACHTE WERKELIJKHEID en dat is iets dat BINNEN HET DENKEN is.
Dit verklaart waarom de denkende mens van onze dagen, hoewel LOGISCH denkende, toch een en al ONZEKERHEID vertoont hij weet niet of hij op de GOEDE LIJN denkt. Hij komt daar ook niet achter omdat er voor hem geen VISIE bestaat.

Het begrip gezin
Wij letten gewoonlijk niet op die verhouding die wij HET GEZIN noemen; wèl hebben wij te maken met de voor òns GEBRUIKELIJKE VORM van het gezin, maar aan die zaak ontsnapt het werkelijke gezin steeds weer. Het werkelijke gezin is de verhouding VROUW-KIND-MAN. Dat is de BASIS en de BAKERMAT van ons aller leven, zowel in NATUURLIJKE ZIN (organische zin), omdat we allemaal UIT EEN VROUW geboren zijn, als in ZELFBEWUSTE ZIN omdat we allemaal RUST vinden in die zaak. Wij vinden rust in het LEVENDE VROUWELIJKE.
Het gaat in de eerste plaats om de VROUW, daarna om DATGENE DAT ZIJ VOORTBRENGT en dàn pas om DE MAN. Datgene dat door de vrouw VOORTGEBRACHT wordt is haar INHOUD, en die inhoud is, HOEWEL HET HAAR INHOUD IS, als iets ZELFSTANDIGS voor de dag gekomen. Deze zaak komt aan het KIND voor de dag.
Het kind is dus INHOUD DIE VOOR DE DAG GEKOMEN IS en als zodanig is de zaak door en door verbonden met de vrouw. De MAN daarentegen is ZELFSTANDIGE INHOUD - hij is wèl inhoud, maar hoewel hij dat is (en blijft) staat hij toch op zichzelf NAAST de vrouw.
Wij zien dat zowel voor het KIND als voor de MAN het begrip INHOUD geldt en beiden zijn zij inhoud VAN DE VROUW. Het behoeft dan ook niet te verwonderen dat in de OUDHEID de begrippen KIND en MAN nagenoeg IDENTIEK waren.

Wij moeten de werkelijkheid ALS LEVEN altijd denken VANUIT HET VROUWELIJKE, en in een verhouding TOT het vrouwelijke, omdat het levende verschijnsel een VROUWELIJK verschijnsel is. Het ORGANISME is vrouwelijk.
Denken wij het leven MANNELIJK, zoals in àlle NIEUWE culturen het geval is, dan komen wij uit op de verhouding MAN-VROUW-KIND, en deze verhouding is, behalve de basis van òns gezin, tevens de grondstructuur van het HUWELIJK. Hoe wij ook over deze verhouding nadenken, nimmer gelukt het ons er enig zinnig verband in te zien omdat wij, uitgaande van de MAN nooit bij de vrouw terecht komen en dus ook niet bij het kind. Uitgaande van de man komen wij bij de EINDELOZE VEELHEID terecht en die is vanuit de man nooit tot een EENHEID te denken. Hierop komen wij nog weleens terug.
Dat het VANUIT HET MANNELIJKE niet gelukt een zinnig verband te ontdekken in de grondverhouding “gezin” blijkt in onze cultuur overduidelijk. De moderne denkende mens weet absoluut niet wat met het gezin en het kind en de vrouw aan te vangen, reden waarom hij er toe over gaat de hele zaak maar VRIJ te maken. Hetgeen betekent: ONDERLING LOS TE MAKEN zodat de verhouding een VRIJBLIJVENDE wordt. De kinderen willen niet meer BEVOOGD worden; zij verlangen een ANTI- AUTORITAIRE OPVOEDING. De vrouwen willen niet meer GEBONDEN en ONDERGESCHIKT zijn en zij eisen EMANCIPATIE. De mannen zijn het daarmee eens, voorzover ze MODERN zijn, en bemerken (te laat) dat zij in de kou staan.

Het begrip groei
De verhouding VROUW-KIND-MAN is een BEWEEGLIJKE verhouding, vandaar dat die zaak LEEFT. We spraken daarom van het LEVENDE VROUWELIJKE. In een dergelijke verhouding komen de FACTOREN, waaruit die verhouding bestaat, nimmer OP ZICHZELF te staan. Het blijft namelijk altijd een INHOUDSVERHOUDING. Ook al GELDEN de factoren als ZELFSTANDIG, zijn zij niet LOS van elkaar, en dat is altijd het geval als het begrip INHOUD aan de orde is.
Voorzover wij, in verband met de mensen, van ZELFSTANDIGHEID kunnen spreken is het een VROUWELIJKE zelfstandigheid. Omdat dàt in feite het enige is dat ER IS. Een VOLWASSEN mensheid zal dan ook blijken een vrouwelijke zaak te zijn. In die vrouwelijke zaak is de MAN ook zelfstandig, maar zijn zelfstandigheid is er een BINNEN HET VROUWELIJKE.
Omdat de factoren niet LOS van elkaar zijn is er GEEN ONTWIKKELING, want dit laatste betekent NAAR HET ANDERE GAAN, oftewel VER-ANDEREN, ANDERS WORDEN. Dit kan alleen als het EEN inderdaad LOS is van het ANDER; is het echter op de een of andere manier HETZELFDE dan kan er geen ANDERS-WORDEN optreden. In de ZELF- BEWUSTE WERKELIJKHEID is het EEN los van het ANDER; voor die werkelijkheid geldt dan ook ONTWIKKELING. Dat gaat dan via de CULTUREN.
In de verhouding VROUW-KIND-MAN zijn de factoren nooit LOS van elkaar en dus kan de verhouding zèlf nooit VERANDEREN, het kan niet WAT ANDERS WORDEN. Uit de praktijk weten wij dit wel van de verhouding moeder-kind: wat er ook gebeurt, die verhouding blijft er.
Wat er met die verhouding wèl gebeurt is HET GROEIEN. In dit begrip zit niet het NAAR HET ANDERE GAAN, zoals bij de ontwikkeling, maar het ZICHZELF WORDEN. Een kind dat OPGROEIT wordt niet WAT ANDERS, maar wordt juist ZICHZELF, en dit ZICHZELF WORDEN is ZIJN INHOUD OPENBAREN. Die inhoud zit in de zaak zèlf besloten, hij wordt er niet van BUITENAF aan toegevoegd. Er bestaat voor die zaak geen BUITENWERELD.
Voor de verhouding GEZIN bestaat er geen BUITENWERELD; die verhouding groeit IN ZICHZELF uit en OPENBAART ZIJN INHOUD. Wat is nu die inhoud die geopenbaard wordt.
Voor die inhoud geldt dat hij steeds NIEUW is. De mens als de verhouding VROUW-KIND-MAN brengt alsmaar een nieuwe inhoud tot leven. Dit verklaart waarom de OERMENS een andere mens is dan de MODERNE mens. Hij ziet er zelfs geheel ànders uit. Terwijl het tegelijk DEZELFDE mensen zijn.
De NIEUWE INHOUD is een VERDER ONTWIKKELDE INHOUD, zodat wij kunnen zeggen dat het LEVEN, als het UITGROEIT, een steeds verder ontwikkelde inhoud openbaart ZONDER ZELF TE ONTWIKKELEN. Zonder zèlf wat ànders te worden.
Het leven openbaart alsmaar MANNELIJKHEID en dat betekent dat het alsmaar ontwikkeling openbaart. Voor HET MANNELIJKE geldt immers dat het EEN los is van het ANDER, reden waarom voor het mannelijke zèlf wel ontwikkeling geldt.

Wat is opvoeding/opvoeden-nrs. 61, 62, 63 , Bladwijzers: Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I ,

No. 58.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Iets meer over het levende vrouwelijke
Het levende vrouwelijke, zoals dat op de planeet voorkomt, is op zichzelf iets ànders dan HET GEZIN, waarover wij gesproken hebben. Het GEZIN is namelijk de WIJZE WAAROP het levende vrouwelijke in de wereld aanwezig is. Het levende vrouwelijke zèlf is uiteraard een BEGRIP dat in de denkende mens voor de dag gekomen is. En dat begrip heeft een CONCRETE VERSCHIJNINGSVORM. Die vorm is de WIJZE WAAROP het begrip in de werkelijkheid BESTAAT.
Het levende vrouwelijke IS natuurlijk het ORGANISME; in het geval van de mens gaat het dan om de LAATSTE MOGELIJKHEID van dat organisme. Deze twee grootheden tezamen, het ORGANISME èn het feit HET LAATSTE te zijn, vormen inderdaad het ENIGE DAT ER IS. Naast deze zaak is er niet nog WAT ANDERS te denken; de MAN of het KIND bestaan niet NAAST en ONGEACHT deze zaak. Zij zijn dit ENIGE DAT ER IS naar de twee mogelijkheden qua INHOUD. Wij hebben dus inzake het KIND en inzake de MAN niet met wat ànders te doen en zeker niet met wat anders dat zelfstandig en autonoom optreedt. Het LEVENDE VROUWELIJKE is het ENIGE dat er werkelijk is; dàt is dan ook de ZELFSTANDIGHEID waarin de werkelijkheid uitloopt, en die zelfstandigheid geldt OP ZIJN WIJZE ook voor de drie grootheden die de concrete verschijning zijn van dat ENIGE: de VROUW, het KIND en de MAN. Als ik het LEVENDE VROUWELIJKE noem, noem ik feitelijk ALLES WAT BESTAAT; de gehele KOSMOS, de PLANEET, de PLANTEN- en DIERENWERELD. Op ZICHZELF bestaat dat ALLES óók, maar het bestaan daarvan is toch BINNEN de verhoudingen die voor het VROUWELIJKE van kracht zijn. Daarom is het bestaan ook steeds BINNEN HET GEHEEL, een gedachte die wij ALS GEDACHTE nu wel niet zo moeilijk kunnen vinden, maar die in de PRAKTIJK nog wel eens moeilijkheden wil opleveren.
Aan het vrouwelijke is ALLES voorondersteld, en ALLES is er ook INHOUD van. We kunnen dan ook zeggen dat ALS HET VROUWELIJKE de werkelijkheid naar haar VOLLE OMVANG en naar haar VOLLEDIGE KWALITEIT voor de dag gekomen is. Het VOLTOOID en het VOLMAAKT zijn van de werkelijkheid is het LEVENDE VROUWELIJKE.
Om echter de sfeer van een of andere romantische “vrouwenverering” geen kans tot ontstaan te geven bedenken wij er wel onmiddellijk bij dat dit VOLMAAKTE vrouwelijke nimmer ZONDER MEER de vrouw is. Het geldt immers voor het vrouwelijke, en dus voor de drie samenhangende verschijningsvormen er van: de VROUW, het KIND en de MAN. Gelijkelijk geldt voor ALLE DRIE dat zij VOLMAAKT zijn en géén van deze drie APART kan op grond van wàt dan ook aanspraak maken op een eventuele “grotere” volmaaktheid. Dat zou wèl kunnen als ze werkelijk APART waren, maar het is EEN ZAAK.
Beschouwen we het LEVENDE VROUWELIJKE in het licht van het bovenstaande, dan dringt het tot ons door dat ALLE ASPECTEN van de werkelijkheid aanwezig zijn:
we zien HET GEHEEL (in verband met de vrouw), we zien het begrip INHOUD (in verband met het KIND) en we zien het begrip INHOUD OP ZICHZELF (in verband met de man). Dit laatste begrip, namelijk “inhoud op zichzelf”, vertoont de kenmerken van het MANNELIJKE, en dat betekent dat HET EEN EN HET ANDER voor de dag komen als twee naast elkaar staande elementen. Hier hebben wij te doen met het BUITEN ELKAAR-ZIJN, dat voor de werkelijkheid als OPTELSOM VAN DINGEN geldt. Er is nog iets: overziende de lange weg die de mensheid via zijn opeenvolgende culturen gegaan is, blijkt duidelijk dat het LEVENDE VROUWELIJKE nog NOOIT in de “wereld” gewaardeerd is. Terwijl het er wèl ALTIJD geweest is aanvankelijk PRAKTISCH bij de ZUIVER PSYCHISCHE OERMENS (die het NOG NIET kon waarderen omdat het ONDERSCHEID voor hem nog niet van kracht was) en later ONDERGRONDS omdat de waardering onveranderlijk VERKEERD uitviel. Dit was ook het geval in de oude culturen, ondanks het feit dat die culturen allemaal GERICHT waren op het vrouwelijke. Die culturen waren in feite ook MANNELIJK; de WAARDERING voor het GEZIN was dienovereenkomstig VERKEERD.
Zoals al eerder gezegd levert de VERKEERDE waardering voor het gezin niet de verhouding VROUW-KIND-MAN op, maar de verhouding MAN-VROUW-KIND. Wat dit laatste betreft de volgende toelichting: het uitkomen, vanuit het mannelijke, op de EINDELOZE VEELHEID (zie blad 57) is als volgt te beredeneren.

Voor het mannelijke geldt HET EEN EN HET ANDER. In die verhouding is het EEN altijd het uitgangspunt en het ANDER is dat waar men terechtkomt. Vanuit het EEN komen wij bij het ANDER terecht. Er zijn echter ONEINDIG VEEL elementen waarvoor, ten opzichte van het EEN, geldt dat het het ANDER IS. Elk ANDER is HET ANDER. Het laatste waartoe men komen kan, uitgaande van het EEN, is tot het TOTAAL van het ANDERE. Dat totaal is ONEINDIG VEEL, ofwel EINDELOOS VEEL. Het is dus de HOEVEELHEID waartoe het komt in en als mannelijkheid.
Maar in de HOEVEELHEID zit géén factor die de zaak kan doen veranderen in een GEHEEL of een EENHEID. Want nimmer is te ontkennen het feit dat het altijd maar weer over het EEN en over het ANDER gaat. En die twee kunnen zichzelf opheffen in het TOTAAL, maar nooit in het GEHEEL.
Dit betekent dat VANUIT HET MANNELIJKE géén vrouwelijkheid te denken of te vormen is, een feit dat door de cultuurgeschiedenis voldoende duidelijk gemaakt wordt. Het GEZIN, als de verkeerde verhouding MAN-VROUW-KIND is dan ook steeds een VORMLOZE aangelegenheid geweest, reden waarom er met MANNELIJK GEWELD een vorm aan GEGEVEN moest worden. Welke vormen we tegenkomen, of het nu meer of minder sympathieke vrouwelijke vormen zijn of strenge redelijke vormen, het is qua LEVEN eigenlijk nooit de moeite waard. Het is er dan ook nauwelijks uit te houden, zowel voor de vrouw als voor de man. Voorzover het in een gezin toch redelijk uit te houden blijkt te zijn, komt dit door de wat sterker aanwezige ONDERGRONDSE VERHOUDING vrouw-kind-man. Deze verhouding is noodzakelijk een ondergrondse; hij is ten eerste voor het MANNELIJKE denken niet te vatten zodat hij er voor dat denken helemaal niet zijn kàn, maar ten tweede is de werkelijke verhouding GEZIN een ondergrondse omdat hij in feite helemaal NIET MAG BESTAAN voor het mannelijke. Zolang namelijk het mannelijke ZICHZELF UITWERKT is het bezig zichzelf te BEVESTIGEN. Dit echter is in strijd met de werkelijke situatie van het mannelijke, een situatie waarin eenzijdige bevestiging in het geheel niet aan de orde is, maar juist het op zelfstandige wijze INHOUD-ZIJN. Dat INHOUD-ZIJN schrikt af, het grijpt terug op de ANGST VOOR DE BAARMOEDER en vertoont zich tot op de dag van vandaag als een NEST-ANGST.
Er is dus het ONBEGRIJPELIJKE en er is de ANGST. Voor het werkelijke leven, dat LEVENDE VROUWELIJKHEID is, blijft er dus niet zo erg veel over. Volgens het cultuur-denken, dat uiteraard door zowel de vrouw als de man aangehangen wordt, VERZINKT het mannelijke niet in het vrouwelijke, maar het VERZUIPT er in. Dat inzicht is FOUT, maar tegelijk goed: het vrouwelijke, volgens het cultuur-denken gedacht, is inderdaad een MOERAS waarin alles VERZUIPT. En een man moet al zijn MACHT in het geweer brengen en al zijn AUTORITEIT laten gelden om aan dit moeras te ontkomen. Mèt het vervallen, min of meer, van die mannelijke AUTORITEIT, bij de MODERNE MAN, zien we dat proces van dat VERZUIPEN duidelijk zijn intrede doen en het is opvallend hoe WEERLOOS de gemiddelde man daartegen is. Het is nog maar een geluk dat geen enkele vrouw ALLEEN MAAR CULTUUR-DENKEN is, zodat ze zèlf, vanuit haar wèrkelijke vrouwelijkheid, de zaak enigszins binnen de perken kan houden.
Over het èchte VERZINKEN in het vrouwelijke zullen wij bij de afronding van onze beschouwingen nog spreken. Bij voorbaat moeten wij al wèl opmerken dat er van geen enkele ROMANTIEK sprake is; het VERZONKEN-ZIJN is een GLASHELDERE en STRENGE, REDELIJKE SITUATIE waarbij “dichterlijk gezwijmel” niet aan de orde is. Als wij nu begrijpen dat er VANUIT HET MANNELIJKE geen vrouwelijkheid mogelijk is, kunnen wij ons afvragen of er dan geen VERBINDING tussen het mannelijke en het vrouwelijke is. En inderdaad, die verbinding is er. Beiden, zowel vrouw als man laten die verbinding gelden, maar die zaak ZELF gaat niet van het mannelijke uit, maar van het vrouwelijke. Het SAMENLEVEN van de vrouwen en de mannen is OP ZICHZELF een vrouwelijke zaak, alweer omdat de levende werkelijkheid vrouwelijk is. Zodat dus ALLES vanuit het vrouwelijke geschiedt. Van hieruit is het EINDELOOS VELE, dat het EINDPUNT van het mannelijke is, wèl tot een vrouwelijke zaak te maken: het wordt dan VOLMAAKTE INHOUD. Die volmaakte inhoud is nu niet vrouwelijk geworden, maar hij is THUIS GEKOMEN. Voor dat thuiskomen is het zich waarmaken als EINDELOZE VEELHEID noodzakelijk. Wèrkelijke mannelijkheid is dus noodzakelijk.
Voor het levende vrouwelijke is mèt het verzinken van het mannelijke ook de CONSTRUCTIE vervallen: vormen van samenleving, reglementen en onvrijheden.

No. 59
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Het begrip groei en het begrip vorm
De mensen maken deel uit van het ORGANISME; zij behoren dus tot een werkelijkheid die in al haar geledingen het GROEIEN vertoont - toch is het opvallend dat zij er vrijwel nooit enig idee van hebben hoe het met het begrip GROEI gesteld is. Zij verwarren dit begrip doorgaans met het begrip ONTWIKKELING, en dat is natuurlijk wel verklaarbaar omdat de meeste mensen blijvend in de ontwikkeling BEVANGEN zitten.
Het verschil tussen beide begrippen is echter niet gering: het begrip GROEI houdt in dat iets ZICHZELF WORDT, terwijl het begrip ONTWIKKELING inhoudt dat iets WAT ANDERS WORDT. Het WAT ANDERS WORDEN is een ONEINDIG begrip, hetgeen betekent dàt deze zaak tot in het oneindige kan doorgaan. Het begrip GROEI daarentegen is EINDIG, als iets UITGEGROEID is, is het ZICHZELF geworden. Alles wat er daarná nog gebeurt valt onder een ànder begrip dan het begrip GROEI. Dat andere begrip vertoont allerlei aspecten, waarvan het belangrijkste wel is het feit dat HET KUNNEN is gaan gelden.
Tijdens het ZICHZELF WORDEN (= groeien) veràndert er wel iets in en aan het betreffende organisme, maar die verandering is te noemen: TELKENS OPNIEUW ZICHZELF ZIJN. Het ANDERE is dus gelegen in HET NIEUWE. Tijdens het ONTWIKKELEN echter is een zaak telkens HET ANDERE van datgene dat die zaak eerst was. De zaak wordt steeds maar weer ZIJN EIGEN TEGENSTELLING. En is dus nooit ZICHZELF, maar steeds WAT ANDERS.
We kunnen een ander WOORD gebruiken voor het begrip GROEI. Als we spreken van UITWIKKELEN hanteren we een term die juist is. Maar het bezwaar tegen deze term is dit, dat hij aangeeft wat er tijdens de GROEI onder andere gebeurt; er zijn echter nog andere processen gaande, die niet tot de UITWIKKELING behoren en die toch wèl onder het begrip GROEI vallen.
Wat er namelijk ook gaande is is het VORM KRIJGEN, oftewel het ZICH VORMEN. We hebben hierover al een opmerking gemaakt toen wij er op wezen dat het MANNELIJKE tijdens de ONTWIKKELINGSWEG alsmaar probeert AAN HET GEZIN VORM TE GEVEN. In feite is dit natuurlijk een poging tot REGLEMENTEREN met de bedoeling om ER GREEP OP TE KRIJGEN, hetgeen blijvend moet mislukken. Zoals gezegd komt bij de MODERNE mens duidelijk voor de dag dat het in een (gereglementeerd) gezin niet uit te houden is, noch voor de vrouw, noch voor de man. Het is de VASTGESTELDE GEZINSVORM die de oorzaak is van dit onhoudbaar-zijn. Dat vastgestelde is namelijk noodzakelijk een CONSTRUCTIE.
Het ligt waarschijnlijk niet voor de hand aan HET GEZIN, te weten de verhouding VROUW-KIND-MAN, het begrip VORM te verbinden. Toch is dit wel logisch. De definitie van het begrip VORM luidt: de werkelijkheid voorzover die werkelijkheid IN ZICHZELF BESLOTEN IS en er tevens NIETS UITSPRINGT. Deze definitie nu hebben wij nodig bij het overdenken van het begrip GEZIN. Dit begrip namelijk onderscheidt zich naar drie factoren die tegelijk een GEHEEL zijn. De verhouding tussen die drie factoren is een INHOUDSVERHOUDING, en dat is een EENZIJDIGE VERHOUDING. Dat betekent dat hij niet OMKEERBAAR is. De drie factoren, vrouw, kind en man zijn wel OP ZICHZELF te noemen, maar zij zijn tevens één geheel. Hun ONDERLINGE verhouding is dan ook gericht op dat geheel, terwijl dat geheel door de eerste van die drie factoren (de vrouw) vertegenwoordigd wordt. De verhouding ziet er als volgt uit: de MAN is op zijn wijze HET KIND, en het KIND is op zijn wijze DE VROUW - maar deze laatste is op haar wijze alleen maar ZICHZELF. Zij is niet OP HAAR WIJZE WAT ANDERS. Deze verhouding is niet OMKEERBAAR: de vrouw is niet op haar wijze het kind en het kind is niet op zijn wijze de man en deze laatste is niet op zijn wijze NIETS ANDERS. Hij is juist op zijn wijze WEL IETS ANDERS (= ontwikkeling). Als de bedoelde verhouding wèl OMKEERBAAR zou zijn geweest, dan was de poging het gezin te stellen als MAN-VROUW-KIND inderdaad gewettigd geweest - nu is dat niet het geval. De verhouding GEZIN is dus alleen maar vanuit de VROUW te doordenken. En dat speelt een belangrijke rol als wij over het begrip VORM nadenken.

Als wij HET GEZIN denken als de EENHEID van de verhouding VROUW-KIND-MAN, en daarbij bedenken dat de man ALS VERHOUDING overgaat in het kind, dat op zijn beurt weer overgaat in de vrouw, dan blijkt dat het gezin een GEHEEL is waarvan het kenmerkende is dat ER NIETS UITSPRINGT. Voor het gezin geldt dus het begrip VORM.
Als wij echter de nadruk niet leggen op de EENHEID, maar vasthouden aan het feit dat wij toch altijd in de praktijk met de factoren VROUW en KIND en MAN te doen hebben, dàn komen wij óók op het begrip VORM uit: die drie VORMEN namelijk HET GEZIN. Het gehele ZIJN van elk van die drie afzonderlijk is geheel en al doortrokken van dit VORMEN. Daaraan is niet te ontkomen omdat de verhouding tussen die drie een INHOUDSVERHOUDING is. Er is geen werkelijk ZIJN mogelijk zònder die inhoudsverhouding tot zijn recht te laten komen. Dat betekent bijvoorbeeld voor de MAN, dat het gehele complex van zijn bezigheden ZINVOL wordt aan het VORMEN: zijn DENKEN, zijn ARBEID en zijn UITRUSTEN, zij worden aan en in HET VORMEN een REALITEIT.
Wij moeten thans een waarschuwing laten horen: ten eerste mag niet vergeten worden dat wij niet over een cultuurbepaalde GEZINSVORM spreken. In zo een toestand wordt er feitelijk niets zinvol. Ten tweede: het is niet logisch naar aanleiding van het bovenstaande te denken dat het de bestemming van de man is om op de een of andere manier in het gezin OPGENOMEN te worden. Dan gaat het namelijk wéér over een BEPAALDE VORM. In het echte GEZIN kan niemand opgenomen worden omdat er géén BEPAALDHEID is. Het is een CONCRETE SFEER waarin iemand LEEFT en waaraan iemands leven BETEKENIS krijgt.
Voor de VOLWASSEN MAN (van straks) is het zó, dat hij de wereld opgebouwd heeft; door zijn bemoeienissen zijn de DINGEN er gekomen en die dingen zijn TERECHTGEBRACHT. Denken wij daarop door, dan blijkt geen enkel ding UNIEK te zijn. Geen enkel ding SPRINGT ER UIT. En als antwoord op de vraag WAAR de dingen dan terechtgekomen zijn vinden wij als antwoord: de dingen zijn terechtgekomen IN HET LEVEN - hetgeen in feite betekent dat zij IN HET GEZIN zijn. Als de dingen tenslotte DAAR zijn, zijn zij IN ORDE. Alle dingen die wij nu nog maken, die BUITEN het gezin vallen, zoals OORLOGSTUIG en LUXEARTIKELEN, zijn inderdaad NIET IN ORDE. Het is dan ook niet verwonderlijk dat juist dááraan de wereld VERARMT. Aan het LEVEN en de dingen die daarin een rol spelen KAN de wereld nimmer verarmen - dat is logisch òndenkbaar.
Het VORM ZIJN betekent ook KARAKTER hebben. Als een mens VORM is springt er niets uit; er kan niets zijn dat buiten het geheel van iemands ZIJN valt. Dat betekent dat wij te doen hebben met een BETROUWBAAR mens. En wat betreft de betrouwbaarheid van het GEZIN kunnen wij denken aan de RUST en de VEILIGHEID die er de kenmerken van zijn. Dat alles is natuurlijk ONMISKENBAAR en dat is ook een eigenschap van de VORM.

Het feit dat voor het mannelijke het begrip ONTWIKKELING geldt doet voor de mens, hetzij vrouw of man, het begrip VORM vervallen, voorzover uiteraard de mens in de ontwikkeling OPGAAT. Ontwikkeling immers vooronderstelt iets dat ER UIT SPRINGT, want dat is nu nèt HET ANDERE waarnaar HET EEN zich op weg begeeft en waartoe HET EEN zich OMZET. Het resultaat hiervan is noodzakelijk een CONSTRUCTIE. Voor zo iets geldt niet het begrip VORM, zelfs niet als er bewust vorm aan GEGEVEN is. De mens heeft altijd aan het gezin vorm GEGEVEN, maar de feitelijke situatie is VORMLOOSHEID, vandaar dat er mannelijk GEZAG voor nodig was om de zaak nog enigszins vast te houden. Dat gezag is er veel verder in doorgedrongen dan wij ons gewoonlijk realiseren: tot op de dag van vandaag gelden er WETTEN die voor het gezin de vorm vaststellen, daarbij krachtig gesteund door HET GEZAG. En wij moeten ons daarbij niet laten misleiden door de moderne “anti-autoritaire” opvattingen, want ook in dat geval gaat het om een gezagskwestie. Alleen is daarbij het gezag in andere handen gelegd en het is anders verdeeld.
De moderne mens is in staat een CONSTRUCTIE te maken: in de bouwkunst kan hij de moeilijkste problemen aan. Maar hij kan géén VORM SCHEPPEN: ondanks zijn constructieve bekwaamheden kan hij geen GOTISCHE KATHEDRAAL bouwen, noch is hij in staat een SYMPHONIE te componeren. De constructie is strijdig met de vorm, levert derhalve nooit vorm op. Maar da vorm houdt wèl constructie in; die is echter in zichzelf beweeglijk.

No. 60.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Gezin en vrijheid
Het GEZIN heeft voor òns een CONCRETE betekenis, het is een GROEP van mensen die op een bepaalde manier bij elkaar behoren. Wij geven een gezin dan ook een NAAM, en wel de naam van de MAN. Er zijn cultuurperioden geweest waarin men de naam van de VROUW aan het gezin gaf; dat waren MOEDERRECHTELIJKE perioden. Dat CONCRETE, BEPAALDE, gezin is de VORM waarin het WERKELIJKE GEZIN door een bepaalde cultuur gegoten is. Het wèrkelijke gezin echter is een VERHOUDING, al spreken wij concreet van vrouw, kind en man. Die Verhouding IS niet VAST TE LEGGEN, de CULTUURVORM echter is wèl vastgelegd. Dat die verhouding niet vast te leggen is vindt zijn verklaring in het feit dat het uitgangspunt het VROUWELIJKE is. De verhouding VROUW-KIND-MAN is niet CONCREET in de zin van BEPAALD en VASTGELEGD, hij is echter wèl concreet in deze zin DAT HIJ BESTAAT. Dat betekent dat hij ER IS ZONDER AANWIJSBAAR TE ZIJN.
Als wij zeggen dat het gezin een NIET-VASTGELEGDE ZAAK is, dan bedienen wij ons van een ONTKENNING: de ontkenning van datgene dat wij kennen. Hierin schuilt echter een gevaar, omdat wij ons nu een situatie gaan denken waarin alles LOS van alles is. Een situatie waarin alles als los zand aan elkaar hangt. Zoals er tegenwoordig veel moderne mensen zijn die zich een gezin voorstellen als bestaande uit ten opzichte van elkaar VRIJBLIJVENDE personen. Het niet-vastgelegde evenwel van het werkelijke GEZIN heeft met vrijblijvendheid niets te maken en het is zelfs zo dat het TEGENDEEL van vrijblijvendheid er voor geldt. Dus: zowel het VASTGELEGD-ZIJN als het VRIJBLIJVEND-ZIJN is ontkend. Dat klinkt als een tegenspraak, maar dat is het niet; beide begrippen behoren namelijk bij elkaar, want mensen kunnen alleen maar dàn aan elkaar vastgelegd zijn als zij zichzelf wezenlijk als LOS van elkaar beseffen. Vastgelegd-zijn vooronderstelt dus het vrijblijvend-zijn. En deze hele zaak geldt niet voor het werkelijke gezin. Het vrijheidsbegrip van de moderne mens houdt niet meer in dan het VRIJ-ZIJN- VAN. Dat betekent dat de moderne mens de gedachte toegedaan is dat hij aan niemand verantwoording verschuldigd is. Hij kan zich binnen redelijke grenzen laten gelden als een ZELFSTANDIG geval. En dat kan hij doen omdat hij zich in feite heeft LOSGEMAAKT VAN HET GEHEEL. Een vrijheid echter die hier op gebaseerd is, is geen vrijheid maar EENZAAMHEID. Aan de moderne mens blijkt dat dit zo is: met al zijn vrijheid voelt hij zich eenzamer dan toen hij voor zijn eigen idee nog onvrij was. Dit bemerken wij niet alleen in de SAMENLEVING, maar ook en vooral in de moderne gezinsvormen.
Het werkelijke gezin is een zaak van VRIJHEID. Echter geen vrijheid in de zin van VRIJBLIJVENDHEID, maar vrijheid in de zin van HET GEHEEL ZIJN. Dat betekent dat de vrijheid van het gezin niet slaat op de verhouding TUSSEN de factoren die dat gezin vormen (vrouw, kind, man) maar op de verhouding ZELF. Die verhouding zèlf IS VRIJHEID, die verhouding is niet te REGLEMENTEREN. En voor de factoren van die verhouding geldt dat zij DOOR EN DOOR IN ELKAAR zijn, op grond van het feit dat het blijvend een INHOUDSVERHOUDING is.
Het gezin als een zaak van werkelijke vrijheid is de BASIS en tegelijk het LEVENDE BEGINSEL van en voor de SAMENLEVING. Het is het HART ervan.

De mensheid
Wij stellen ons de vraag: hoe moeten wij ons de mensheid denken? Die vraag is niet KWALITATIEF bedoeld, in de zin van de mogelijke eigenschappen die een volwassen mensheid tenslotte zal vertonen. De vraag slaat op èlke mensheid, op ieder moment van de ontwikkeling, en waar dan ook aanwezig in het heelal. Wij vragen eigenlijk: wat is dat voor een verschijnsel, die mensheid?
Het antwoord dat de mensheid één groot geheel is, is wel juist, maar het zegt weinig. Want dat grote geheel vooronderstelt dan toch de OPTELSOM van een hoeveelheid ELEMENTEN. Hoe die hoeveelheid elementen IN ZICHZELF GEORGANISEERD is geven wij hiermee echter niet aan, en dat is nu juist de vraag. De bedoelde organisatie is niet die ONTSTAAN is, maar die mèt de mensheid GEGEVEN is.

Het gaat dus niet om de vraag hoe de mensen zich in de loop der tijden georganiseerd hebben, maar om de vraag hoe het ORGANISME, dat de mensheid is, in zichzelf georganiseerd IS. De vraag: HOE IS DE OPBOUW van dat organisme. Die opbouw van dat organisme is niet te denken zonder het GEZIN, want het is juist in die VERHOUDING dat èlke mens PERSOONLIJK zich FEITELIJK kan laten gelden als een levende factor in het geheel. Als namelijk de mensheid niet opgebouwd was uit BEWEEGLIJKE CELLEN zou voor de mens persoonlijk dat geheel VERVAGEN tot op zijn best een ABSTRACTIE. Men zou zich voor die abstractie kunnen INZETTEN en men zou zich kunnen RICHTEN NAAR die abstractie, maar van een LEVEND en ZINVOL aanwezig zijn in dat geheel was geen sprake. De LEVENSSFEER van ieder mens immers reikt niet verder dan enkele andere mensen; het is niet mogelijk met zijn ALLEN te zijn, letterlijk, omdat een mens ALLE ANDERE MENSEN onmogelijk kàn KENNEN.
De ONVOLWASSEN MODERNE MENS tracht de zaak zo op te lossen dat hij zich met de anderen VERBINDT tot een GROEP waarin voor alle afzonderlijke LEDEN precies HETZELFDE geldt. Hij denkt zich langs die weg een GEHEEL tot stand te brengen, maar zoiets MOET mislukken omdat geen enkel lid volledig in dat geheel op kan gaan. Geen enkele GELIJKSCHAKELING levert een geheel op.
Het MET ZIJN ALLEN ZIJN kan echter wèl als de CELLEN die het geheel vormen op hun beurt OOK EEN GEHEEL zijn, en dàt is het geval als zo een CEL de verhouding GEZIN is. Binnen die verhouding kan de afzonderlijke mens, hetzij vrouw, kind of man, zich laten gelden precies naar eigen ZIJN en binnen die verhouding wordt de MENSHEID voor een ieder een REALITEIT. Het MANNELIJKE kan zich VERLIEZEN in het vrouwelijke en daarmee ZELFSTANDIG zijn; het KIND kan zich tot een ZELFSTANDIGHEID ontwikkelen en de VROUW kan zich voor allen als een TEHUIS laten gelden. In deze verhouding is het alles een REALITEIT; zou ieder mens AFZONDERLIJK in de mensheid opgaan, dan zou het leven geen betekenis hebben.
De MENSHEID is niet opgebouwd uit vrouwen, kinderen en mannen, maar uit LEVENDE CELLEN (zoals èlk organisme), en zo een cel is de verhouding GEZIN. En juist omdat de CEL een BEWEEGLIJKE zaak is kan hij mèt de andere cellen een GEHEEL vormen. Die beweeglijke zaak namelijk laat zijn eigen GRENS tegelijk als GEEN GRENS gelden; de grens als AFSLUITING is tegelijk de grens als OVERGANG. Uit elementen die voor zichzelf begrensd blijven, zoals zandkorrels, is geen geheel te vormen; dat komt slechts tot een TOTALITEIT. Ook de afzonderlijke mens, man, vrouw of’ kind BLIJFT BEGRENSD, ook al laat hij of zij zich nog zo RUIMTELIJK gelden. Het is immers steeds DIE man of DIE vrouw of DAT kind. Maar dergelijke BEPALINGEN worden opgeheven in en aan het GEZIN als LEVENDE VERHOUDING. Een andere mogelijkheid is er voor de afzonderlijke mens niet om tot een werkelijk geheel te geraken wat betreft de mensheid.
Het gezin dat de wereld tot nu toe te zien heeft gegeven is niet een beweeglijke, niet te bepalen CEL, maar een TERUGGETROKKEN BEGRENSDHEID. Bij de grens van dat gezin houdt de MENSHEID op te bestaan, en daar begint een ander wereldje dat van al het andere GEÏSOLEERD is. Er worden binnen dat wereldje dingen gesteld die daarbuiten onmogelijk zouden zijn; vele mensen die bijvoorbeeld op hun werk redelijke mensen zijn laten die redelijkheid geheel en al varen als zij “thuis” zijn. Zij laten elkaar in de wereld met rust, maar zij zijn thuis een en al DWANG ten opzichte van elkaar. Buiten de deur zijn zij in hun liefdesbetrekkingen VOORKOMEND en ATTENT, maar thuis is de liefde voor hen weinig méér dan een HUISHOUDELIJKE GEWOONTE, een BEHOEFTE waaraan voldaan moet worden. In de wereld lopen zij niet op elkaars terrein, maar thuis is er doorgaans nauwelijks van een terrein te spreken.
Zo zijn er talloze voorbeelden aan te voeren, en allemaal tonen zij aan dat tot nu toe het GEZIN een CONCLAVE IN DE WERELD is. Een CONCLAVE waarin alles van de wereld vervalt en waarin betrekkingen gelden die daarbuiten niet zouden kùnnen. Dergelijke gezinnen vormen GEEN MENSHEID; zij staan een mensheid in de weg. Omdat echter een dergelijk gezin nooit helemaal HOUDBAAR is, en omdat de ONGEWETEN BASIS tòch het wèrkelijke gezin is, straalt er toch iets van MENSELIJKHEID àf van zo een CONCLAVE. Om die menselijkheid is het echter niet te doen geweest; die wordt dan ook gemoedelijk geëxcuseerd.
Het zal duidelijk zijn dat het werkelijke GEZIN nimmer het object van enige WETGEVING kan zijn. De RECHTSPOSITIE, die wij het gezin toekennen, is gegrond op het VASTGELEGDE, maar eigenlijk gaat het gezin ELKE WET TE BOVEN.

No. 61
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Een vergelijking met de dierenwereld
Ook in de dierenwereld komen wij de verhouding vrouw-kind-man tegen; toch vormt de dierenwereld als zodanig geen GEHEEL zoals dat op den duur bij de mensen het geval is. Wij spreken in verband met de dieren dan ook niet van de verhouding GEZIN. Waarom wij dat bij de mensen wèl doen en waarom wij er bij de mensen zo een groot gewicht aan hechten is gelegen in het feit dat de mens het geheel IS, èn in het feit dat de mens op grond daarvan het geheel VORMT. Hij doet dat omdat hij HET LAATSTE IS waartoe de werkelijkheid komt. Voor het dier is van kracht dat het geheel VOOR HEM GELDT; dat is een kwaliteit die er zomaar is als resultaat van een OP EEN ZEKER PUNT aangekomen zijn van het wordingsproces. Omdat dit nog niet HET LAATSTE PUNT is werkt die zaak zèlf zich op dat punt nog niet uit; het WORDINGSPROCES gaat zèlf nog verder. In het LAATSTE PUNT houdt het wordingsproces òp, en dàn WERKT HET LAATSTE PUNT ZICHZELF ALS ZODANIG UIT. Daarom gaat voor de mens ONTWIKKELING gelden, en daarmee maakt hij zich waar als datgene dat voor dat laatste moment geldt. Bij dat WAARMAKEN behoort het VORMEN VAN HET GEHEEL, en dat betekent in de praktijk dat er een werkelijke MENSHEID ontstaat. Gezien in dat licht heeft de verhouding GEZIN die vèrstrekkende betekenis. Voor de mens GELDT het geheel, en hij IS het geheel, en dàt maakt zich in hem waar: hij VORMT langzamerhand een MENSHEID.
De DIERENWERELD, hoewel evenzeer ORGANISME als de mens, STREEFT NERGENS NAAR; het is het WORDINGSPROCES dat verder streeft zolang dat proces nog aan de gang is (wat op ònze planeet al lang niet meer het geval is). Dat VERDER STREVEN uit zich in HOGER GEORGANISEERDE ORGANISMEN, totdat het LAATSTE organisme er is. Het dier IS derhalve nog niet het geheel, maar op grond van het feit dat het toch tot het organisme BEHOORT, gèldt het begrip GEHEEL wèl. Daarom is er ook de verhouding vrouw-kind-man, zonder evenwel de betekenis die er voor de mens aan verbonden is.
Het BESTE waartoe de dieren qua GEHEEL komen, voorzover zij BUITEN ZICHZELF als INDIVIDU gelden, is de KUDDE. Dat is natuurlijk een GROEP en ook binnen zo een groep geldt de verhouding vrouw-kind-man, ook al LIJKT het er vaak op dat het de sterke mannetjes-dieren zijn om wie alles draait - net als bij de mensen… SAMENWERKING is in de dierenwerejd vèr te zoeken. Ook al werken twee BEVERS gezamenlijk aan een dam. Er is voor die dieren niet één object waaraan zij samen werken; het object (die dam) is voor èlk van de bevers DE DAM.
Het VORMEN van een MENSHEID doet de mens niet vanuit zijn INDIVIDU-ZIJN, d.w.z. de vrouw doet dat niet OP ZICH, en de man doet dat niet OP ZICH en het kind al helemaal niet. Het VORMEN van een mensheid geschiedt VANUIT HET GEZIN, en dat is een gedachte die aandacht verdient omdat vrijwel niemand de zaak zo denkt. De meeste mensen denken dat het een zaak is van de INDIVIDU en van zijn MENTALITEIT. Dat is echter alleen maar waar voorzover wij doelen op het zich ontwikkelen van de individu tot het INZICHT dat de mens HET GEZIN is en niet elk van de drie factoren OP ZICHZELF.

Het kind in de verhouding gezin
Het gezin is HET MILIEU waarin de mensen kunnen LEVEN; de mensen zijn voor elkaar HET LEVEN in die situatie. Buiten dat milieu is het leven niet mogelijk; dat geldt zowel voor de vrouw als voor de man, maar meer nog geldt het voor het KIND. Elk kind is verloren als het niet in HET GEZIN leven kan. Dat geldt zelfs voor het ons bekende CULTUUR-GEZIN, maar in dat gezin moeten wij HET LEVEN voornamelijk NATUURLIJK zien, want PSYCHISCH valt er voor het kind nog steeds nauwelijks te leven in een gezin. Voorzover er nog iets van terecht komt is dit te danken aan het feit dat èlk gezin tevens ONTSNAPT aan zijn eigen vastgelegd- zijn. Het is dus het ONGEREGELDE dat het LEVEN nog een beetje mogelijk maakt, en dat kunnen we aan èlk kind merken. De kinderen kijken naar die ongeregelde dingen uit. Het kost de grootste moeite hen IN HET GAREEL te krijgen, iets waarop we toch allemaal uit zijn. Hier ligt de vraag: wat is OPVOEDING?

De bedoeling van ònze OPVOEDING is het klaarmaken van het kind voor de MAATSCHAPPIJ; het kind moet allerlei LEREN om straks mee te kunnen doen en het kind moet ook tégen de maatschappij GEPANTSERD worden omdat dàt een wereld is die niets met het ONBEVANGENE van het kind van doen heeft. De opvoeding is een duidelijke OMBUIGING van het ZIJN van een kind.
Dat feit komt tegenwoordig meer en meer aan het licht; er wordt dan ook naarstig gezocht naar een METHODE om die verstikkende werking van de opvoeding op te heffen. Tot nu toe blijkt èlke methode te falen.
De fout is dat wij het falen zoeken in de METHODE, terwijl de werkelijke oorzaak gelegen is in het feit DAT WIJ HET KIND NIET LATEN LEVEN. Wij komen er tegenwoordig wel toe het kind VRIJ TE LATEN en wij komen er toe ons ANTI-AUTORITAIR op te stellen, maar hoewel deze zaken behoren tot de noodzakelijke VOORWAARDEN om te KUNNEN léven, betekent het voldoen aan die voorwaarden nog lang niet dat er dan vanzelfsprekend geleefd wordt. Het VRIJ-LATEN, op welke manier dan ook, zal in de MODERNE mensheid steeds meer een rol gaan spelen, maar dat neemt het feit niet weg dat het alsmaar over een METHODE gaat.
Het LEVEN vraagt evenwel niet om een METHODE, maar om een GESTELDHEID, een ZIJN, van de mens. En omdat die gesteldheid vóór de feitelijke VOLWASSENHEID van de mensen nog niet de GOEDE kàn zijn, zal het LEVEN van het kind voorlopig, ondanks de MODERNE opvattingen, een TEGENNATUURLIJK LEVEN zijn. Een leven dat eigenlijk het kind VERPEST, in plaats van het VOLWASSEN te maken.
Wij stomen het kind klaar voor de maatschappij; het kind moet zich AANPASSEN aan de maatschappij. Dat AANPASSEN is iets geheel ànders dan het LEREN REDELIJK TE ZIJN.
Het verschil tussen beide begrippen is het volgende: bij het AANPASSEN gaat het om een UITWENDIGE ZAAK. Daar is de maatschappij, en dàt is voor het kind, dat voorlopig BINNEN DE CONCLAVE van het gezin leeft (d.w.z. BESTAAT) een BUITENWERELD. Het is iets ànders dan zijn eigen wereld. En naar die zaak BUITEN HEM heeft hij zich te richten, heeft hij zichzelf te FORCEREN. Voegen wij daar dan nog bij dat die buitenwereld WEINIG MENSELIJKS TE BIEDEN HEEFT, dan is wel duidelijk hoe twijfelachtig de waarde van al dat forceren is.
Het kind LEREN REDELIJK TE ZIJN is een INWENDIGE zaak. Het komt er feitelijk op neer DAT WIJ HET KIND BEWUST MAKEN VAN EIGEN REDELIJKHEID. Wij zijn dan niet doende het kind VAN ZICHZELF AF TE HALEN, maar wij zijn in tegendeel bezig het kind BIJ ZICHZELF te brengen.
Dat BIJ ZICHZELF BRENGEN moeten wij goed verstaan: het is niet in de eerste plaats bedoeld als een PSYCHOLOGISCH bij zichzelf brengen (hoewel dat er niet uitgedacht mag worden), maar als een MENSELIJK BIJ ZICHZELF BRENGEN. Vandaar dat wij de nadruk op REDELIJKHEID leggen.
Ons OPVOEDEN is niet meer dan OPKWEKEN tot een PASSEND PRODUCT; het resultaat is een min of meer verwrongen product. Daarom is het beter om een kind helemaal niet OP TE VOEDEN - maar dat is een vrijwel ondoenlijk werk omdat al spoedig de hele MAATSCHAPPIJ zich met het kind gaat bemoeien. In een ONVOLWASSEN WERELD is dan ook de enige mogelijkheid het kind TEGEN de maatschappij te STERKEN, zodat het zich niet AANPAST maar een PASSEND ANTWOORD op de maatschappij weet. Wij kunnen het kind dan ook alleen maar LATEN GROEIEN; dan openbaart het vanzelf zijn INHOUD en, zoals we gezien hebben: dat betekent BIJ ZICHZELF TERECHT KOMEN. Het is een VROUWELIJKE ZAAK, dat groeien van het kind. Het kind is niet voor niets “inhoud van het vrouwelijke, verbonden met dat vrouwelijke”.
Als de mensheid straks VOLWASSEN is geworden gaat de mens niet OP in de ORGANISATIE, zoals bij de moderne mens het geval is, maar in een volwassen wereld is de mens en de mensheid IN ZICHZELF GEORGANISEERD. De mens zèlf gaat dus onder àlle omstandigheden BOVEN ZIJN EIGEN ORGANISATIE UIT.
Ook het VRIJLATEN is een modern begrip; het vooronderstelt een UITWENDIGHEID, een BUITEN ELKAAR ZIJN van de één en de ànder. Als daar het wèrkelijke GEZIN is, kan dit buiten elkaar zijn niet uit de voeten. Het VRIJLATEN is dan ook niet aan de orde; wat wèl aan de orde is is het VRIJ-ZIJN, en dat is het ZICHZELF-ZIJN mèt en temidden van de andere mensen, die ook ZICHZELF ZIJN. Voorzover het kind allerlei dingen heeft te doen en te laten kan de enige grond voor deze dwang de DWANG VAN DE REDE zijn. Elk gebod dat op iets UITWENDIGS berust is een dwang van buitenaf en is als zodanig VERZIEKEND.

Wat is opvoeding/opvoeden-nrs. 61, 62, 63

No. 62.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Onze maatschappij en het leven
Wij kunnen zonder meer stellen dat er in ònze maatschappij NIET TE LEVEN VALT; over een SAMENLEVING kunnen wij dan ook niet spreken. Hoewel er op dit moment niet te voorspellen valt hoe de SAMENLEVING van de toekomstige VOLWASSEN mens er uit zal zien, is er toch al wel zoveel van te zeggen dat wij ons daarvan GEEN VOORSTELLING kunnen maken. Wij kunnen wèl de PRINCIPES van die samenleving bedenken, en dat zullen wij aan het einde van deze cursus dan ook doen.
Het is de mens uiteraard wèl mogelijk zich door onze maatschappij HEEN TE SLAAN, en het is daarbij ook mogelijk VOOR ZICHZELF zoveel mogelijk de levensbeginselen waar te maken, maar dat houdt nog lang niet in dat die maatschappij zèlf een zodanige is dat het KUNNEN LEVEN een vanzelfsprekendheid is.
Vooral in onze moderne wereld gebeurt het steeds vaker dat mensen opeens VAN DE KOOK GERAKEN. En er dan als in een KRAMP toe komen de hand aan zichzelf te slaan. Zij beseffen zich plotseling als erg EENZAAM, hetgeen er op wijst dat zij HET LEVEN MISSEN. In het LEVEN zit géén EENZAAMHEID.
Als een mens op een gegeven moment het leven MIST heeft hij TE LAAT ontdekt wat het leven IS. Had hij dat wèl bijtijds ontdekt, dan was hij in zichzelf tot een passend ANTWOORD ten aanzien van de hem omringende wereld gekomen. Maar de OPVOEDING staat dat vinden van het antwoord in de weg: de opvoeding brengt ons niet BIJ ONSZELF, maar juist VAN ONSZELF AF. De opvoeding brengt een VERANDERING in de mens teweeg, en dat is nu juist wàt onze bedoeling is. Ook als wij er op uit zijn een BEHOORLIJK mens te worden, of als wij er op uit zijn het kind tot een behoorlijk mens te laten uitgroeien, denken wij het ons zo, dat er iets moet veranderen omdat datgene dat vanzelf GEGEVEN is het WARE niet is. Zo zagen bijvoorbeeld de RUSSEN de verbanning naar Siberië als een LOUTERING die de mens tot een BETER MENS zou maken. Die gedachte komen we herhaaldelijk bij DOSTOJEWSKI tegen. Ook in het westerse denken vernemen wij steeds dat de mens moet VERANDEREN; hij moet niet blijven stilstaan bij datgene dat hem ALS KIND gegeven is, maar hij moet zichzelf OMVORMEN tot iets anders dat dan BEHOORLIJK heet te zijn.
Maar dat ANDERE is er nooit VANUIT HET LEVEN ZELF, het is er altijd vanuit het DENKEN, en dus vanuit CULTUUR. En dan kan het gebeuren dat iemand opeens bemerkt langs het leven heengegaan te zijn. Hetgeen natuurlijk ook betekent: langs ZIJN EIGEN LEVEN heengegaan zijn. Een dergelijke ontdekking is voor de meeste mensen die het overkomt een onverdraaglijke slag. Zij hebben het gevoel geen minuut langer meer te kunnen leven en zij stikken bijna van de benauwdheid.
In onze maatschappij is er voor de mens die HET LEVEN MIST geen enkele rust plaats. Nergens is er iets waarvan wèl te zeggen is dat het LEEFT. En dan blijft er voor de mens de WANHOOP over.

Het vertrouwen
Als wij het kind niet OPVOEDEN maar het BIJ ZICHZELF brengen, wat er op neer komt dat wij het onbelemmerd laten UITGROEIEN, dan eist dat van ons een groot VERTROUWEN. Vertrouwen in de MENSELIJKE KERN in het kind.
Als ik het kind ga OPVOEDEN heb ik een DOEL voor ogen. Er is voor mij iets waarbij ik uit wil komen. Het kan zijn dat ik dat doel met dàt kind niet helemaal kan halen, maar dat doet aan het doel als zodanig niets àf. Om die zaak tot een goed einde te brengen behoef ik alleen maar een dosis TAKT te bezitten, en verder is het een kwestie van DOORZETTEN. Dat kan op de OUDERWETSE manier doormiddel van DWANG en GEWELD; het kan ook op de MODERNE manier welke veel TACTISCHER is, maar die niettemin dezelfde bedoeling heeft. Hoe dan ook: ik ben bezig het kind naar een VAN TEVOREN BEPAALD DOEL TE LEIDEN. En als dat niet gelukt ben ik TELEURGESTELD en ik vind dat àlles “tevergeefs” was.
Het DOEL, waarheen het kind GEDWONGEN wordt, is natuurlijk een stuk CULTUURGOED; het is iets dat in de geldende cultuur goed aangeschreven staat. Maar het is daarmee tevens IETS BEPAALDS, iets dat in lijnrechte tegenstelling staat tot het leven en dus ook tot het karakter van de MENSELIJKE AANLEG van het kind.

Het werkelijk VRIJ laten UITGROEIEN van het kind is voor de ouderen een zaak van VERTROUWEN. Zij moeten er namelijk op vertrouwen dat er in het kind een KERN is, die DEUGT als hij eenmaal voor de dag gekomen is. Van die kern weet je wèl dat hij ER IS, maar HOE hij is is nooit bij benadering te zeggen.
De ouderen laten het kind VRIJ UITGROEIEN als zij ZICHZELF zijn. Hierbij moet opgemerkt worden dat er dan niet in de eerste plaats iets van het kind geëist wordt, maar van de OUDERE. Deze zal er zorg voor moeten dragen dat er op geen enkele wijze een VERTEKENING mogelijk is. Het PSYCHISCH MILIEU moet in orde zijn. In de praktijk komt het er niet op neer dat we FOUTLOOS moeten zijn, maar het komt er op neer dat we EERLIJK moeten zijn. En als we iets UITLEGGEN moet dat ONBEVANGEN en REDELIJK zijn.
Het klinkt ons vreemd in de oren als wij zeggen dat een mens VERTROUWEN in de menselijke kern moet hebben. Maar wat dit betreft heeft het zin ons eens af te vragen hoe wij tegenover ONSZELF als menselijke kern staan. Als eerste valt dan op dat wij gewoonlijk niet in het minst weten hoe het daarmee gesteld is. De vraag is dan ook: hoe zou ik zijn als er nu eens niets was dat mij in het verleden en in het heden omvormde, als ik me ONBELEMMERD had kunnen ontplooien… Het gaat er dus om de CULTUURINVLOEDEN, in elke denkbare vorm, van een mens te denken. Of, beter gezegd ER DOORHEEN TE DENKEN. Natuurlijk is dit en geen enkel mens is er zònder cultuurinvloeden en die zijn niet ongedaan te maken. Het ER DOORHEEN DENKEN levert geen zich opheffen van die invloeden op, maar een BEGRIJPEN ervan. Dat vertoont zich in de praktijk als een zekere WIJSHEID. De begrijpende mens STAAT BOVEN zijn eigen cultuur, maar daarmee is die cultuur niet OPGEHEVEN - in de zin van “er niet meer zijn” - maar hij is daarmee ZINVOL geworden. Als de vraag naar het EIGEN WEZEN zich in een mens opdringt, zodat hij er last van heeft, terwijl het in die mens niet tot BEGRIJPEN kan komen, dan kan er zo een moment van opperste VERTWIJFELING optreden. Dan wil een mens zichzelf vernietigen omdat hij zichzelf in zijn praktische gedoe niet terugherkent. De meeste mensen zijn bang voor hun eigen NAAKTHEID; zij durven hun eigen wezen niet op te zoeken. Maar het is wèl noodzakelijk dit te doen om VERTROUWEN te krijgen in zichzelf, en dat maakt het de mens ook mogelijk in het kind vertrouwen te hebben. Dan kan het kind OPGROEIEN en UITGROEIEN.
Het OPGROEIEN van het kind heeft ook een sterk NATUURLIJKE kant. Hoe kleiner het kind is, hoe meer het zelfs ààngewezen is op het GEZIN. Het kind heeft in principe geen enkele andere mogelijkheid om zich te handhaven dan de mogelijkheid van het GEZIN. Dat is uiteraard bij het pasgeboren kind het duidelijkst merkbaar. In de wetenschap is intussen bekend geworden dat het kind niet alleen qua voeding en dergelijke op de moeder aangewezen is, maar ook en vooral PSYCHISCH. Vele latere psychische storingen blijken in de begintijd, toen het kind nog volledig afhankelijk was, hun oorsprong te hebben. De afhankelijkheid van de MOEDER is de eerste verhouding binnen het begrip GEZIN, als wij vanuit het kind denken. De verhouding tot de MAN komt pas later naar voren, en dat vindt zijn grond in het INTELLECTUELE KARAKTER van die verhouding. De verhouding MOEDER-KIND is in wezen het begrip VERZORGING; dat geldt wat betreft het natuurlijke alswel vooral het PSYCHISCHE. In onze tijd is dit laatste aspect op een treurige manier VERWAARLOOSD en dat komt vooral door de moderne IDEEËN die de moderne vrouwen omtrent zichzelf hebben. ELKE IDEE (in de zin van een bepaalde GEDACHTE over zichzelf) VERZIEKT HET PSYCHISCHE. Dit is desnoods jammer voor de mooie ideeën, maar het is wèl een logisch verklaarbaar feit. Voor de moderne mens is het kind onder andere iets DAT JE HEBT - het is niet iets dat JE BENT. Alleen dit al geeft, psychisch gesproken, een geheel vertekend beeld van het mens-zijn.
Het raakpunt van de MAN met het GEZIN is het feit, dat hij in alle zelfstandigheid toch INHOUD is. Dat betekent dat zijn hele zelfstandige ZIJN in het GEHEEL òpgaat. Dit ZELFSTANDIGE ZIJN manifesteert zich als zijn HELDERHEID, en daaronder verstaan we zaken als zijn inzicht, zijn wijsheid, zijn intellect, zijn arbeid, zijn kennis en zijn ruimte. Allemaal zaken die UITINGSVORMEN van zijn helderheid zijn. De verhouding MAN-GEZIN komt niet tot uiting in het verzorgend bezig zijn, zoals de moderne mens wil. De man is natuurlijk niet zònder het verzorgende, maar hij is pas terecht als zijn HELDERHEID er is.

Wat is opvoeding/opvoeden-nrs. 61, 62, 63

No. 63.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Het begrip zuivering
De OPVOEDING, in de gangbare zin van het woord, houdt wezenlijk in dat wij de opgroeiende mens trachten aan te passen aan ònze wereld. En daarmee brengen wij die mens VAN ZICHZELF AF, hetgeen op zijn beurt verband houdt met het feit dat wij vinden dat de mens, zoals hij zonder meer verschijnt op de aarde, niet AF is. Om dat GEBREKKIGE geval AANVAARDBAAR, of op zijn minst BRUIKBAAR, te maken voeden wij het òp. Wij maken het “gereed voor zijn taak in de wereld”.
De wèldenkende mens wijst deze gang van zaken àf; hij ziet in dat het de mens er om te doen moet zijn BIJ ZICHZELF TE GERAKEN. Daarom tracht hij in de “opvoeding” van het kind een MENS te MAKEN.
Als wij ons echter eens even bezinnen op die gemakkelijke uitspraak: “een mens ervan te maken”, dan vallen ons twee dingen op die niet logisch houdbaar zijn. Ten eerste is daar het reeds genoemde feit dat de mens blijkbaar nog GEMAAKT moet worden en dat hij dus zo zonder meer nog niet aanwezig is, en ten tweede dat ons denken zich beweegt op het terrein van het MAKEN.
Wat het tweede betreft het volgende: als wij ons bewegen op het terrein van het ORGANISME, dus op het terrein van het LEVEN, valt er niets te maken. Het enige dat wij voor elkaar kunnen krijgen is dat wij het organisme letterlijk VERZIEKEN; dat wij het ZIEK MAKEN. Elke INGREEP in de lévende werkelijkheid levert een ACHTERUITGANG van die werkelijkheid op. Dat die achteruitgang bij gelegenheid in ònze kraam te pas komt is een geheel àndere kwestie; gezien in het licht van het BELANG dat hiermee gediend wordt kunnen we wel spreken van een verbetering, maar in feite is dit onzin. Een doormiddel van strenge TUCHT opgevoed GEHOORZAAM mens is voor de belanghebbende machthebbers een BETER MENS dan een onhandelbare anarchist, maar deze laatste is ALS MENS (in het algemeen gesproken) veel minder VERZIEKT dan die gehoorzame.
Het begrip MAKEN, toegepast op het ORGANISME, doet dat organisme in kwaliteit ACHTERUIT gaan. In verband met het opgroeiende kind kan onze bemoeienis dan ook niet verder gaan dan dit, dat wij trachten het kind ervoor te behoeden dat het ziek gemaakt wordt. Wij kunnen niet meer doen dan trachten te voorkomen dat het kind een ONMENS wordt. Verder gebeurt er met het kind niets anders dan dat het UITGROEIT en daarmee zijn eigen INHOUD tot een realiteit maakt. Het kind wordt wat het eigenlijk al vanaf het begin wàs - langzaam maar zeker komt dat er allemaal uit. Elke OPVOEDING is een BELEMMERING voor dat uitgroeien.
Als wij het kind behoeden voor het ziek worden, dan proberen wij ervoor te zorgen dat de INVLOEDEN vanuit de BUITENWERELD niet SCHADELIJK zijn. Wij kunnen die invloeden niet UITSCHAKELEN, want dan zouden wij het begrip BUITENWERELD moeten gaan ontkennen. Dat gaat echter tegen het wezen van de mens in. Wij kunnen de ORGANISATIE, die het levende IN ZICHZELF is, niet verbeteren. Die organisatie is ONTSTAAN als gevolg van een bepaalde BEWEEGLIJKHEID van de enkelvoudigheden tijdens het WORDINGSPROCES. Die bepaalde beweeglijkheid leverde op een zeker moment ook het LEVEN zelf op. Als het ons technisch zou gelukken het LEVEN te MAKEN, dàn zouden wij theoretisch het organisme kunnen verbeteren; maar aangezien het leven OPKOMT in de kosmos, en wel vanuit de enkelvoudigheden zèlf (en niet vanuit de bestaande materie), valt er hier niets te maken. En de organisatie van dat leven is alleen maar MET RUST TE LATEN òf te VERSTOREN, iets ànders blijft er niet over.
De gedachte, derhalve, dat een behoorlijk mens GEMAAKT moet worden, is een onhoudbare gedachte. En het is van het grootste belang dit in te zien, want dit verandert de gehele houding van de mens ten opzichte van zichzelf. Nog al te veel denken wij in het OMVORMEN VAN JEZELF als het er om gaat behoorlijk te zijn. En daarbij veronderstellen wij een basissituatie die niet deugt, zoals dat ook in de christelijke godsdienst verondersteld werd. Maar in feite is het zó:
als een mens zich ontwikkeld heeft tot een BEHOORLIJK mens, dan heeft hij zichzelf weten te bevrijden van àlle VERDERFELIJKE INVLOEDEN. En daaronder verstaan we àlles wat VANUIT EEN CULTUUR (het geeft niet wèlke) op een mens inwerkt. Dat werkt in langs allerlei wegen: ouders, school, kennis, enzovoort.

Het verderfelijke karakter van al hetgeen op ons inwerkt is niet gelegen in de kennis zèlf, die wij in ons opnemen, maar in het feit dat het voor ons, zolang wij ONVOLWASSEN zijn, als een NORM overkomt. Het VASTLEGGENDE karakter van de invloeden is het verderfelijke.
De invloeden zèlf zijn niet wèg te denken omdat er voor de mens een BUITENWERELD is. Die is er omdat de mens ZELFBEWUST de gehele werkelijkheid inhoudt; die werkelijkheid is er dus voor hem als een WETEN. Dit weten maakt zich voor elk mens persoonlijk èn voor de mensheid in het algemeen wáár, zodat er dus ook een PRAKTISCHE RELATIE ontstaat tussen de mens en de werkelijkheid rondom hem. Bijgevolg is het voor de mens een feit dat hij er NIET ALLEEN is; hij is er mèt de overige werkelijkheid. Daarom is hij, ten opzichte van de àndere mensen, een SOCIAAL wezen. Met het tot zijn recht komen van de BUITENWERELD komt ook langzamerhand het SOCIALE tot zijn recht - aanvankelijk echter is dit nog niet veel, omdat het SOCIAAL-ZIJN het (er)kennen van DE ANDER vooronderstelt. Zoals wij al eerder uiteengezet hebben breekt deze zaak pas echt door als de MODERNE MENS voor de dag gekomen is.
Dus: zolang de mens ONVOLWASSEN is heeft de BUITENWERELD op hem een VASTLEGGENDE WERKING. Elke cultuur werkt VERVORMEND; zo’n cultuur zèlf is niet verderfelijk, maar het feit dat hij VASTLEGGEND is. En hij is dat omdat het altijd over EEN BEPAALD INZICHT gaat; het inzicht dat in een zeker tijdperk centraal staat.
In het algemeen ontkomen de mensen niet aan dat verderfelijke; het WERELD- BEELD staat altijd in het teken daarvan. Maar de ENKELING kan wel degelijk aan deze zaak ontsnappen. Als zich in hem laat gelden dat hij WIL DEUGEN, dan zet hij zich er niet toe ZICHZELF TE VERANDEREN, maar hij is voortdurend bezig ZICHZELF TE ZUIVEREN.
Deze gedachte, dat de mens zichzelf moet ZUIVEREN, is al vroeg in de mensheid naar voren gekomen. Maar vooral in de tijd van het EVANGELIE werd door de aanhangers van de GNOSTIEK de nadruk gelegd op de zuivering. En als later de WEST- EUROPESE CULTUUR bezig is zich te vestigen zijn het onder andere de KETTERS die van zuivering spreken. In hun benaming zit dit begrip dan ook verwerkt: in Zuid-Frankrijk heetten de ketters KATHAREN, en in die naam zit het Griekse woord KATHARSIS verwerkt, en dat betekent REINIGING of ZUIVERING. Het spreekt vanzelf dat de mensen uit die tijd nog niet begrepen wat de werkelijke zuivering inhoudt; voor hen kwam de zaak ook neer op een NORMSTELSEL. Hoe echter de praktijk was, de mensen hadden in de gaten dat een BEHOORLIJK MENS een GEZUIVERD MENS was en dat er niet gesproken kon worden van een VERANDERD MENS, Maar tevens is het natuurlijk een feit dat de GEZUIVERDE mens, vergeleken bij zijn vroegere toestand, veranderd is, die verandering echter heeft hem gebracht bij datgene DAT HIJ ALTIJD AL WAS. Hij is terechtgekomen BIJ ZICHZELF.
Omdat de mens een ZELFBEWUST verschijnsel is doorloopt hij een heel proces om bij zichzelf te komen. Want voor hem moet het alles worden tot WETEN. Maar dat weten vooronderstelt DUISTERNIS omdat het weten is het LICHT BRENGEN IN DE WERKELIJKHEID. Het is dus noodzaak voor de mens zich met het duistere te gaan bezighouden, juist omdàt het uiteindelijk LICHT moet zijn. En zo is tenslotte de mens WETEND BIJ ZICHZELF gekomen.

Inzake de opvoeding van het opgroeiende kind moeten wij dus wèl bedenken dat de BUITENWERELD en de invloed daarvan niet uit te schakelen is. Want uitschakelen zou betekenen iets wezenlijk menselijks doorschrappen. De enige mogelijkheid is derhalve het SCHADELIJKE van die invloed op te heffen. En dat kunnen wij doen door het kind er op te wijzen dat het alleen maar dàt kan aanvaarden wat het zelf begrijpt. Wij maken het kind dus vertrouwd met zijn eigen AANVOELEN en zijn eigen DENKEN, en vooral ook met het feit dat het de waarheid alleen maar IN ZICHZELF kan vinden. Het gaat er dus niet om het kind filosofisch te leren denken (zoals sommige wijsgeren gepropageerd hebben), maar het gaat er om het kind te leren begrijpen. Het is niet denkbaar dat een mens NIET tot BEGRIJPEN kan komen. Want de werkelijkheid zèlf loopt in BEGRIJPEN uit, als zij eenmaal MENS geworden is. Derhalve kan èlk mens zijn wereld BEGRIJPEN, en het is onze foutieve INTELLECTUELE opvatting van het BEGRIJPEN die het doet SCHIJNEN alsof de meeste mensen niet tot begrijpen kunnen komen. Door die opvatting doen de mensen ook geen moeite te begrijpen; zij verwaarlozen geheel en al hun WEZEN. In een goede “opvoeding” gebeurt dat niet; het kind blijft en wordt zo vanzelf een mens die DEUGT.

Wat is opvoeding/opvoeden nrs. 61, 62, 63

No. 64.

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

De anarchistische gedachte en de zuivering
Het is een ieder bekend, en wij hebben er ook vaker op gewezen, dat de ANARCHISTISCHE gedachte bij de mensen slecht aangeschreven staat. En het is daarbij niet zozeer het feit dat de anarchist elk GEZAG ontkent, dat de mensen afkerig maakt als wel het feit dat hij voor elk mens als ideaal stelt HET VOLKOMEN ZELFBESTUUR. Volgens het gangbare denken houdt dit noodzakelijk in dat iedere anarchist uitsluitend zijn eigen ZIN volgt zonder ook maar enigszins rekening te houden met een ander. Derhalve houdt het WILLEKEUR en CHAOS in. En dat is een gedachtengang die zou kloppen als het waar was dat de “kern” van de mens NIET DEUGT. Uit de afwijzing van de anarchistische gedachte - en die afwijzing is vrijwel algemeen - blijkt duidelijk, dat de mensen een SLECHTE KERN in de mens veronderstellen. Die slechte kern wordt onschadelijk gemaakt door het ZICHZELF VERANDEREN (een zaak die aan ENKELINGEN voorbehouden is), en hij wordt IN BEDWANG gehouden door een stelsel van al of niet redelijke NORMEN (hetgeen vooral voor de grote massa van de mensen van kracht is). Valt in dat geval èn het ZICHZELF VERANDEREN, èn het ZICHZELF IN BEDWANG HOUDEN weg, dan treedt er inderdaad willekeur en chaos op.
Denken wij de zaak echter op de juiste manier, dan blijkt dat de mens het van die kern moet hèbben en dan is meteen de ANARCHIE begrijpelijk en logisch houdbaar. Maar de inhoud van die houdbare anarchie is in vele opzichten anders dan de door de meeste (anarchistische) denkers gestelde inhoud. Want ook voor die inhoud was het UITGANGSPUNT een slechte kern, die nu echter niet op non-actief gesteld moest worden door een HOGER GEZAG, maar door een SOCIALE CONTROLE van de éne mens op de àndere mans. Vandaar dat deze denkers allemaal het werken en leven in KLEINE GEMEENSCHAPPEN aanbevelen. In zo’n gemeenschap is de controle op elkaars gedrag het meest effectief. Uit de werkelijke anarchie is natuurlijk de sociale controle niet wèg te denken, maar de zaak is op dit systeem niet gebaseerd.
Uit de bijna intuïtieve àfwijzing door de mensen van de anarchie blijkt dus dat zij geen vertrouwen hebben in de menselijke kern. Voorzover en zolang dit het geval is, is het UITGESLOTEN ons te denken hoe het met de komende VOLWASSEN mens zit.

De filosofie en de zuivering
Ook in de filosofie ontbreekt het begrip van de levende volwassen mens. De denkers komen bij gelegenheid wel met een “prototype” van die mens, opgebouwd uit een aantal BEGRIPPEN die zouden moeten gelden, maar het is toch steeds het beeld van een ONMOGELIJKE mens. Mestal gaat het over een mens die eigenlijk geniaal zou moeten zijn, wil hij beantwoorden aan de hem gestelde eisen. In deze zaak is de PRAKTIJK overgeslagen, en dat komt doordat er geen waarde aan de menselijke kern is toegekend. Van denkers als BOLLAND en HEGEL kunnen wij leren dat het bij de mens om het ZUIVER BEGRIP en om de ZUIVERE REDE gaat, en dat die grootheden aan de volwassenheid zijn voorondersteld. Van een VRIJKOMEN van het INNERLIJK, en dus in feite van Het BEWUSTZIJN, is helemaal geen sprake. En voorzover dat ter sprake komt wordt dit gesteld als een BIJKOMSTIGHEID. De grondtoon van dit denken is het NIET IN ORDE ZIJN van de mens, gekoppeld aan de eis JEZELF TE VERANDEREN.
De ÜBERMENSCH van NIETZSCHE is ook een IDEAALBEELD. Maar de zaak is in zoverre misleidend, dat de GEGEVENS waarmee Nietzsche komt uit het BEWUSTZIJN stammen. Daarom wordt zijn mens ook wel DIONYSISCH genoemd. Het gaat dan over het LEVENSKRACHTIGE, het UITBUNDIGE en het EXTATISCH LEVENDE. Voor Nietzsche was dit de essentie van het leven, en dat is op zichzelf natuurlijk juist gezien. Alleen kwam het ook bij hem als iets HOGERS voor de dag. Weliswaar wordt ook de weg van de ZUIVERING aangegeven - dat kan niet uitblijven als men over het bewustzijn praat - maar die zuivering heeft een duidelijk ASCETISCH en INTELLECTUEEL karakter, en daarmee is de zaak wéér ONMOGELIJK geworden. Het is weer een zaak van ENKELINGEN geworden.

Ter vergelijking is het wel boeiend om het denken van een filosoof als HEGEL en NIETZSCHE naast elkaar te stellen. Het zal ons dan opvallen dat de thema’s bij HEGEL niet uit het bewustzijn, maar uit het ZELFBEWUSTZIJN stammen. Daarom zal deze filosoof vragen HOE de werkelijkheid in elkaar zit en waarin die zaak tenslotte uitmondt. Hij zal vaststellen DAT de werkelijkheid in laatste instantie LEEFT en dat dit betekent dat de BEGRIPPEN beweeglijk geworden zijn. Voor NIETZSCHE is dat de opgave niet. Hij wil weten HOE die beweeglijke zaak er is; dus vraagt hij HOE DE WERKELIJKHEID LEEFT. En hij kan daarbij niet verder komen dan tot een LEVENSGEVOEL. Waarom dat levensgevoel is zoals het is wordt bij Nietzsche niet helemaal duidelijk, maar hij sluit aan bij òns denken voorzover hij in ieder geval de BASIS in het BEWUSTZIJN legt. Als wij hieraan toevoegen het ZELFBEWUSTE THEMA, zoals bij Hegel, dàn komen wij een heel eind op de weg naar de oplossing van het probleem. Want wij weten dan hoe het in elkaar zit, èn wij weten hoe het leeft. Dan is nog slechts noodzakelijk die twee thema’s INEEN TE DENKEN, en de oplossing is gevonden.
Welbeschouwd hebben àlle denkers, die op de een of andere manier met een IDEAAL (Hegel) of met iets HOGERS (Nietzsche) voor de dag kwamen, HUN EIGEN FILOSOFIE DE GROND INGEBOORD. Want die filosofie is in een ONMOGELIJKHEID uitgelopen. Maar we moeten de PRAKTIJK hebben, want DIE BESTAAT en die is BESTAANBAAR. Met een IDEAAL of met IETS HOGERS hebben wij in feite niets te maken; slechts de REALITEIT is van belang voor het denken. Om de VOLWASSEN mens te begrijpen hebben we ook niets aan het ideaal; dat houdt altijd een VERHEFFING van het ZELFBEWUSTE in en daarmee een NEGATIEF stellen van het BEWUSTZIJN. Opmerkelijk is dat het in het EVANGELIE ingezien is dat alles om het bewustzijn draait: de KINDEREN worden als voorbeeld gesteld omdat zij ONBEVANGEN zijn en niet BEDORVEN door de invloed van het zelfbewuste.

Nogmaals de werkelijke mens
Het GEZIN, zelfs in zijn meest vastgelegde cultuurvormen, spiegelt de LEVENDE WERKELIJKHEID àf. Die werkelijkheid is een LEVEND VROUWELIJK ORGANISME. Deze zaak is in wezen voor geen enkele reglementering vatbaar; elke cultuurdwang VERVORMT wel, maar geeft geen VORM. Werkt dus niet wezenlijk BEPALEND.
Dat is met àlle andere ontwikkelingen in de wereld wèl het geval: die ontwikkelingen VERANDEREN de wereld waarin wij leven. Ontwikkeling is immers NAAR HET ANDERE TOEGAAN. Door de ontwikkeling van WETENSCHAP en TECHNIEK zijn wij, vergeleken met vroeger, in een geheel andere wereld terechtgekomen. Dat valt op als wij bijvoorbeeld op de NATUUR letten. Was het aanvankelijk zo dat onze planeet één stuk NATUUR was, thans is vrijwel de gehele wereld min of meer BEWERKT, zodat wij meer aan een PARK moeten gaan denken. In de mens zèlf is dat ook zo: na een periode van OPLEIDING is voor elk mens de wereld veranderd doordat de mens van allerlei zaken KENNIS heeft gekregen.
Het gezin, naar zijn essentie genomen, is dus een ONVERANDERLIJKE grootheid; het is feitelijk DE MENS ZELF zoals hij als slotaccoord van de werkelijkheid verschijnt. Binnen die zaak VERTEGENWOORDIGT de vrouw iets en de man doet dat ook. Dat vertegenwoordigen is bij de vrouw GEACCENTUEERD door het BLIJVENDE, en bij de man door het VERANDERLIJKE, maar daaruit mogen we niet afleiden dat de vrouw het blijvende IS. Het gezin, in de kwaliteit van de wèrkelijke mens, IS het blijvende. Uiteraard gaat het hier over het gezin als de verhouding VROUW- KIND-MAN. En dat gezin - wij herhalen het is het WERKELIJK LAATSTE waartoe de werkelijkheid komt. Dat er BINNEN dat laatste allerlei gebeurt, bijvoorbeeld de ontwikkeling, en, vrouwelijk gezien het OPENBAREN van de INHOUD, tast dat verschijnsel zèlf niet aan. Als volledige werkelijkheid zèlf kan er ook logisch niet van verandering gesproken worden. Voor de werkelijkheid zèlf immers geldt geen verandering. Want dan zou er ook nog iets ànders moeten zijn. Dus: het OPENBAREN VAN DE INHOUD èn het ZICH ONTWIKKELEN zijn slechts INHOUD van de werkelijke mens; het is dan ook ten onrechte dat beide aspecten in de opeenvolgende culturen als alleenzaligmakend werden gesteld.
Voor ons komende thema, namelijk de werkelijke VOLWASSEN mens, moeten wij als basis de mens als GEZIN nemen. Zó is de mens in de werkelijkheid opgekomen en als zodanig zal hij zich tenslotte ZELFBEWUST waarmaken. Zó is de mens als het ware NATUURLIJK. De CULTUURMENS is dat niet, en wij kunnen dus nooit, zoals steeds is gebeurd, dáárvan uitgaan om de volwassen mens te vinden.

No. 65.

Bladwijzers: MORAAL – zie de nrs. 04 , 11 , 15 , 19 , 25 , 26 , 28 , 29 , 49 , 65 en 73 ;

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Het aantasten van het gezin
Wij hebben er steeds met enige nadruk op gewezen dat het NOODZAKELIJK aan èlke cultuur meekomt dat de verhouding vrouw-kind-man aangetast wordt. Voorzover dit aantasten gelukt moeten wij vaststellen dat de bedoelde verhouding er ALLEEN MAAR SLECHTER op geworden is, omdat het nu eenmaal niet denkbaar is dat een ORGANISME door aantasting beter wordt, of zelfs maar zichzelf gelijk blijft. Elk CULTUURGEZIN is derhalve AANGETASTE MENSELIJKHEID, en dat is door àlle eeuwen heen duidelijk te merken geweest aan de klachten van beiden, zowel man als vrouw.
Tegelijk echter geldt voor de verhouding “het gezin”, dat zij zich niet aantasten láát. Dit wil zeggen dat, ondanks àlle aanslagen, tòch de verhouding “gezin” aanwezig blijft, zonder dat er van enige verandering sprake is. Het blijft in de praktisch levende menselijke werkelijkheid altijd de WARE menselijkheid, en ook dàt is steeds door de mensen aangevoeld. Zoals wij al duidelijk gemaakt hebben is het dan ook dit mens-zijn dat wij als basis nodig hebben bij het doordenken van de VOLWASSEN mens.
De ONVOLWASSEN mens, die de werkelijkheid nog niet kent, onderneemt alsmaar pogingen om DATGENE DAT HEM STEEDS ONTSNAPT in zijn macht te krijgen. Hij wil dat REGLEMENTEREN. De dingen die hem niet ontsnappen (de materie) behoeft hij niet te reglementeren; met die dingen kan hij naar goeddunken omspringen omdat hij ze BEHEERST, door het feit dat hij het LAATSTE verschijnsel is. Zichzelf wil hij óók BEHEERSEN alsof hij alleen maar MATERIE was, maar dàt gelukt uiteraard niet. De mens kan alleen maar ZICHZELF ZIJN, en als hij dàt is kan hij alleen maar zichzelf BESTUREN. Hierop komen wij nog uitvoerig terug.
Bij de oudste gegevens, waarover wij inzake de mensheid beschikken, bevinden zich voorschriften inzake het GEZIN, meestal ondergebracht onder de rubriek HET HUWELIJK. Te beginnen met die oudste gegevens zien wij een lange ononderbroken rij van huwelijksvoorschriften, en ook de moderne mens is er in belangrijke mate aan onderworpen. Ook deze mens vindt die voorschriften belangrijk, hetgeen blijkt uit het eindeloze gescharrel met een nieuwe huwelijkswet, die in wezen niets ruimtelijker uitvalt dan de oude wetten. Terwijl bijna alle oude wetten door nieuwe vervangen zijn, is de inhoud van de moderne huwelijkswet nog gelijk aan de oude, die al eeuwen geldend was. Wij proberen dus alsmaar onze greep te behouden op datgene dat wij zijn en dat niet te grijpen is. Want het verschijnsel MENS is in zichzelf volledig beweeglijk; het is in zichzelf HELDER en zonder iets dat vastgelegd is. En juist dàt is in strijd met het zelfbewustzijn van èlke ONVOLWASSEN mens. Dus gaat hij REGLEMENTEREN en MORALISEREN. Dat doet hij VANUIT zijn zelfbewustzijn, zodat het niet behoeft te verwonderen dat de zaak ook nog DWINGEND wordt. Het worden WETTEN, bij overtreding waarvan men zwaar gestraft kan worden, zelfs met de doodstraf… Dat ligt ook nog in het straatje van de REGENTEN, want via de gezinsmoraal, steunend op een gereglementeerde beweeglijkheid, is de mens GEHOORZAAM te houden. Aangezien we zèlf REGENTEN zijn houden we ook ONSZELF gehoorzaam, en wij noemen dat dan heel deftig “zelfbeheersing”.
De mens is het enige LEVENDE verschijnsel dat niet te REGLEMENTEREN is; alle dieren zijn dat wel. Zij doen IN VOLLE VREDE met zichzelf wat er van hen verwacht wordt, òf zij doen het niet als de zaak buiten hun begrippeninhoud valt. Wat wij “gehoorzaam” noemen bij een dier is géén gehoorzaamheid, maar reglementering; bepaling van hun levend-zijn. Alleen de mens kan GEHOORZAAM zijn. Hij volgt dan de reglementen ZONDER DAARMEE ECHT SAMEN TE VALLEN. Daarmee MISKENT hij natuurlijk zichzelf als mens. Daarom is gehoorzaamheid helemaal niet die grote DEUGD die de mensen er graag van willen maken. Want de wezenlijke ondergrond is NIET-GEHOORZAAM-ZIJN. Er is een grote MACHT voor nodig om de mens zover te krijgen dat hij deze ondergrond niet laat gelden. Die MACHT is, in de geschiedenis van de mensheid, lange tijd een hoofdzakelijk UITWENDIGE macht geweest. De voorschriften werden VAN BUITENAF en van BOVENAF opgelegd.

De zwaarste aanslag op het leven
Het is een kenmerk van de MODERNE MENS dat hij zichzelf niet meer in de eerste plaats van BUITENAF gereglementeerd weet, maar juist VAN ZICHZELF UIT. Nooit heeft het “wereldbeeld” dan ook een mensheid te zien gegeven die UIT VRIJE WIL deelneemt aan het maatschappelijk stelsel. Voordien lag steeds de nadruk op het GEDWONGEN ZIJN door de “omstandigheden”, door de “overheid’ of door de één of andere tiran wiens BEZIT men was. Bij de MODERNE mens ligt de nadruk op de VRIJHEID - waarmee niet gezegd wil zijn dat ER VRIJHEID IS. Als de nadruk dáár ligt, dan is de UITERLIJKE DWANG veranderd in een INNERLIJKE, zonder zich daarbij als DWANG òp te heffen,
Als de dwang INNERLIJK is geworden, kan de mens er nauwelijks meer aan ontkomen; hij vindt het VOOR ZICHZELF noodzakelijk bepaalde dingen te doen en te laten. En omdat het tòch nog steeds een zaak van dwang is, waarvan het karakter bepaald wordt door de inhoud van de MODERNE CULTUUR, levert het bij al die afzonderlijke mensen een vrijwel identiek gedragspatroon op. Het hieraan ten grondslag liggende DENKEN is, hoewel in ieder mens persoonlijk aanwezig, een MASSA-DENKEN. Het wekt de INDRUK persoonlijk te zijn, maar het IS een zaak van CONFECTIE. En dat geeft aan het moderne wereldbeeld de sfeer van BRAAFHEID.
Doordat de moderne mens BRAAF is, doordat hij het VOOR ZICHZELF eens is met de inhoud (en dus ook met het gedoe) van zijn eigen cultuur, reglementeert hij zichzelf meer dan ooit. Een zwaardere klap aan zichzelf als de verhouding “gezin” kan hij niet toebrengen, want er is geen macht die INDRINGENDER is dan het eigen ZELFBEWUSTZIJN. De werkelijke menselijkheid, die ONGEHOORZAAMHEID is, is thans vrijwel geheel aan banden gelegd en de mens kan geen kant meer op. Voordien was er steeds ontsnappen mogelijk: de dwang was voornamelijk van UITWENDIGE aard, zodat er in “onbewaakte ogenblikken” wel uit de band gesprongen kon worden. Het “rijden van de scheve schaats” was met recht een UITLAATKLEP voor de gehoorzame mens. Als “de anderen” het niet aan de weet konden komen was de zaak verder in orde. Maar de moderne mens legt de maat niet bij de “anderen” maar bij zijn eigen denken. Dat dit denken vrijwel identiek is aan het denken van de anderen kan hem niet schelen; voor hèm is het ZIJN EIGEN DENKEN. De BRAAFHEID is het belangrijkste gevolg van het EIGEN DENKEN van de moderne mens; een ander gevolg, dat hiermede nauw samenhangt is HET PROTEST. In bijna àlle gevallen richt het PROTEST zich op BESTAANDE TOESTANDEN, die vanuit het moderne denken verbetering behoeven. Dat protest is in de moderne wereld INGECALCULEERD, en het wordt doorgaans dan ook niet verboden. Maar in enkele gevallen komt het voort uit het besef volkomen KLEM TE ZITTEN: dan tast het protest de gehele moderne wereld aan. Dit protest wordt door verreweg de meeste mensen àfgewezen; het “gaat te ver” en het duidt op “onaangepastheid”. Het gebeurt steeds vaker dat de moderne maatschappij tracht dit protest te verleiden binnen de gestelde rechtsnormen te komen waardoor het aangepakt kan worden. Men tracht de betreffende mensen tot criminaliteit te provoceren om ze daarna onschadelijk te kunnen maken. De DUITSE JUSTITIE heeft hiervan sterke staaltjes geleverd met betrekking tot de “Rote Armee Fraktion” - de Baader-Meinhoff groep. En de Amerikaanse CIA is hiermee al jaren bezig.
Het is dus het MODERNE INTELLECT dat de mensen er toe brengt zichzelf geheel en al klem te zetten, en dat kàn omdat dit intellect onze CULTUUR is. Waaraan het gros van de mensen niet weet te ontkomen. Het intellect was niet in staat de mens van bijvoorbeeld de GRIEKSE CULTUUR klem te zetten. De Griekse denkers bleven, met àl hun intellect precies dezelfde levensgenieters… omdat hun CULTUUR niet “het intellect” was, maar DE SCHOONHEID. Het leven zèlf was de compensatie voor het denken, het RELATIVEERDE het denken zodat het niet VERSTIKKEND kon werken. Maar de moderne mens is er volledig aan uitgeleverd. En dat is al begonnen toen zich in de WEST-EUROPESE MENS het denken begon door te zetten. ERASMUS hekelt in zijn LOF DER ZOTHEID al de denkers; hij rangschikt de heren zonder meer bij de ZOTTEN, en dat niet omdàt zij DENKEN, maar omdat zij zich daardoor voor het LEVEN àfsluiten.
Echter: al is het moderne intellect de ZWAARSTE AANSLAG OP HET LEVEN, toch zal dat het leven nooit kunnen vernietigen. Het zal vele mensen in de war kunnen brengen en hùn leven verzieken, maar het werkelijk levende organisme, dat de mens als de verhouding vrouw-kind-man is, kan niet aangetast worden. Maar het wordt wèl VERDRONGEN, en dat maakt de mensen ZIEKELIJK, NEUROTISCH.

Bladwijzers: MORAAL – zie de nrs. 04 , 11 , 15 , 19 , 25 , 26 , 28 , 29 , 49 , 65 en 73 ;

No. 66.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Bladwijzers: De ontwikkeling v/d Groepsidee – Slavernij-nr. 13 (nrs.10 t/m 14) ; Slavernij-nrs. 16 en 17 ; Slavernij-nr. 66 ;

De mens en het begrip recht
De begrippen RECHT en ONRECHT behoren bij elkaar; zij vervullen ten opzichte van elkaar een functie die wezenlijk hierdoor gekenmerkt wordt dat het EEN het ANDER vooronderstelt, en omgekeerd. Waar dus RECHT is, is ook ONRECHT en waar het begrip ONRECHT voor de dag gekomen is, kent men ook het begrip RECHT. Beide grootheden bestaan NAAST ELKAAR.
Het RECHT zèlf echter kent IN ZICHZELF ook het ONRECHT, en dan is dit geen zaak die NAAST het recht voorkomt, maar een zaak die DOOR HET RECHT HEENLOOPT. Als in een samenleving op een RECHTVAARDIGE wijze het recht geldt, juist dàn blijkt duidelijk hoezeer dat recht tevens aan de mens onrecht doet.
Het merkwaardige van dit onrecht is, dat niemand precies weet te zeggen wáár het zit; het laat zich niet AANWIJZEN. Het FEITELIJKE ONRECHT is wèl aan te wijzen, omdat er een duidelijke AFWIJKING VAN DE RECHTSNORMEN plaats heeft. Denk bijvoorbeeld aan de rechtspleging in nazi-Duitsland, en aan de rechtspleging ten aanzien van ketters en heksen in de Europese middeleeuwen. Het INNERLIJKE ONRECHT van het recht is eigenlijk alleen maar als SFEER te herkennen. Om inzicht in die sfeer te krijgen is het noodzakelijk dat wij nagaan wat de basis en de inhoud van ons RECHT is.
Als eerste wijzen wij dan op het volgende: in het GEZIN - en dat mag ook het gebruikelijke CULTUURGEZIN zijn - geldt nooit een rechtsverhouding. Het WOORD is wèl in gebruik (“alle kinderen hebben gelijke rechten”), maar van een rechtsstelsel, dat de onderlinge verhoudingen reguleert, is geen sprake. Ten aanzien van het éne kind geldt een andere benadering dan tegenover het àndere kind.
Zou dat in de maatschappij voorkomen, dàn zouden wij van ONRECHT spreken. In het gezin is de verschillende benadering normaal - wij spreken nu natuurlijk niet over die gevallen waarin een bepaald kind “voorgetrokken” wordt. Binnen de verhouding VROUW-KIND-MAN liggen een aantal onderlinge verhoudingen die van een steeds WISSELEND karakter zijn. Zij zijn geen moment hetzelfde, en dat geldt ook voor de onderlinge verhouding tussen de vrouw en de man. Weliswaar is deze laatste verhouding alsmaar aan REGLEMENTERING onderhevig geweest, maar dat heeft de zaak niet WEZENLIJK aangetast, zoals wij gezien hebben.
Als wij nu vaststellen dat het begrip RECHT niet voorkomt in de verhouding VROUW-KIND-MAN, dan betekent dit tevens dat voor de werkelijk levend aanwezige mens het begrip RECHT niet geldt. Het betekent dat het begrip recht niet tot de wezenlijke MENSELIJKE begrippen behoort - en die conclusie is in strijd met de gedachten die in vele eeuwen door de mensen zijn voortgebracht. Het is in strijd zelfs met òns redelijke denken.
Dat levert een merkwaardige situatie op, want één van de belangrijkste culturele verworvenheden van de mens is het rechtsbegrip. Wij wijzen nòg het moment in de geschiedenis aan dat de ROMEINEN als eersten het recht formuleerden, en tot op de dag van vandaag wordt het ROMEINSE RECHT bestudeerd. Verder kunnen we vaststellen dat overal op de wereld waar rechteloosheid heerst het leven van de mensen van geen waarde is en dat de mensen ONBESCHERMD en WEERLOOS zijn. Het recht speelt dus een uitermate belangrijke en MENSELIJKE rol. Toch behoort het niet WEZENLIJK bij de mens. Hoe nu het één met het ànder te rijmen?
Het is de vraag waarover het eigenlijk gaat in òns rechtsbegrip. Het is in wezen een REGELEN van de ONDERLINGE VERHOUDINGEN tussen de mensen. En daarbij is het uitgangspunt het ER ZIJN van de afzonderlijke mensen. Dat ER ZIJN mag onder geen enkele omstandigheid aangetast worden. Dat resulteert in twee situaties: aan de mens wordt allerlei VERBODEN en GEBODEN, èn de mens wordt BESCHERMD tegen zijn medemens. Dat verschaft de mens enige ZEKERHEID omtrent zijn leven; hij is ontkomen aan een leven dat voortdurend in gevaar is door de WILLEKEUR. Maar ondanks deze (schamele) zekerheid is het toch wèl een feit dat het rechtsbegrip opkomt in een ONVOLWASSEN wereld. Er begint wel iets te dagen, maar het is alles zeer PRIMITIEF, en: de zaak is gebaseerd op de grondgedachte dat de mens NIET DEUGT, welke gedachte door de praktijk schijnbaar bevestigd wordt.

Als de EUROPESE CULTUREN een aanvang nemen begint de periode van de ANALYSE; de mens heeft zicht op de werkelijkheid gekregen (hij is in zichzelf de werkelijkheid ALS BEELD gaan zien), en nu gaat hij de SAMENSTELLING uiteenleggen in zijn samenstellende factoren. De MENS is uiteraard één van die factoren; die factor IS ER, maar het is daarbij wèl de vraag ALS HOEDANIG die factor er is. In het ROMEINSE RECHT bijvoorbeeld kwam die hoedanigheid nauwelijks uit de verf: de SLAAF werd gezien als een BESTAANDE FACTOR, die op grond van zijn bestaan onder de rechtsnormen viel en daaraan zekere RECHTEN kon ontlenen, maar die nog lang niet naar zijn HOEDANIGHEID beoordeeld werd. Men ontdekte dus niet dat hij ALS SLAAF een ONMOGELIJKHEID was. Dit betekende in de praktijk dat in het Romeinse recht het feit van de SLAVERNIJ nog niet GEFORMULEERD werd. In ònze dagen is dat wèl het geval, vandaar dat slavernij voor ons een MISDRIJF is. Hoewel we na twintig eeuwen aanmerkelijk verder zijn gekomen dan de Romeinen destijds waren, is het toch nog steeds een PRIMITIEVE aangelegenheid: het toepassen van de DOODSTRAF is niet ongebruikelijk, GEVANGENISSTRAFFEN zijn aan de orde van de dag… het begrip STRAF is nog nauwelijks van inhoud veranderd. In al deze zaken is de beoordeling van de HOEDANIGHEID van de mens nog zeer GROF. Het doet hierbij niet terzake dat bijvoorbeeld in ons land de doodstraf afgeschaft is, en dat hij in Spanje nog uitvoerig wordt toegepast. Het recht is een UNIVERSELE aangelegenheid; het zelfbewustzijn daaromtrent is over de gehele wereld gelijk. Slechts de WIL om dit zelfbewustzijn te LATEN GELDEN verschilt op deze wereld. De RECHTSTOEPASSING is dus NIET overal hetzelfde. Omgekeerd betekent dit dat alleen al HET FEIT van de aanwezigheid van STRAFMAATREGELEN, van welke aard ook, aantoont dat het GEHELE rechtsbesef nog onderontwikkeld is. Ook dáár waar het recht ogenschijnlijk verder ontwikkeld is, zoals in ons land. Het onderzoek wijst ook uit, dat de AFWIJZING van de doodstraf in ons land niet zo erg stevig gefundeerd is. Er behoeft maar weinig te gebeuren en we zijn ook weer aan het moorden…
De mens heeft dus ontdekt dat de ENE mens er is en dat de ANDERE mens er is; hun ER ZIJN is niet te ONTKENNEN, dus: ONTKEN HET DAN OOK NIET. En zo ontstaat het recht dat een BESCHERMINGSRECHT is. Dat heeft in de ONVOLWASSEN wereld een niet te verwaarlozen waarde. Want voorzover er in die wereld nog iets mogelijk is, kan dat door de geboden bescherming. En die bescherming berust op het REGLEMENTEREN van de ONDERLINGE VERHOUDINGEN tussen de mensen. Die mensen worden eigenlijk als DINGEN gezien, want het zijn louter FACTOREN in en van de werkelijkheid. Dat is héél wat anders dan DE MENS ALS MENS ZIEN.
Ook als wij de mens de meest VERHEVEN kwaliteiten toedichten, en hem beoordelen naar zijn geestelijke vermogens, dan nòg zien wij hem ALS EEN DING. Maar ALS MENS is hij de werkelijkheid zèlf. En dat is iets geheel ànders. Dit levert onder andere het inzicht op dat de mens DEUGT. Hoewel een mens PERSOONLIJK een MISLUKKING kan zijn is het toch zo dat DE MENS DEUGT. Vanuit dit inzicht benaderen wij de MISLUKKING op een heel andere wijze als wij thans doen. Want nu gaan wij van het NIET DEUGEN uit en verwijten de mislukkeling zijn NIET AANGEPAST ZIJN. Daarom stellen wij WARE MENSEN, die uiteraard ook niet aangepast zijn, altijd op één lijn met de mislukkelingen en zelfs met misdadigers. Het is in een ONVOLWASSEN wereld niet anders denkbaar dan dat er SANCTIES aan het recht meekomen. Die sancties zijn gerechtvaardigd door het feit dat de mens zichzelf als een FACTOR in de werkelijkheid ziet. Sommige van die factoren DEUGEN NIET zodat ze verwijderd dienen te worden. Een àndere mogelijkheid dan HET VERWIJDEREN is er niet. Maar tegelijk moeten wij aan deze zaak bedenken dat het MENSELIJK NIET IN ORDE is. Want wat nù verwijderd wordt ZIJN WIJ OOK ZELF. Dat kan dus niet zomaar ONTKEND worden.
In dit verband is het verhelderend om onze westerse inzichten eens te vergelijken met die van het RUSSISCHE VOLK. Bij DOSTOJEWSKI heeft de doodstraf geen andere inhoud dan die van de GERECHTELIJKE MOORD, en hij noemt die moord de ERGSTE DIE GEPLEEGD KAN WORDEN. Voor de Rus is de misdadiger geen UITGESTOTENE; hij is wèl een zorgenkind en hij wordt ook gezien als een ZIEK mens, maar hij BEHOORT ER WEL BIJ. Zijn verbanning naar SIBERIË is dan ook geen UITSTOTING, maar een LOUTERING en juist in Siberie wordt de mens gedwongen tot SAMENLEVING. In dit Russische besef vinden wij reeds iets van datgene dat de VOLWASSEN mens vertonen zal. Dat de hedendaagse russische mens dit besef wellicht kwijtgeraakt is doet in dit verband niet terzake. De mens KENDE DIT BESEF.

Naar bladwijzers: De ontwikkeling v/d Groepsidee – Slavernij-nr. 13 (nrs.10 t/m 14) ; Slavernij-nrs. 16 en 17 ; Slavernij-nr. 66 ;

No 67.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Naar bladwijzers: Overtuiging en overtuigingen ; Overtuiging-2

Het recht en het ding
Als de ONTWIKKELING van de mensheid zover gevorderd is dat de mens in zichzelf het BEELD van de werkelijkheid GEHEEL HELDER ziet, dàn is het moment aangebroken dat hij HET RECHT ontdekt. Hij gaat dan over tot FORMULEREN, d.w.z. dat hij de ONDERLINGE VERHOUDINGEN in een FORMULE gaat trachten onder te brengen. Die onderlinge verhoudingen zijn voor hem van belang geworden door het ontdekken van het feit dat de werkelijkheid uit FACTOREN bestaat. Dit feit immers roept vanzelf de vraag op HOE die factoren samenhangen. Daarmee is het formuleren van het RECHT begonnen, want ook de mens was één van die factoren. Hij is dat net zo goed als een dier dat is, of een rivier of een boom. Dit onderscheid in factoren wordt natuurlijk in de loop der tijd meer verfijnd, maar de BASIS, dat namelijk àlles een FACTOR in de werkelijkheid is, blijft ongewijzigd. Als factor in de werkelijkheid is de mens vanzelfsprekend EEN DING. Weliswaar is de mens een BIJZONDER DING, zelfs is hij het MEEST VERHEVEN DING omdat hij het LAATSTE ding is, maar als IETS ANDERS kan hij ALS FACTOR van de werkelijkheid niet bestaan. In het recht en in de uitwerking daarvan blijft het om het DING gaan, maar doordat bij die uitwerking steeds meer naar voren komt dat de mens het LAATSTE ding is, geeft het tenslotte de INDRUK om DAT ANDERE te gaan dat de mens is. Dat is echter geenszins het geval.
Hoewel de mens in het recht als een ding gesteld is mogen wij niet zeggen dat het recht daarmee tot de ONZINNIGHEDEN gerekend kan worden. Want de mens wordt bekeken naar het feit dat hij het LAATSTE ding is, en daarmee zitten we tòch op een TYPISCH MENSELIJK terrein. Vanuit HET BESTAAN is er geen betere kijk op de mens mogelijk; in principe is het recht door en door REDELIJK, onafhankelijk van particuliere BELANGEN en staatsbelangen en vrij van WILLEKEUR. Voorzover de mens BESTAAT is het recht de NORM voor het leven. De onaantastbaarheid van dat leven wordt door het recht gewaarborgd. Zo bekeken is het recht het HOOGSTE GOED van de mensen; het is dan ook een UNIVERSELE aangelegenheid.
De mens als FACTOR van de werkelijkheid is iets dat NIET TE ONTKENNEN is, want die factor IS ER. Dit houdt in dat ten opzichte van een mens RECHT kàn gelden ALS HIJ ER IS en VOORZOVER HIJ ER IS, en dit is uiteraard afhankelijk van de KIJK die de mens in een bepaald ontwikkelingsstadium op zichzelf heeft. Op een zeker moment gelden bepaalde mensen NIET ALS MENS, en daarin spelen ook de OMSTANDIGHEDEN een rol. Een buitenlander kan onder oorlogsomstandigheden - als hij dus als VIJAND gezien wordt - niet tot de mensen gerekend worden: hij valt dan NIET ONDER HET RECHTSBEGRIP. Een bepaald RAS kan er buiten vallen (vroeger de negers) en ook een mens met een BEPAALDE GESTELDHEID (de homofiel). Voorzover iemand niet onder het rechtsbegrip valt (vogelvrij) kunnen wij niet stellen dat het recht nu toch tot ONTKENNING overgegaan is. Nog steeds is er VANUIT HET RECHT - let hier wèl op! - niets ontkend, want dat wat ER BUITEN VALT is niet te ONTKENNEN. We kunnen dus wel degelijk de kwalificatie REDELIJKHEID handhaven als er toch mensen IN FEITE ontkend worden. Zodra echter die betreffende mensen als mens HERKEND zijn in de cultuurontwikkeling vallen zij onder het rechtsbegrip, en dàn is elke aantasting ONRECHTMATIG. Maar zolang BEPAALDE MENSEN nog buiten het recht vallen is het recht niet INCONSEQUENT, maar is het alsnog zeer PRIMITIEF - en dàt is er tot op de dag van vandaag van te zeggen.

Het recht en de misdaad
Als een mens een misdrijf pleegt, of als hij een overtreding begaat, wordt hij door de rechter gestraft. Bij dat straffen wordt hij feitelijk AANGETAST, en dat gaat van EEN UUR HECHTENIS tot en met de DOODSTRAF. Dit alles is ONTKENNING, maar het behoeft niet ONRECHTMATIG te zijn. Bedoelde mensen vallen IN ZEKERE MATE buiten het recht doordat zij ZICHZELF, door het bedrijven van een DAAD, als “buiten het recht” hebben laten gelden. Ze worden dan ook buitengesloten, verwijderd uit de maatschappij. In ònze tijd gebeurt dat zo MENSELIJK mogelijk, maar dat neemt het feit van het BUITENSLUITEN niet wèg.

Aangezien de mens wordt gezien als een DING, voorzover er van de mens te zeggen is dat hij RECHTSBESEF is, gelden ten aanzien van de mens dezelfde NORMEN die ten aanzien van HET DING gelden.
Het is voor de mens bij de dingen altijd de vraag in hoeverre ze FUNCTIONEEL zijn, in hoeverre je er wat aan hèbt. Het gaat dus om de RELATIE tussen de mens èn het ding, en de kwaliteit van die relatie bepaalt het al of niet ZINVOL zijn van het ding. Iemand die niet muzikaal is en geen enkele aanleg heeft tot pianospelen heeft niets aan een piano; dat ding is voor hem een ZINLOOS ding. We moeten zelfs stellen dat die piano voor hem eigenlijk niet BESTAAT, het is voor hem geen DING.
Als de mensen elkaar qua RECHTSBESEF beschouwen als DINGEN - al doen zij dat nòg zo genuanceerd - dan ligt de maat toch bij de kwaliteit van de RELATIE. Een mens is te meer ZINVOL naarmate hij of zij ten opzichte van andere mensen FUNCTIONEERT. Daarbij is het de vraag in hoeverre iets of iemand voor iets of iemand anders NUTTIG is. Vroeger werd dit nut voornamelijk bepaald door CONCRETE BELANGEN, tegenwoordig komen ook ABSTRACTE BELANGEN aan bod: bijvoorbeeld het nut van iets moois. Het NUTTIG-ZIJN ten opzichte van elkaar is iets dat in de verhouding tussen de mensen BLIJFT gelden. Is het bij de ONVOLWASSEN MENS de norm waarom àlles draait zodat het leven òpgaat in NUTTIGHEID en FUNCTIONEEL-ZIJN, bij de VOLWASSEN mens is het de PRAKTISCHE INHOUD van het leven. Die inhoud bepaalt dan het KARAKTER van de verschillende PERSOONLIJKE verhoudingen tussen de mensen. De mens zèlf wordt niet meer naar deze norm afgemeten.
Gezien vanuit het bovenstaande is het begrijpelijk dat een mens die alsmaar MISDRIJVEN pleegt als ONNUT en NIET FUNCTIONEREND wordt beschouwd; zo’n mens wordt niet als een MENS ervaren en dus valt hij BUITEN het geldende RECHTSBESEF. Wordt zo iemand op grond van het STRAFRECHT buiten de samenleving gesloten, dan is dit JURIDISCH géén ONTKENNING (maar MENSELIJK is het dat natuurlijk wèl!). Het recht is dus wat dit betreft ten opzichte van zichzelf niet inconsequent. Want ONTKEND zou alleen dat kunnen worden wat ER IS. Iets wat er NIET is kan niet ontkend worden. Een ONNUT mens IS ER NIET, en dus is er ook geen ontkenning voor het juridische denken. Naarmate de mensheid zich verder ontwikkelt komen er meer VARIATIES van het mens-zijn aan het licht. Dit betekent voor het recht dat het noodzakelijk meer en meer MENSELIJK wordt. Steeds VOLLEDIGER valt de mens onder het rechtsbegrip, maar het zal duidelijk zijn dat hij er nimmer HELEMAAL onder zal vallen, omdat de mens niet onder een FORMULE te brengen is.
Het feit dat de mens nooit als een FORMULE te beschouwen is komt ook in het rechtsbesef voor de dag. Elk BEHOORLIJK recht bepaalt zich namelijk tot de mens als LAATSTE DING. Het ANDERE, dat de mens is, en dat zijn eigenlijke WEZEN uitmaakt, wordt nadrukkelijk van het recht buitengesloten. Daarom oordeelt het recht slechts over iemands DADEN en niet over iemands DENKEN; het laat een ieder nadrukkelijk vrij een eigen mening en een eigen overtuiging te hebben. Het GELOOF van iemand staat juridisch niet ter discussie. Het feit dat, ook in de wereld van vandaag, overtuigingen wèl degelijk strafbaar worden gesteld wordt dan ook door ieder zinnig mens als ONRECHT ervaren. Het is dan ook niet voor niets dat CORRUPTE rechters een andersdenkende op strafbare DADEN probeert te pakken. Dat is het zogenaamde CRIMINALISEREN dat vaak door overheden UITGELOKT wordt om van lastige mensen àf te komen.
Het LAATSTE DING, dat de mens voor het rechtsbesef is, is voor de moderne mens uiteraard al vèr geanalyseerd. Voor de dag is gekomen het feit dat dit DING ook in belangrijke mate PSYCHISCH functioneert. Het spreekt vanzelf dat bij de beoordeling van een mens ook deze kant van de zaak belicht wordt; dit geeft de INDRUK van een grotere MENSELIJKHEID. Die indruk is juist voorzover het kennen van het PSYCHISCHE FUNCTIONEREN een VOLLEDIGER INHOUD aan het juridische begrip MENS geeft, maar die indruk is ONJUIST als wij menen dat wij nu de aandacht hebben gericht op de WERKELIJKE MENS. Hiervan is geen sprake. Dat blijkt bijvoorbeeld duidelijk uit het feit dat men zich voor de rechtbank afvraagt of een mens al of niet TOEREKENINGSVATBAAR moet worden geacht. Zou het wèrkelijk over DE MENS gaan, dan was die vraag geen vraag: wie een MISDRIJF pleegt KAN NIETS AANGEREKEND WORDEN.

Overtuiging en overtuigingen ; Overtuiging-2

No. 68.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

De wereld der dingen
Zoals wij ook al in verband met het psychische hebben laten zien is het ook wat het RECHT betreft van het grootste belang HOE de mens de wereld der DINGEN beoordeelt. Tot nu toe kampt de WESTERSE mens met zijn CHRISTELIJKE ERFENIS, waarin onder andere besloten ligt DAT HET NIET GAAT OM DE DINGEN, maar dat het gaat om iets ànders waarbij vergeleken de dingen INFERIEUR zijn. Hoewel dit inzicht niet onjuist is, schuilt er toch een groot gevaar in. Want het inferieur- zijn van de dingen geldt alleen dàn als een mens niet BOVEN de dingen uit kan komen, ofwel als het hem niet gelukt WERKELIJK MENS TE ZIJN. Het kwalijke ligt echter ook dàn niet bij de dingen, maar bij de mens zèlf die niet boven zichzelf ALS BESTAAN uitkomt. Doet hij dat echter wèl, dan zijn de dingen ook niet meer kwalijk. Want zij zijn dan IN ORDE en zij FUNCTIONEREN en als zodanig vormen zij de BASIS van het leven.
Aan het LEVEN van de werkelijke mens is het in orde zijn van de dingen vóórondersteld. Dat feit blijkt ook al in de Europese en de moderne geschiedenis: wij kunnen betrekkelijk redelijk leven dank zij het in orde zijn van een aantal dingen. Er zijn woningen, er is brood, onderwijs, medische verzorging, enzovoort. Maar naast de DIRECTE levensbehoeften moet er ook aan een SOCIALE BEHOEFTE voldaan zijn: een vereiste voor redelijk leven is de COMMUNICATIE. Redelijk leven zònder het KENNEN van de ander en de wereld en op grond daarvan het SAMENZIJN met de ander en met de wereld, is volledig uitgesloten. De wereld van de dingen moet functioneren.
Uit het bovenstaande moge duidelijk zijn dat het AFWIJZEN van de dingen, of zelfs maar het als MINDERWAARDIG zien van de dingen, een ONMOGELIJKE basis is voor de levende mens. Voor die mens zijn de dingen GELIJKWAARDIG aan hèmzelf; hij is zèlf OP ZIJN WIJZE de dingen. En dit heeft verschillende consequenties; op het PSYCHISCHE hebben wij al gewezen, maar nu is het van belang de consequenties ten aanzien van het RECHT onder ogen te zien. En dan geldt als eerste dat wij er geen enkele minderwaardigheid in mogen zien dat het recht zich bepaalt tot de mens als LAATSTE DING. Zoals al eerder gezegd is het recht voor de mens in de ONVOLWASSEN wereld de enige werkelijke BESCHERMING tegen de ONTKENNING, welke op zijn wijze óók een aspect van de dingen is. Aan het DING is namelijk altijd dit te bedenken dat HET EEN HET ANDER NIET IS. Dat dus aan het EEN het ANDER ontkend is. En deze zaak gaat gèlden waar de werkelijkheid tot LEVEN komt (het éne dier dat het andere opeet) zodat die zaak ook en vooral voor de mens van kracht is. Als LAATSTE ding beschermt de mens zichzelf daartegen.

Het begrip wet
Wij halen de begrippen WET en RECHT vaak door elkaar heen, maar in feite hebben wij met geheel verschillende grootheden te doen. HEGEL heeft indertijd opgemerkt dat er in de oudheid eigenlijk alleen maar WETTEN waren en geen RECHT. Inderdaad komt het recht pas op als de mens in zichzelf het BEELD van de werkelijkheid heeft herkend, en er dan toe over gaat dat beeld in zijn samenstellende delen te ontleden. De verhoudingen tussen die DELEN (factoren) worden ALS RECHT geregeld door de mensen. Die zaak komt dus in de ROMEINSE TIJD bij de mensen op.
Vóórdien gold alleen de WET, en daarbij gaat het niet om de ONDERLINGE BETREKKINGEN van de mensen - hoewel daarover wèl voorschriften worden gegeven - maar om een VORM VAN HET GEHEEL. Een WET is er dan ook op gericht de zaak BIJ ELKAAR TE HOUDEN. De STAAT moet bij elkaar gehouden worden, en de staat is een BEPAALD GEHEEL. Dat geheel zou ten gronde gaan als IEDER VOOR ZICH aan de gang ging. Ieder voor zich is voor het besef van de oudheid altijd in strijd met het GEHEEL - juist omdat iedere afzonderlijke mens nog niet ontdekt was. Het behoeft niet te verbazen dat vanuit de WET een mens bèst AANGETAST mag worden, omdat het toch om het GEHEEL gaat, en dàt mag juist niet aangetast worden. Zelfs moet het geheel GEVOED worden zodat het krachtiger zijn zal.

De mensen mogen HET GEHEEL dus niet AANTASTEN, èn zij zijn verplicht, door het betalen van belastingen en het inleveren van goederen, het geheel IN STAND TE HOUDEN. Dat geheel, dat een BEPAALD geheel is, en dat wij hebben leren kennen als DE STAAT, wordt door een bepaalde PERSOON vertegenwoordigd. Die persoon is noodzakelijk een ABSOLUTE HEERSER, naast wie niet nòg iemand ànders kan bestaan. Want naast het begrip HET GEHEEL is niet wat ànders denkbaar; behalve dat geheel is er verder NIETS.
Het bovenstaande klopt nauwkeurig met het wereldbeeld van de OUDHEID. Dat kàn niet anders want voor de mens uit de oudheid was er enkel maar het BEELD van de werkelijkheid, dat hij meer en meer HELDER in zichzelf waarnam. Zoals al vaker uiteengezet zou dat beeld pas geanalyseerd worden als het VOLLEDIG HELDER geworden was. Zolang het zóver nog niet is blijft het beeld INTACT, al wordt het WAZIG gezien. Dat wazige beeld is tòch HET BEELD, en dàt geeft vanzelfsprekend de werkelijkheid als onder andere HET GEHEEL te zien. In dat geheel ziet men GEEN samenhangen; van AFWEGEN tussen het één en het ànder is derhalve geen sprake. Het recht is dus nog niet aan de orde.
Als er nog niet AFGEWOGEN wordt omdat de FACTOREN nog niet OP ZICHZELF staan, is er wat betreft het BEPALEN VAN DE NORM waaraan de mensen te beantwoorden hebben een àndere gang van zaken. De norm wordt bepaald langs het ONMIDDELLIJKE ZIEN. Dat zou ook niet anders kunnen omdat er alleen maar een meer of minder wazig BEELD in de mens aanwezig is. Aan dàt beeld kan alleen maar GEZIEN worden dat HET ZO OF ZO IS. Andere mogelijkheden en andere benaderingen zijn uitgesloten. Hier krijgen wij te doen met het TYRANNIEKE. Behalve dat het geheel dus ABSOLUUT is, is het ook nog TYRANNIEK. Beide eigenschappen zijn zonder meer mede van toepassing op het begrip WET, zelfs de wet zoals wij die in ònze dagen nog kennen. De moderne wetten worden door EEN AANTAL mensen opgesteld; die van de oudheid komen van de ABSOLUTE HEERSER, die dus ook nog EEN TYRAN was. De hele zaak is DWINGEND, omdat het ZO is en niet anders. Met REDELIJKHEID heeft het hoegenaamd niets te maken, maar het heeft àlles met WILLEKEUR te maken - zonder dat we overigens mogen stellen dat het allemaal ONREDELIJK is.

Europa en het begrip wet
De verwachting dat het begrip WET in europa zou vervallen om plaats te maken voor HET RECHT berust op een denkfout. Wij weten uit de praktijk dat wij allemaal ONDERGESCHIKT zijn aan de WET. Maar niet alleen dat WIJ aan de wet onderworpen zijn, het RECHT is dat in de praktijk evenzeer. Want àlle STATEN bepalen zèlf welk recht er zal gelden. Dat leggen zij vast in WETTEN die ook door de rechters geëerbiedigd moeten worden. Van het UNIVERSELE van het RECHT komt zo bitter weinig terecht. De ONAFHANKELIJKHEID van de rechter is dan ook een FICTIE; hij is ondergeschikt aan de STAAT. En dat maakt de TOEPASSING van het recht tot iets lachwekkends. Een beter voorbeeld hiervan dan de VERENIGDE STATEN is welhaast niet te geven: in àlle staten gelden andere wetten met bijgevolg een andere rechtstoepassing. Iemand die iets op zijn geweten heeft kan zich vaak redden door een stukje verder te gaan wonen zodat hij bij een andere staat behoort.
Uit het NATIONALISME, dat nog steeds toeneemt in ònze wereld, kunnen wij leren dat het begrip STAAT nog lang niet verdwenen is. Men gaat dus nog steeds van EEN GEHEEL uit, ook als BASIS voor het recht. Intussen heeft men wèl ingezien dat er niet één geheel is, maar dat er meerdere zijn, zodat de gedachte van het WERELDRIJK nagenoeg verdwenen is, maar voor èlk geheel geldt het bovenstaande. Hoe kunnen wij nu met elkaar rijmen dat er enerzijds in onze wereld een rechtsbesef is, dat niets met STATEN van doen heeft, terwijl er anderzijds een toenemend NATIONALISME is.
Het TOENEMEN van het nationalisme is te begrijpen; er worden meerdere GEHELEN ontdekt (zij maken zich vrij). Dat berust op het ONTLEDEN van het BEELD, zoals uit het voorgaande te begrijpen is. De vraag is dus waarvandaan het geheel er is. Wij moeten proberen in te zien dat het ONTLEDEN VAN HET BEELD een volledig helder beeld vooronderstelt. Al richt de Europese mens zich niet meer op het geheel van het beeld, zijn gedoe berust wèl op het AANWEZIG-ZIJN ervan. Zolang dat GEDOE òpgaat in het ONTLEDEN van het beeld, is het beeld AANWEZIG. Dat is derhalve het UITGANGSPUNT. Dat houdt in de praktijk in dat ten aanzien van het RECHT het uitgangspunt bij de STAAT gelegen is. Hierop komen wij nog terug.

No. 69.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Naar bladwijzers De moderne wereld als ORGANISATIE – MULTI-NATIONALS - DEMOCRATIE – nrs. 10 t/m 14 ; { 35 t/m 37(Multinationals – Democratie) } en 69 ;

Nationalisme
De vorige keer hebben wij duidelijk gemaakt dat het NATIONALISME geworteld is in HET GEHEEL dat voorondersteld is aan de EUROPESE mensheid. Als de mens namelijk in de periode van HET ONTLEDEN van de werkelijkheid is moet er ook IETS zijn dat ontleed wordt. Dat “iets” is natuurlijk het beeld van de werkelijkheid in de mens zèlf. Voor dat beeld geldt het begrip HET GEHEEL. De ontledende Europese mens ziet dat geheel als een OBJECT dat om ontleding vraagt. Op grond hiervan komt het RECHT voor de dag, maar zolang het ontleden nog niet TEN EINDE is blijft ook dat OBJECT bestaan als BASIS en als UITGANGSPUNT. Als zodanig is dat object op de ACHTERGROND, terwijl de resultaten van de ontleding op de voorgrond liggen, maar intussen is die achtergrond wèl maatgevend.
Zo is het geheel als een GESLOTEN en OMVATTENDE werkelijkheid ALS OBJECT maatgevend. Dat betekent dat DE STAAT maatgevend is. Als de staat maatgevend is geldt het begrip WET en dat houdt weer in dat we in principe met een STATISCHE wereld te maken hebben. Met het recht is dat niet het geval: voorzover het recht ONDERWORPEN is aan de wet is het TRAAG (door het statische karakter van de wet), maar van zichzelf uit is het recht BEWEEGLIJK. Het beweegt mee op de golfslag van de ontwikkeling.
Als de MODERNE mens begint staat het ONTLEDEN ten voeten uit; op grond daarvan ontstaan er een aantal afzonderlijke staten, met de nadruk op hun afzonderlijk zijn, hun eigen karakter en dus ook hun eigen wetten. Door het feit dat de moderne mens ZELFBEWUST is (in principe) zijn ook die staten zelfbewust: zij stáán op hun vrijheid en op hun zelfstandigheid. En het gaat bijna nooit om de vrijheid VAN DE MENSEN ZELF, wèl echter om de vrijheid van de STAAT die zij vormen. Veel van het moderne vrijheidsstreven in ònze wereld is gericht op het vrijmaken van een STAAT, niet op het vrijmaken van de mensen zèlf. Want die mensen zèlf gaan er dadelijk toe over met veel geruzie REGERINGEN samen te stellen waaraan zij dan wéér onderworpen zullen zijn doormiddel van wetten. Als het de mensen wèrkelijk om vrijheid te doen was, dan gingen zij AAN HET WERK. Het feit dat het begrip STAAT in de BEGINNENDE moderne wereld aan belang toeneemt wordt teweeggebracht door het ONTLEDEN. Daardoor komt de staat als iets APARTS (iets unieks) voor de dag. Tevens echter veroorzaakt die ontleding een toenemende VERBROKKELING van de staat. Er is dus niet alleen het toenemen van het AANTAL staten, maar er is tevens de innerlijke verbrokkeling van de staten zèlf. Dat komt bijvoorbeeld voor de dag aan het grotere aantal POLITIEKE partijen. Over die ontwikkeling hebben wij ook gesproken toen wij het indertijd over het SOCIALISME hadden.
Voorzover het over de MENSHEID en de MENSEN gaat is het eind van de verbrokkeling dat er een TOTALITEIT van mensen is. Daarin is èlke afzonderlijke mens voor de dag gekomen; die mens komt tot zijn recht, maar het op de achtergrond maatgevend geldende GEHEEL is verdwenen. Dat komt doordat, bij de afzonderlijke mens aangeland zijnde, het ONTLEDEN van de mensheid ten einde is. De mensheid immers is niet verder te ontleden dan tot en met het INDIVIDU ofwel de àfzonderlijke mens. Als die ontleding helemaal dóórgezet is, is het geheel wèg. Dan is daar de ONTWIKKELDE MODERNE MENS. Voor die mens is derhalve de STAAT èn de WET vervallen; bovendien ziet hij zijn wereld niet meer als STATISCH: de zaak is BEWEEGLIJK. Maar HET GEHEEL is nu wèrkelijk VERDWENEN, en dàt is een belangrijk punt. Nu deze zaak voor òns begonnen is zich waar te maken bemerken we al de eerste symptomen: onze wereld staat meer en meer in het teken van IEDER VOOR ZICH terwijl de relatie tot DE ANDER niet meer is dan een meer of minder goed functionerende SAMENWERKING en de idee van HET GEHEEL verworden is tot de gedachte een TEAM te vormen. We zien dus nu al dat iedereen er op uit is een SOLIST te zijn. En daaraan heft de STAAT zich op, maar daaraan ontwikkelt zich anderzijds de RECHTSGEDACHTE. Opvallend dan ook is dat meer en meer de mensen spreken over HUN RECHTEN - overigens zonder te weten waarover het wezenlijk gaat. Want HUN RECHTEN hangen nauw samen met hun BELANGEN. En dat kunnen we ook nu al bemerken aan de ontwikkeling van het BOVENNATIONALE.

Al eerder hebben wij gesproken over de z.g. MULTI-NATIONALS, de BOVEN NATIONALE ondernemingen. Het kenmerk van zo een onderneming is het SAMENWERKEN van een aantal mensen die ieder voor zich aanwezig zijn. De samenhang in een boven- nationale onderneming is een RECHTSSAMENHANG; hetgeen niet betekent - let wèl - dat het een RECHTVAARDIGE samenhang zou zijn. Die samenhang vertoont àl het negatieve en het positieve van een rechtsorde. De mensen mogen elkaar rustig naar het leven staan, mits dat geschiedt langs juridisch aanvaardbare wegen! Het samenwerken van mensen op grond van RECHTSBEGINSELEN doet in feite het begrip WET en het begrip STAAT vervallen; vanuit die rechtsbeginselen zèlf gaat het slechts om FACTOREN van de werkelijkheid (afzonderlijke mensen) en niet om een op de achtergrond geldend geheel. Gelet op het feit dat de begrippen WET en STAAT vervallen kunnen wij de ontwikkeling van de multi-nationals als POSITIEF beoordelen, maar vanuit het feit dat de rechtsorde het AFZONDERLIJK-ZIJN van de mensen vooronderstelt, en dus het begrip MENSHEID ontkent, moeten wij het er voorlopig op houden dat het CONTRACTUELE NAAR HET LEVEN STAAN van de mensen vrijwel ònbeperkt doorgang kan vinden. De manipulaties van de huidige boven- nationale ondernemingen leveren aan schrijnende bevestiging van deze feiten.

Evenwel mogen wij niet stellen dat het de multi-nationals om een WERELDRIJK te doen is. Zij willen wèl de wereld binnen de rechtsorde BEHEERSEN, maar dat beheersen heeft betrekking op de ONDERLINGE VERHOUDINGEN tussen de mensen. Dat is dus een zaak van NUT, hetgeen, in groter verband gedacht, neerkomt op de begrippen MARKT en MARKTWAARDE. Het beheersen van déze begrippen betekent het beheersen van de mènsen, en daarom gaat het in dit geval. De gedachte die echter het begrip WERELDRIJK staat is een geheel àndere: de zaak staat daarbij in het teken van het begrip WET en de bedoeling is van de gehele wereld één grote STAAT te maken, uiteraard onder een ABSOLUUT GEZAG. In Alexander de Grote liet die gedachte zich gelden, bij de Romeinen was dat het geval en ook voor de ROOMSE KERK was de gedachte aan een WERELDRIJK de drijvende kracht. Logisch is dat een dergelijk streven altijd gepaard gaat met een VERBINDENDE IDEE die aan de gewenste EENHEID de benodigde culturele achtergrond moet geven. Dat vinden wij ook duidelijk aanwezig in het NATIONAAL-SOCIALISME. Eigenlijk behoorde dàt echter UIT DE TIJD te zijn, en dat komt dan ook voor de dag aan de belachelijke LEIDERS van die bewegingen, leiders die zichzelf dromen een CAESAR te zijn, heersend als een godheid over de gehele wereld.
De moderne ontwikkeling is er dus een van een RECHTSORDE, zònder de achtergrond van HET GEHEEL zodat er ook geen BINDENDE IDEE is. De zaak betrekt zich op de mens als LAATSTE DING, zodat het niet behoeft te verwonderen dat er, ondanks alle UITBUITING, toch een VERBETERING van de levensstandaard optreedt. Die verbetering ontstaat door de RECHTSORDE, en vooral niet door een besef van VERANTWOORDELIJKHEID. Want dit laatste ONTBREEKT - door het niet meer gelden van HET GEHEEL.
Wij moeten er wèl op letten dat het geheel is wèggevallen voorzover de afzonderlijke mens zich beseft als een lid van de MENSHEID. Op andere terreinen van het menselijk leven is het geheel (als een maatgevende achtergrond) niet weggevallen. De verklaring hiervoor is eenvoudig: als dat geheel niet VOLLEDIG te ontleden is, dan kan het ook nimmer vervallen. Dat geldt bijvoorbeeld voor het (te ontleden) geheel dat voor de WETENSCHAP object van ontleding is. Dat geheel is immers de werkelijkheid als VERSCHIJNSEL, die als een SAMENSTEL van VERSCHIJNSELEN ontleed wordt. Die ontleding vindt geen einde omdat de kosmos ONEINDIG is in zijn samenstellingen. In de wetenschap van de PSYCHOLOGIE bijvoorbeeld bereikt men nooit het punt dat de gehele materie effectief ontleed is. De samenhangen en structuren in de mensen zijn altijd weer anders… Als ZUIVERE ONTLEDING komt de FILOSOFIE wèl aan een eind: als de ENKELVOUDIGHEDEN als bouwstenen van de werkelijkheid ontdekt zijn is de zuiver ontleding àfgelopen. Maar voor de filosofie begint het dàn eigenlijk pas. Vanuit het BASISGEGEVEN wordt de werkelijkheid meer en meer GENUANCEERD. Dat kàn in het geval van de filosofie juist omdàt het beeld van de werkelijkheid nooit verloren is gegaan. Bovendien is dat beeld geen OBJECT van analyse, zoals het dat voor de WETENSCHAP wèl is.
Het karakter van de moderne mens is dus het IEDER VOOR ZICH in betrekking tot de MENSHEID, maar vanuit zijn WETENSCHAPPELIJK denken behoort hij bij allerlei en nu is het de vraag hoe déze mens tenslotte overgaat in de VOLWASSEN mens.

Naar bladwijzers De moderne wereld als ORGANISATIE – MULTI-NATIONALS - DEMOCRATIE – nrs. 10 t/m 14 ; { 35 t/m 37(Multinationals – Democratie) } en 69 ;

No. 70.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

De mensheid als ontleedbaar verschijnsel
De mensheid is het enige verschijnsel dat VOLLEDIG ontleedbaar is. De factoren waaruit dat verschijnsel bestaat komen in de cultuurontwikkeling van de mensheid tenslotte OP ZICHZELF voor de dag. Dat zijn dan de AFZONDERLIJKE mensen. Die mensen gelden in alle opzichten als datgene dat zij zijn; zij zijn volledig ZICHZELF zonder dat er nog enig aspect van hun mens-zijn is dat op de een of andere manier in het verborgene gehouden moet worden. Dit zichzelf-zijn is voor de geschiedenis een HOOGTEPUNT, maar wij moeten hierbij wèl bedenken dat HET GEHEEL in strijd is met dit zichzelf-zijn, en daarom dan ook verloren is gegaan. Voor de dag is gekomen een TOTALITEIT, en dat is de OPTELSOM van de afzonderlijke mensen. Daarbij zijn die mensen gesteld alsof ze DINGEN waren, de HOOGST DENKBARE DINGEN weliswaar, maar toch dingen. Die hoogst denkbare dingen FUNCTIONEREN op de meest INGEWIKKELDE wijze; die “wijze waarop” blijkt in de meeste gevallen niet duidelijk te zijn, maar zóveel is in ieder geval zeker dàt zij moeten kùnnen functioneren. Wij hebben er al op gewezen dat wij hier te doen hebben met DE MENS ALS RECHTSBEWUSTZIJN. Deze valt dus samen met de mens ALS ZICHZELF ZIJN. Dit is het EINDE van het ONTWIKKELINGSPROCES. De mens is nu inderdaad HET LAATSTE DING; het is niet meer zo dat hij zich als zodanig alleen maar DENKT - hetzij in goedkeurende, hetzij in afkeurende zin, maar het is nu zo dat hij zich WAARGEMAAKT heeft als laatste ding. En het is déze REALITEIT die voor de mensen de BASIS vormt voor hun volwassenheid. Het laatste ding als een realiteit (en niet als een gebrekkig ding dat geen realiteit màg zijn) is wèrkelijk DE KOSMOS ALS GRENS. En als zodanig is dat geval wèrkelijk MENS. Pas dàn kunnen wij eens over FEITELIJKE MENSELIJKHEID gaan praten, pas dàn hebben wij met BEHOORLIJKE MENSEN van doen.
De werkelijkheid als “nog niet de mens” is wèl VATBAAR voor ontleding, maar zij is nooit wèrkelijk te ontleden. Want die werkelijkheid blijft steken in het BEPAALDE. De kosmos echter is ONEINDIG in zijn bepaaldheden, en daarom komt er geen einde aan de analyse. Altijd zullen de mensen zich bezig blijven houden met het wetenschappelijke onderzoek. Maar voor het LAATSTE verschijnsel geldt het begrip ALGEMEENHEID en daarom kan dat tot de AFZONDERLIJKE FACTOR (de mens) teruggebracht worden.

De filosofie en het ontleden
Voorzover wij ook de werkelijkheid als een ALGEMEENHEID laten gelden (en dat kàn omdat die werkelijkheid ALS BEELD in onszelf aanwezig is, namelijk als het bewustzijn) kunnen wij óók tot op de AFZONDERLIJKE FACTOR ontleden. Dat doet de FILOSOFIE als zij de werkelijkheid terugbrengt op de ENKELVOUDIGHEID. Dat geschiedt evenwel niet door analyse van de FEITELIJKE werkelijkheid, maar door analyse van de werkelijkheid ALS BEELD ( bewustzijn).
De filosofie begint met het doordenken van de werkelijkheid als ALGEMEENHEID en vindt daarmee tenslotte de BOUWSTEEN. Als die gevonden is, zoals de kunstenaar zijn materiaal vindt, kan het FILOSOFEREN ècht beginnen. Voordien is het een ZOEKEN naar het BASISGEGEVEN, en daarbij kwam een heleboel wijsheid vrij, maar die wijsheid kon nog niet LOGISCH GEVORMD worden. Er was nog niet het BEWUSTE VORMEN VAN WIJSHEID, zoals er in de primitieve kunst nog niet het bewuste vormen van SCHOONHEID was. Die schoonheid kwam als het ware TOEVALLIG vrij. Volwassen kunst achter vormt BEWUST schoonheid. En zo vormt volwassen filosofie BEWUST wijsheid.
De filosoof HEGEL heeft het EERSTE MOMENT van het basisbegrip geleverd toen hij de werkelijkheid als het begrip TWEE (het één en het ànder) herkende. Uitgaande van dit gegeven zag hij de filosofie als een WETENSCHAP omdat het EEN en het ANDER onmiddellijk de vraag naar de RELATIE tussen die twee doet rijzen. Dat EERSTE MOMENT is het “oude” moment het oude zoeken liep uit in datgene dat HEGEL vond. Hij was niet in staat werkelijk VOORUIT te zien omdat zijn gegeven nog geen VORMEN van wijsheid toeliet.

Daarom tast Hegel dan ook alleen maar HET VERLEDEN aan (met groot inzicht!), maar laat hij het BESTAANDE ongeschonden - men leze zijn rechtsfilosofie. Hij was ook niet in staat zich de volwassen mens te denken zonder daarbij met allerlei dwangmatigheden op tafel te komen. Wèl echter kwam er aan zijn filosofie veel WIJSHEID méé hij begreep de hele geschiedenis, ook die van de filosofie!
Als Hegel het begrip TWEE ontdekt heeft, heeft hij de LAATSTE SAMENSTELLING ontdekt. Die laatste samenstelling is tegelijk géén samenstelling meer. Het laten gelden dáárvan is het TWEEDE MOMENT van het basisbegrip.

Het tweede moment, de bouwsteen
Het tweede moment is niet geworteld in het oude, dat er echter wèl aan voorondersteld is. Voor dat tweede moment is het zoeken naar de bouwsteen àfgelopen: hij is gevonden. Het is de werkelijkheid als het begrip EEN, en dat begrip EEN is de ENKELVOUDIGHEID. Het werken met dit gegeven VOORONDERSTELT wetenschappelijkheid, maar het IS iets ànders. Het is LOGISCH VORMEN van een zo veel mogelijk genuanceerde werkelijkheid. De wetenschap bepaalt zich tot het LOGISCH CONSTRUEREN van de werkelijkheid, en dat zo gedetailleerd mogelijk. Hiervoor zijn altijd TWEE gegevens nodig. Voor het VORMEN is één gegeven nodig. Voorzover bekend was het de Nederlandse filosoof JAN BÖRGER die als eerste met het door hem ontdekte ENKELVOUDIGE GEGEVEN wist te werken. Zijn filosofie kenmerkt zich door een streng wetenschappelijke METHODE terwijl WIJSHEID, verbonden met een in sterke mate aanwezige SCHOONHEID, het RESULTAAT was. Op het denken van deze filosoof zullen wij bij gelegenheid nog eens terugkomen… Als de OUDE weg van de filosofie is afgelegd kan de NIEUWE ingeslagen worden; die nieuwe weg is op zichzelf de ONTKENNING van de oude. Daarmee is de eenzijdige wetenschappelijkheid van de baan. Nu kan de filosofie wèl over de toekomst van de mens nadanken omdat zij nu de mens kan VORMEN. Daarmee is ook de feitelijk BESTAANDE mens “van alledag” voor het voetlicht gekomen.
Vanuit het enkelvoudige gegeven kan het filosofische denken volledig de werkelijkheid als BEWEEGLIJKHEID dóórrekenen, en dit heeft als resultaat dat àl het filosofische KENNEN onmiddellijk tot WIJSHEID wordt en daardoor van directe betekenis voor het DAGELIJKSE LEVEN is. De filosofie gaat mèt het inzicht in de werkelijkheid ook en vooral inzicht in HET LEVEN VAN DE MENSEN verschaffen. Dit verklaart onder andere het feit dat nà HEGEL de waarachtige filosofie is gaan spreken tot de “GEWONE MENSEN” en dat de sfeer van de UNIVERSITEIT er af is gegaan. De filosofie verliest haar status van UITZONDERLIJKHEID en eindelijk verliest zij haar exclusieve karakter.
Intussen is er nog steeds de “wetenschappelijke” filosofie; zij zal altijd blijven staan bij het begrip TWEE, vaak zelfs zonder in de gaten te hebben dàt zij daarbij is blijven staan. Naarmate die filosofie zich verder ontwikkelt neemt de VERWARRING en de ONZEKERHEID toe omdat het de uitwikkeling is van een ONZEKER GEGEVEN. Want het is de uitwikkeling van TWEE FACTOREN mèt hun RELATIE tot elkaar. Die zaak blijkt steeds meer beweeglijk te zijn en dus steeds minder vatbaar voor ONMISKENBARE consequenties. Het wordt meer en meer een kwestie van RELATIVITEITEN en het kàn geen zaak worden van een op genuanceerde wijze VORMEN van de werkelijkheid.
Juist omdàt de waarachtige filosofie werkt met het BEWEEGLIJKE, ENKELVOUDIGE gegeven roept de beweeglijkheid geen RELATIVITEIT òp maar een ZEKER WETEN dat OP ZICHZELF één en al beweeglijkheid is. Dat zekere weten is nèt zo zeker als het Griekse beeld van de AFRODITE zéker en onmiskenbaar is. Het zal dan ook duidelijk zijn dat deze filosofie eerder verwant is aan de KUNST dan aan de wetenschap. Van dat feit hebben enkele oude denkers al een vermoeden gehad.
Doordat de door ons bedoelde filosofie WIJSHEID wordt en INGAAT IN HET LEVEN heft de VRIJBLIJVENDHEID, die een kenmerk is van de wetenschappelijke filosofie, zich op. Dat betekent dat de ware filosoof in het leven een rol gaat spelen, en die rol is noodzakelijk gericht TEGEN AL HET GEVESTIGDE, en hij is gericht TEGEN HET MACHTIGE. En tegelijk tracht de filosoof een voorbeeld te zijn van VRIJHEID. Het gaat daarbij niet om de vraag in hoeverre dat hem gelukt, maar het gaat om de vraag of hij zijn UITGANGSPUNT trouw blijft. En van daaruit zal hij een GEVAAR zijn voor alles wat tégen de mens indruist en hij is daarin ZEKER van zijn zaak…

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

No. 71.

Naar bladwijzers: De zoon van de mens-zie A, B, C, D, E

De mens als het begrip zelfmoord
Wij leven tegenwoordig in een wereld waarin wij betrekkelijk veilig zijn; aan de DIRECTE levensbehoeften is voldaan en er is ook voldaan aan de SOCIALE behoefte van de COMMUNICATIE. Toch wordt het steeds meer duidelijk dat er een schrijnende EENZAAMHEID onder de mensen is en bovendien neemt het aantal gevallen van ZELFMOORD angstwekkend toe. Opvallend is daarbij dat zoveel JONGE MENSEN een einde aan hun leven maken. Dat is eigenlijk merkwaardig want de vooruitzichten op een redelijk welvarend leven zijn in de westerse wereld toch goed te noemen. Vergeleken bij de rest van de wereld leeft de BESCHAAFDE MODERNE MENS als een VORST. Vanwaar dan die wanhoop die tot zelfmoord leidt?
De MODERNE MENS is op weg naar de mens die als een zelfstandige zaak geheel OP ZICHZELF staat. Die mens OP ZICHZELF gaat nèrgens meer in òp; er is feitelijk NIETS en NIEMAND meer naast hem, hij denkt zichzelf LOS van àlles en iedereen. Dat betekent dat de MODERNE MENS zichzelf tenslotte heeft waargemaakt als het begrip DOOD. Omdat hij zèlf die ontwikkeling doorgemaakt heeft kunnen wij van hem zeggen dat hij DE MENS ALS HET BEGRIP ZELFMOORD is.
Een mens die sterft komt op het moment dat de dood intreedt LOS van àlles: van zijn BINDINGEN (met andere mensen), van zijn SAMENHANG (met de kosmos) en van zijn EENHEID MET HET GEHEEL. Het stervensmoment is een moment van volledige VRIJMAKING, en het is dus ook het moment van wèrkelijk OP ZICHZELF STAAN. Ieder mens STERFT IN VOLSLAGEN EENZAAMHEID ook al is hij of zij omringd door alleen maar geliefden. Die eenzaamheid is nog geen FEIT vóór het stervensmoment, maar als dàt moment aanbreekt is die volslagen eenzaamheid wèl een feit - uiteraard voor een ONDEELBAAR MOMENT. Op dàt moment is de mens werkelijk PARTICULIER. Hij kan op dat moment nimmer SAMEN met iemand ànders zijn, zelfs niet als die ander op dat moment óók sterft.
Voor het levende organisme is het feit van het LOS ZIJN VAN ALLES tevens onmiddellijk het feit van het DOOD ZIJN. Dit LOS ZIJN geldt voor de stervende individu; vanuit DE ANDEREN is er geen sprake van LOS ZIJN: voor hen leeft de dode nog een tijd voort, zij het niet in LIJFELIJKE aanwezigheid. Maar de stervende neemt afscheid van de gehele werkelijkheid. Voor hem houdt het BEWUSTZIJN op levend te zijn (= trillend te zijn = BEELD te zijn) en daarmee houdt VOOR HEM het GEHEEL op er te zijn.
Als de MODERNE MENS tenslotte uitkomt bij een situatie waarin hij LOS VAN ALLES is komen te staan, dan is hij uitgekomen bij de DOOD. Uiteraard gaat het hier om een aangelegenheid van het ZELFBEWUSTZIJN; het is namelijk ZIJN CULTUUR die de mens ZELFBEWUST naar het LOS ZIJN toe leidt. Van het feit dat hij eigenlijk nog steeds IN HET GEHEEL leeft heeft hij alleen maar LAST, en dat houdt in de praktijk in dat de zich ontwikkelende MODERNE MENS meer en meer een PSYCHISCH GESTOORD geval wordt. Een mens die steeds meer LAST VAN ZICHZELF heeft, in plaats van met zichzelf IN RUST te zijn.
De moderne cultuur loopt uit in de OP ZICHZELF STAANDE MENS; de optelsom van die mensen is de TOTALITEIT, die op zijn beurt VOORWAARDE is voor het GEHEEL. Het is de ONMIDDELLIJKE VOORWAARDE en het gaat dus direct aan het geheel vooraf, zodat hiermee duidelijk is waarom de moderne cultuur DE LAATSTE CULTUUR is. In die laatste cultuur vindt de mens DE DOOD; zijn dagelijkse leven zal het doodse afspiegelen, zijn geest zal KIL zijn als de dood, maar tevens zal zijn PSYCHE òngehinderd kunnen doorbreken…
Wij moeten bij dit alles wèl begrijpen dat we met een NOODZAKELIJKHEID te doen hebben; de mensheid kan niet een àndere weg gaan: deze “drinkbeker kan hem niet voorbijgaan” - zoals bij het sterven van de ZOON VAN DE MENS in het evangelie wordt opgemerkt. Doordat het alles NOODZAKELIJK is kan er geen OORDEEL over worden uitgesproken hoewel het voor de individuele mens toch altijd mogelijk is zich te bevrijden uit deze noodlottige situatie. Die mogelijkheid wordt echter (noodzakelijk !) door slechts weinigen benut, want slechts weinigen hebben de AANLEG om vrij te zijn van hun eigen cultuur. Die weinigen bemerken des te scherper de doodsheid van de moderne cultuur.

Het begrip dood en het evangelie
Het zich waarmaken als een zaak die geheel OP ZICHZELF staat is een proces dat wij kunnen benoemen met STERVEN. De moderne mensheid is dus de STERVENDE MENSHEID, en dat loopt uit in de DOOD.
Dat de mens de weg van het sterven heeft te volgen, en dat hij in de dood heeft te gaan is een zaak die reeds vroeg in de OUDHEID voor vele mensen duidelijk was. Uiteraard hebben zij niet begrepen waaròm de verhoudingen liggen zoals ze liggen, maar dat het zó MOEST gaan en niet ànders was vanzelfsprekend.
De mensen van de GNOSTIEK zagen de zaak als volgt: de mens moet sterven teneinde na de dood als de wèrkelijke mens tot een geheel nieuw leven te komen. Zonder het sterven - in de betekenis van het “op zichzelf komen te staan” en in de betekenis van “onthechting” - is het NIEUWE LEVEN ònmogelijk. Ook het EVANGELIE tekent ons de mens die door de dood héén tot nieuw leven komt. In de Egyptische religie was het OSIRIS voor wie precies hetzelfde van kracht was; kortom, de cultuurverhalen over de stervende mens (of godheid) gaan terug tot in het verre verleden.
Het CHRISTENDOM heeft van het oude inzicht iets BANAALS gemaakt: de mens moest niet sterven om WERKELIJK MENS te kunnen zijn, maar hij moest sterven om BIJ GOD te kunnen komen. Zijn sterven was een ZICH ONTDOEN van het VERSCHIJNSEL om LOUTER GEEST te worden. In die zaak is het BESTAANDE niet alleen ONTKEND, maar ook en vooral AFGEKEURD. Maar in feite gaat het om de mens die zichzelf wèrkelijk ALS LAATSTE VERSCHIJNSEL stèlt; de mens dus die ALS LAATSTE DING inderdaad voor de dag gekomen is. Het is dus de BEVESTIGING VAN HET DING. En juist die bevestiging is voor de mens ònmiddellijk HET WARE LEVEN.
Overigens is het ook weer noodzakelijk dat de christenen met de bedoelde BANALITEIT op tafel kwamen; en voor de MODERNE MENS is het al een vrijwel geheel WETENSCHAPPELIJKE en TECHNISCHE kwestie geworden. Daarmee is in ieder geval de IDEALITEIT verloren gegaan zodat het een concrete aangelegenheid voor “de gewone man” is geworden. Het DOODSPRINCIPE is dus geen resultaat van letterlijke “versterving” en “zich àfwenden”, maar het is resultaat van de BEVESTIGING, het TOT ZIJN RECHT laten komen van de werkelijkheid ALS VERSCHIJNSEL, als DING. En voor de levende mensen betekent dat het “zichzelf tot zijn recht laten komen als INDIVIDU”.

De volslagen ònverschilligheid
Als wij ons indenken wat het betekent om volslagen LOS te zijn van alles en iedereen, dan komen wij tot de conclusie dat wij te doen hebben met ONVERSCHILLIG-ZIJN. En dat is een onverschillig-zijn OP ZICHZELF (en dat geldt dus ook voor de individu zèlf), èn het is een onverschillig-zijn TEN OPZICHTE VAN àlles. Het maakt voor de onverschillige niets uit hoe alles is en hoe een ànder mens is. Dat betekent dat zowel de DINGEN als de andere MENSEN niet behoeven te zijn zoals IK WIL DAT ZE ZIJN. De dingen en de andere mensen zijn zoals ze zelf zijn zonder dat er VAN MIJ UIT zelfs maar de behoefte is ze ànders te willen hebben. Het “anders willen hebben” is natuurlijk MIJN BELANG - als dàt er niet meer is VERVALT ELK BELANG. En dàn kan een TAFEL werkelijk een TAFEL zijn en niet meer, zoals voorheen, een WINSTOBJECT of een LUSTOBJECT van iemand. Het BELANG dat die tafel voor iemand had is vervallen.
Het ONVERSCHILLIG-ZIJN is dus geen ONTKENNING van de ànder, zoals dat voor òns nog steeds het gevel zou zijn, maar het is juist de ALGEHELE BEVESTIGING VAN DE ANDER, zoals het ook de bevestiging van MIJZELF is.
Als HET BELANG vervalt, verdwijnt ook de MACHT en daarmee verliest de mens het DWANGMATIGE dat hem gedurende zijn gehele ONVOLWASSENHEID gekenmerkt heeft. Hij kàn dan alles zonder ook maar tot iets gedwongen te worden. Trouwens: wie zou hem dan moeten dwingen als het onverschillig-zijn voor IEDEREEN geldt!
Wij hebben dus nu (eindelijk) te doen met een mens die van de werkelijkheid zegt: ZO IS ZIJ en die daarmee wèrkelijk VREDE heeft. Voor de LAATSTE MODERNE MENS is dat weliswaar DE VREDE VAN DE DOOD, maar het is dan in ieder geval een REALITEIT. Er is in de mensen dan niet meer de WIL TOT VERANDEREN en de behoefte aan VERANDERING, want als de werkelijkheid is zoals ze is valt alles met de werkelijkheid samen en dan kan alles alleen maar GOED zijn.
De GEDACHTE van de ònverschilligheid is al een oude gedachte; voor de laatste MODERNE mens is het geen GEDACHTE meer maar een REALITEIT die basis en uitgangspunt is voor een VOLWASSEN LEVEN.

Naar bladwijzers: De zoon van de mens-zie A, B, C, D, E

No. 72
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

De onverschilligheid en het verkeerde
Het volslagen ONVERSCHILLIG-ZIJN werkt uit naar twee kanten, die wij desnoods als positief en negatief kunnen waarderen voorzover wij voor een ogenblik de maat niet nemen in de werkelijkheid zèlf maar in het dagelijkse leven van de mensen. Het negatieve van het onverschillig-zijn is dan DE KILTE VAN DE DOOD die noodzakelijk bij de laatste MODERNE MENS behoort (op grond van zijn LOS-ZIJN van àlles en iedereen), en het positieve is het feit dat de mensen elkaar eindelijk VRIJ LATEN, hetgeen, zoals reeds opgemerkt, voordien niet mogelijk was. Het begrip ONVERSCHILLIGHEID had dan ook de betekenis van ELKAAR VERWAARLOZEN, een feit dat wij thans, nu wij nog de BEGINNENDE moderne mens zijn, duidelijk om ons heen kunnen waarnemen.
Als onverschillig-zijn laat de éne mens de àndere MET RUST, maar dat is wel de RUST VAN DE DOOD. In de dood laat de mens de werkelijkheid met rust, zoals de werkelijkheid zèlf de mens ook met rust laat. Zij is voor hem dan geen OPGAVE en geen UITDAGING en geen OBJECT meer. Zij werkt niet meer op hem in.
In de rust van de dood laat de mens de werkelijkheid (dus ook de ànder) MET RUST. Voordien was er steeds de WIL TOT VERANDEREN. Voor het besef van de mensen was er niets dat GOED was zoals het was. Toch is die wil tot veranderen niet te veroordelen: het is de werkelijkheid zèlf die deze gang van zaken in zich houdt en die voor de dag doet komen in de zich ontwikkelende mens. Het gaat die mens OM HET VERANDEREN en dat doet hij vanuit allerlei IDEEËN en INZICHTEN en VERBEELDINGEN. Bijvoorbeeld vanuit de ideeën van het communisme en het christendom zag de mens de bestaande werkelijkheid als een zaak die veranderd moest worden. En om die verandering GING HET. Maar de LAATSTE moderne mens houdt op met die WIL TOT VERANDERING, wat echter niet betekent dat er dàn niets meer aan de werkelijkheid VERANDERT. Dat gebeurt dan evenwel als VANZELFSPREKEND en niet OM HET VERANDEREN. In het veranderen ligt ook de mogelijkheid van de MACHT in de onvolwassen wereld. Wij zien dat iedere HEERSER zijn wereld veranderd heeft, zodanig dat hij CENTRAAL kwam te staan. In een werkelijkheid die voor de mens IN RUST is kan de VERANDERING (òm de verandering) niet zijn en dan kan er ook geen MACHT gelden.
De wil tot verandering berust in het OMZETTINGSPROCES: enerzijds zet de mens de planeet OM TOT ZICHZELF en anderzijds zet de mens zichzelf om TOT DE PLANEET. Dat proces is uiteraard NOODZAKELIJK omdat het zichzelf WAARMAKEN als mèns inhoudt dat de wereld van de verschijnselen TOT MENS moet worden. Als dàt het geval is kan de mens pas ècht ONVERSCHILLIG zijn voor de dingen, precies zoals hij onverschillig is voor de in zijn lichaam functionerende organen. Voordien staat de mens TEGENOVER de dingen, aanvankelijk zelfs zodanig dat hij er geen raad mee weet en er zich aan UITGELEVERD weet (de oermens in de hem omringende natuur, bijvoorbeeld). Er is dan nog geen BEHEERSING en de mens kan gemakkelijk het SLACHTOFFER van de dingen (de natuur) worden.
De laatste moderne mens is zèlf - niet alleen maar in de IDEE maar vooral in de PRAKTIJK - de planeet geworden en daarmee is de planeet geen OBJECT meer voor hem maar een “vertrouwde zaak”.
Als de laatste moderne mens onverschillig is voor alles en iedereen richt zijn onverschilligheid zich wèl OP DE WERKELIJKHEID. Het betreft hier niet de één of àndere FICTIE niet de werkelijkheid zoals een mens zich kan VERBEELDEN dat die is, maar het betreft de FEITELIJKE WERKELIJKHEID, de REALITEIT. De maat voor alles ligt dus bij de REALITEIT. Dat is een ZAKELIJKE aangelegenheid. En het is voor die laatste moderne mens ONZAKELIJK om zich te richten op een IDEE of een INTELLECTUELE CONSTRUCTIE of een GODSDIENSTIGE wereldbeschouwing. Wat met rust gelaten wordt is de REALITEIT.
Maar wat ten opzichte van de realiteit VERKEERD is kan geenszins met rust gelaten worden. Want dat wat VERKEERD is is ten allen tijde iets WAT NIET KAN; het is iets dat NIET ZIJN GANG KAN GAAN.
In de werkelijkheid komt het VERKEERD-ZIJN op.

Dat gebeurt als de werkelijkheid als proces aan haar EINDE komt, haar eigen GRENS bereikt. Die grens is de mens, en dus is het in hèm dat het VERKEERDE voor de dag komt - hetgeen niet wil zeggen (een véél voorkomend misverstand!) dat de mens verkeerd is.
In de mens komt het verkeerde voor de dag omdat als mens de werkelijkheid TEN EINDE is. Dit ten einde zijn houdt namelijk in het DE WERKELIJKHEID NIET ZIJN, en dat kan voor de dag komen als het NIET SAMENVALLEN MET DE WERKELIJKHEID. En dáár hebben wij de VERKEERDHEID - althans de MOGELIJKHEID daartoe.
De mens is derhalve de enige op de planeet en in de kosmos die VERKEERD kàn zijn. Dit is een zaak die noodzakelijk OOK VOOR DE VOLWASSEN MENS blijft gelden.

Het ONVERSCHILLIG-ZIJN van de laatste moderne mens richt zich derhalve op datgene dat OVEREENKOMSTIG de werkelijkheid is. Voor het VERKEERDE is hij in geen enkel opzicht onverschillig. Met dat verkeerde moet hij zien IN HET REINE te komen; het is dus voor hem een OPGAVE en het is de werkelijkheid die blijvend voor hem ALS OBJECT aanwezig is.
Het niet-onverschillig zijn voor het verkeerde in de mens komt vandaag al meer in de belangstelling te staan, maar in de grond van de zaak is het nog steeds zó dat de mensen juist voor het verkeerde ònverschillig zijn. De mens voorzover hij verkeerd is wordt dan ook schandelijk VERWAARLOOSD. Maar de laatste moderne mens zal het verkeerde met volledige interesse benaderen, en dat blijft zo. In feite komt het niet onverschillig zijn voor de verkeerde mens hierin tot uiting dat men niet bereid is hem ZIJN GANG TE LATEN GAAN. Want dat betekent altijd een AANTASTEN van de werkelijkheid, juist omdat het verkeerde de realiteit noodzakelijk als een ONWERKELIJK OBJECT ziet en er zodoende toe komt de zaak te willen veranderen. Daarmee wordt de realiteit geweld aangedaan, en dat is nu juist iets dat voor de laatste moderne mens niet kan.
Je kunt iemand niet beletten zichzelf met een FICTIE tevreden te stellen, maar als hij die fictie GAAT LATEN GELDEN treedt AANTASTING van de realiteit op. Het VERKEERD-ZIJN wordt dus in de praktijk àfgewezen voorzover het de behoefte heeft zich te LATEN GELDEN.
Wij mogen de onverschilligheid dus niet opvatten als een SANCTIE op alles wat verkeerd is in de menselijke werkelijkheid. Het is daarentegen een scherpe KRITIEK van de laatste moderne mens op zichzelf en op de anderen. We kunnen zelfs zeggen dat de mens dan gekomen is tot DE KENNIS VAN GOED EN KWAAD. In verband met het feit dat de mensen elkaar MET RUST laten zal de TOEPASSING van bedoelde kennis van geval tot geval variëren: in een aantal gevallen zullen de mensen elkaar iets VERBIEDEN en in andere gevallen zal het er bij blijven dat men de ander op het verkeerde wijst.
De verhouding ligt voor de laatste moderne mens dus zó, dat zijn feitelijke toestand de ONVERSCHILLIGHEID is, maar IN die onverschilligheid kan hij niet voorbijgaan aan het verkeerde, overal waar dat zich gelden laat. Want onverschilligheid kan weldoordacht alleen maar gelden ten opzichte van de REALITEIT omdat die in zichzelf IN ORDE is. Die kàn met rust gelaten worden.
Zolang en voorzover de werkelijkheid voor de mens OBJECT is, en dus TEGENOVER HEM staat, bestaat er SPANNING tussen dat object en de mens zèlf. Die spanning blijft gelden gedurende de gehele ONTWIKKELINGSWEG van de mens, maar tenslotte heft die spanning zichzelf op bij het vinden van de REALITEIT. Het VERKEERDE roept in de betreffende mens zèlf èn in de hem omringende àndere mensen eveneens een SPANNING op. De zaak is STOREND.
Het KWAAD (= het storende) wordt door de laatste moderne mens zo goed mogelijk opgeheven. Daarbij is de norm gelegen in de REALITEIT. Duidelijk is dat wij dan met een UNIVERSELE NORM te doen hebben. De particuliere MENINGEN van de verschillende mensen doen dan niet meer terzake, en dat betekent dat ook het COMPROMIS moet vervallen. Want van de realiteit is alleen maar te zeggen DAT HET ZO IS EN NIET ANDERS. Het KWAAD heeft zich derhalve dáárnaar te richten. Dat is heel iets ànders dan “het behoeden voor het kwaad” dat wij tot nu toe ten opzichte van elkaar gepleegd hebben. Daarbij was het immers de bedoeling de ander te behoeden voor DATGENE DAT IK ALS KWAAD ZAG. Dit kwam dus neer op het OMVORMEN van een ànder mens, en als dat geen succes had trok ik mijn handen van die ander àf. Hierbij was het PARTICULIERE de maat voor mij, maar als laatste moderne mens is het UNIVERSELE de maat voor mij, òngeacht de vraag of ik de REALITEIT wèrkelijk reëel zie. Want ook daarin maakt de straks beginnende VOLWASSEN MENS een ontwikkeling door…

No. 73.

Bladwijzers: MORAAL – zie de nrs. 04 , 11 , 15 , 19 , 25 , 26 , 28 , 29 , 49 , 65 en 73 ;

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Het bevrijdende
Voor de laatste moderne mens geldt het MOMENT VAN DE BEVRIJDING. Hij ziet zichzelf als LOS van al het andere en de anderen; hij heeft alle banden geslaakt. Zo is hij bevrijd van de DWANG VAN BUITENAF, die op welke wijze dan ook voorheen altijd op hem ingewerkt heeft. Hij is het EERSTE moment van de VRIJHEID, voorzover die vrijheid MAATSCHAPPELIJK en SOCIAAL tot uiting kan komen. Dit houdt dus ook in dat de maatschappelijke MACHTEN, zoals de STAATSMACHT voor hem vervallen zijn; zij hebben plaatsgemaakt voor de FUNCTIE, die geworteld is in het RECHTSBEGINSEL.
Niet alleen echter heeft de laatste moderne mens zich bevrijd van elke dwang van BUITENAF: hij heeft nu ook opgehouden ZICHZELF onder druk te zetten omdat hij ook voor zichzelf als aanwezig verschijnsel ONVERSCHILLIG geworden is. Zo is hij nu een mens ZONDER MORAAL geworden. Het spreekt vanzelf dat wij het begrip MORAAL hierbij in de GANGBARE zin moeten opvatten en niet in de ZEDELIJKE betekenis die het voor de individuele mens kan hebben. De moraal, die een consequentie is van het geldende cultuurbesef en die de levende mens onder voortdurende druk zet, is voor de laatste moderne mens niet meer mogelijk.
Ook bovenstaande aspecten van de BEVRIJDING zijn overeenkomstig de voor het DOODSMOMENT geldende verhoudingen. De mensen hebben terecht de dood, naast iets jammerlijks, ook als iets bevrijdends gevoeld. En de christelijke theologie heeft er zelfs een stukje “denkwerk” aan gewijd: de dood bevrijdt de mens van zijn aardse gebondenheid en geeft zo de ziel gelegenheid zich bij god te voegen om daar tot in eeuwigheid liederen te kunnen zingen.
Het DOODSMOMENT is het laatste moment van het praktisch levend-zijn; daarna houdt de zaak op en de bevrijding betekent tevens HET OPHOUDEN VAN ALLE BESTAAN. Voor de LAATSTE MODERNE MENS is er in zekere zin óók een ophouden van het BESTAAN: hij houdt op niet zijn eigen ONTWIKKELINGSPROCES, en dat betekent onder andere dat hij ophoudt ZICHZELF ALS BESTAAND DING uit te werken. Hij begint nu ZICHZELF ALS LEVEN waar te maken.
Nogmaals: het getuigt van een helder inzicht in het menselijk leven als de evangelisch-griekse denkers de DOOD en het NIEUWE LEVEN als één zaak dachten en deze zaak als NOODZAKELIJK voor de mens stelden.

De bevrijding en het psychische
Zoals wij al vaker hebben laten zien heeft het ZELFBEWUSTZIJN de mensen altijd in de weg gestaan. Weliswaar was het tevens het LICHT waar de mensen op àf gingen, maar de resultaten waren noodzakelijk REMMEND en VERVORMEND. Als de laatste moderne mens echter ONVERSCHILLIG voor de werkelijkheid is geworden, hetgeen betekent dat het hem om die werkelijkheid gáát en niet om een FICTIE, dan valt zijn denken SAMEN met de realiteit. Voordien was dat anders: hij zag de werkelijkheid door de gekleurde bril van zijn eigen cultuur en die niet-werkelijkheid zag hij aan voor DE werkelijkheid.
In dit verband is het zinvol even stil te staan bij het onderscheid dat er is tussen de REALITEIT en de menselijke NIET-WERKELIJKHEID. Het is de mens namelijk voorbehouden NIET-WERKELIJK te zijn. Dan IS hij er wèl en hij doet INDERDAAD wat hij doet, maar het is niet-werkelijk omdat het niet met de werkelijkheid samenvalt, d.w.z. met de WEZENLIJKE VERHOUDINGEN in de werkelijkheid. Op grond daarvan zijn er op de wereld allerlei verschijnselen die niet-werkelijk zijn; het zijn altijd door mensen veroorzaakte verschijnselen, zoals MOORD, DIEFSTAL, OORLOG enzovoort.
De laatste moderne mens heeft met deze niet-werkelijke verschijnselen niets meer te maken; hem gaat het om de REALITEIT. Dat is louter de VERSCHIJNENDE werkelijkheid, inclusief het LAATSTE verschijnsel (de mens). Juist omdàt het hier om het VERSCHIJNSEL gaat moeten wij, als wij nadenken over de toekomstige VOLWASSEN mens, geen andere verhoudingen in ons denken betrekken. Dat heeft alleen maar als resultaat dat wij van de laatste moderne mens en de eerste volwassen mens niets kunnen begrijpen.

De laatste moderne mens is zichzelf ALLEEN MAAR wèrkelijk VERSCHIJNSEL - van èlke IDEE is hij volledig gespeend. Hij is het WERKELIJK AANWEZIGE, FUNCTIONERENDE LAATSTE DING. En méér is hij niet. Voor hèm doet het al of niet kennen van het WEZENLIJKE en het al of niet begrijpen daarvan niets terzake. Dat zou trouwens weer het binnenhalen van een dwingend zelfbewustzijn betekenen - een zaak die juist voor de laatste moderne mens vervallen is.
Voor de laatste moderne mens (die tevens de eerste volwassen mens is) geldt alleen maar dat hij ZICHZELF is. Om de werkelijkheid te begrijpen moeten wij de enkelvoudigheid OP ZICHZELF kunnen denken; om volwassen mens te kunnen zijn moet de mens zichzelf OP ZICHZELF denken. Maar dat denken moet dan niet eenzijdig intellectueel zijn, maar werkelijkheid. Dat vindt in die bedoelde mens plaats. Die mens is de echte ZAKELIJKE mens, d.w.z. VOOR HEM IS DE ZAAK DE ZAAK en niet wat ànders.
Voor die ZAKELIJKE mens bestaat er uiteraard geen enkele behoefte meer enig verschijnsel te willen veranderen. Hij is er ook niet op uit ZICHZELF te veranderen; de laatste moderne mens laat ZICHZELF ALS VERSCHIJNSEL MET RUST.
Het zichzelf met rust laten heeft als onmiddellijk gevolg dat die mens PSYCHISCH kam zijn. Want de zaak die hij is, het DING dat hij is, kan ongehinderd meetrillen met het BEWUSTZIJN, juist omdàt dit ding niet meer VERVORMD is. In de stencils 47, 48 en 49 hebben wij reeds uitvoerig over het psychische gesproken. De daar genoemde voorwaarde (het niet vervormd zijn van de zaak) is voor de laatste moderne mens in vervulling gegaan. Die mens is geworden zoals àlle levende verschijnselen in de werkelijkheid zijn: GEHEEL EN AL ZICHZELF.
Deze PSYCHISCHE MENS is de EERSTE VOLWASSEN MENS. Het psychisch kunnen zijn is ONMIDDELLIJKE consequentie van het ZAKELIJK zijn. Het volwassen-zijn is dus onmiddellijk gevolg van het laatste-moderne-mens zijn. Het “onmiddellijke” houdt in dat er niet IETS ANDERS nodig is om het één uit het ànder te laten volgen. Dit betekent op zijn beurt dat de ZAKELIJKE mens NOODZAKELIJK een PSYCHISCH mens is. Hij behoeft en hij kàn op niets anders wachten, hij kàn niets en niemand de schuld geven als er met hem persoonlijk iets mislukt. Als hij werkelijk de ZAKELIJKE MENS is, dàn IS HIJ PSYCHISCH.
Wij kunnen spreken van de GEBOORTE VAN DE MENS. Die boreling is nèt als een echte baby ALLEEN MAAR PSYCHISCH, met dit verschil dat de nieuwe MENS op het moment van zijn geboorte VOLLEDIG ZELFBEWUST is. Hij heeft de weg DOOR DE DOOD achter de rug, precies zoals indertijd gezegd werd: “hij heeft de dood overwonnen”. Hopelijk is ons nu de inhoud van die oude uitspraak duidelijk geworden, en daarbij merken wij op dat DE DOOD een tweeledige betekenis heeft: enerzijds is er de werkelijke dood als LOS-ZIJN van àlles, en anderzijds is er de dood in de zin van ANALYSE.

Het zelfbewustzijn
Als het LAATSTE DING tenslotte PSYCHISCH geworden is, is ook de INHOUD van het ZELFBEWUSTZIJN psychisch geworden. Die inhoud gaat namelijk ook meetrillen, maar niet met het bewustzijn (zoals de psyche), maar met het trillende laatste DING. Die inhoud, die uit een aaneenschakeling van VASTE GEGEVENS bestaat, welke aaneenschakeling wij kennen als DE KENNIS, verliest zijn vastheid en wordt BEWEEGLIJK. Dit betekent dat de volwassen mens in zijn zelfbewustzijn niets meer ALS VASTSTAAND vasthoudt. Hij gaat de werkelijkheid en zichzelf zien als door en door BETREKKING, door en door VERHOUDING.
Voor de ònvolwassen mens houdt het BETREKKELIJK-ZIJN in dat allerlei zaken net zo goed wèl als niet WAAR kunnen zijn, afhankelijk van het standpunt van degene die beoordeelt. In deze zienswijze is HET VASTE als de maat genomen: het is het (subjectieve) STANDPUNT dat bepalend is inzake WAAR of NIET WAAR. Maar werkelijke ZEKERHEID is er op die manier voor niemand. Wij kunnen dit bij àlle gesprekken van moderne mensen beluisteren. En dit is de oorzaak van de INTELLECTUELE LAFHEID van het moderne denken.
In feite betekent BETREKKELIJK-ZIJN dat alles gezien wordt als een NETWERK VAN VERHOUDINGEN. Het kennen van dat netwerk ontleent zijn WAARHEID niet aan het ingenomen STANDPUNT (zo er al van een “standpunt” gesproken kan worden) maar aan ZICHZELF. Want dat netwerk van verhoudingen zèlf is de waarheid. De waarheid is geen FORMULE, maar een NETWERK VAN BEWEEGLIJKE VERHOUDINGEN. Daarmee te leren rekenen is de OPGAVE VAN DE EERSTE VOLWASSEN MENS…

Bladwijzers: MORAAL – zie de nrs. 04 , 11 , 15 , 19 , 25 , 26 , 28 , 29 , 49 , 65 en 73 ;

No. 74.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Bladwijzers: Overtuiging en overtuigingen ; Overtuiging-2 ; Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I ,

De volwassen mens
Het is opvallend dat alle denkers die hun gedachten hebben laten gaan over een mogelijke VOLWASSEN mens tot heel ingewikkelde constructies zijn gekomen - voorzover ze niet tot de overtuiging kwamen dat een mensheid, die uit volwassen individuen bestaat tot de onmogelijkheden behoort. Het is kennelijk ook voor de denkers nog steeds niet te doen de EENVOUDIGE FACTOR te vinden die voor de volwassen mens als basis dient.
Die EENVOUDIGE FACTOR is het PSYCHISCHE; er is verder geen enkel gegeven dat voor de mens inzake zijn volwassenheid van WEZENLIJK belang is. Tenslotte valt het denken van de laatste MODERNE mens samen met de werkelijkheid; het is een ZAKELIJK DENKEN geworden. Het gaat de laatste moderne mens om DE ZAAK en om niets ànders. Omdat die zaak de werkelijkheid zèlf is, is hij ook de mens zèlf, zodat ook de mens DE ZAAK geworden is.
Het feit dat de mens zèlf DE ZAAK geworden is betekent niet dat die betreffende mens tot in details op de hoogte is van de samenstelling en de structuur van zichzelf en van de werkelijkheid. Zo weinig als hij er tot nu toe vanuit een FOUT inzicht van heeft weten te zeggen, zo weinig weet hij er straks vanuit een GOED inzicht van te zeggen. Het verschil zit niet in de HOEVEELHEID kennis, maar in de KWALITEIT van de kennis. Op de goede wijze weinig weten levert een geheel àndere wereld op dan op een FOUTE wijze veel of weinig weten. Een van de grote FICTIES van onze tijd is de gedachte (?) dat het noodzakelijk is om VEEL te weten en om van VEEL DINGEN verstand te hebben. Dat hangt samen met ons CULTUURSTREVEN om de TOTALITEIT waar te maken - we zullen nog zien dat het de VOLWASSEN slechts te doen is om HET NODIGE TE WETEN.
Van VEEL WETEN en INTELLECTUELE KENNIS behoeven wij inzake de volwassenheid niets te verwachten.
Evenmin behoeven wij iets te verwachten van de (goede) WIL van de mensen. De wil in de mens is INTELLECTUEEL - zoals HEGEL al terecht opmerkte - en dat betekent dat hij CULTUURGEBONDEN is. Voor de laatste moderne mens is de wil dus gericht op het OP ZICHZELF ZIJN, op het LOS-ZIJN van alles en iedereen. Die wil zet zich door, maar er is geen sprake van dat er op de een of andere manier een wil in de mens zou zijn om volwassen te zijn. Een dergelijke wil komt alleen voor in die ENKELINGEN, die vanuit hun AANLEG volwassen zijn, temidden van een ònvolwassen wereld.
Vele mensen van GOEDE WIL (enkelingen derhalve) hebben gehoopt de inzichten van de mensen te kunnen VERANDEREN. Die MENTALITEITSVERANDERING zou dan de wil in de mensen ANDERS RICHTEN. Maar hiervan is nooit iets terechtgekomen omdat het inzicht van de meeste mensen noodzakelijk CULTUURGEBONDEN is. Zelfs al wordt dit inzicht VERRUIMD, dan nog VERANDERT het niet. De richting van de WIL blijft bijgevolg ook hetzelfde.
Het doorbreken van de volwassenheid gaat DOMWEG; de mensen voor wie dit straks gelden zal HEBBEN GEEN KEUS. Er kàn niet iets anders gebeuren dan dit, dat de LOSSTAANDE MENS automatisch de VOLWASSEN MENS zal zijn. Voor deze zaak is niets VAN BUITENAF nodig; geen enkele factor kan hierin invloed uitoefenen, zodat er, overdrachtelijk gesproken, geen enkel excuus meer is. De laatste moderne mens
KAN NIET ANDERS DAN OVERGAAN NAAR VOLWASSENHEID.
Nogmaals wijzen wij op het onderscheid tussen ònze gedachtengang en de christelijke. De verhoudingen liggen zo: de mens ALS PSYCHE komt VRIJ als hij ophoudt VERKEERD over zichzelf te DENKEN. Het “lichaam” belemmert de psyche niet maar HET DENKEN doet dat. Er is dus geen reden om mèt de christenen te zeggen dat wij van het “lichamelijke” en het “natuurlijke” àf moeten; integendeel: de mens moet juist NATUURLIJK wórden.
Het is van groot belang ons hiervan bewust te zijn omdat wij allemaal tot de christelijke cultuur behoren (of wij nu godsdienstig zijn of niet). En vanuit de inhoud van die cultuur is begrip van het bovenstaande volledig uitgesloten; hetgeen blijkt uit het GEROMMEL van de denkers (godsdienstig of niet) als het over de toekomst van de mens gaat…

Wij kunnen ons afvragen wat voor zin het heeft om over de volwassen mens na te denken, temeer daar het een toekomstbeeld is en gemakkelijk ook weer tot een IDEAAL kan worden, Heeft het niet veel meer zin ons strikt tot de mens in de moderne beschaving te bepalen en de mens van straks buiten beschouwing te laten?
Wat dit betreft moeten wij het volgende bedenken: als die volwassen mens IN ONS DENKEN tòch weer een ideaal wordt, en voorzover dat het geval is, hebben wij de zaak niet helemaal goed doordacht. De volwassen mens van straks is de LEVENDE ONTKENNING VAN ELKE VERHEVENHEID; hij ontkent iets verhevens bóven hemzèlf, èn hij is voor zichzelf vrij van verhevenheid. Het goed begrijpen van déze mens houdt het goed begrijpen van de REALITEIT in. Dat sluit èlk IDEAAL uit, ook al is het zeker waar dat die toekomstige realiteit in zekere zin voor ons als een DOEL functioneert. Wanneer we het alleen maar houden op dat TOEKOMSTIGE DOEL, dan is het nauwelijks mogelijk aan het IDEALISME te ontsnappen.
Maar die volwassen mens heeft voor ons ook nog een àndere betekenis. Hij is niet een of andere toekomstige mens waarnaar wij min of meer verlangend uitzien. Hij is de mens DIE WIJ EIGENLIJK ZELF ZIJN.
Nadenken over de FEITELIJKE volwassen mens van straks betekent nadenken over het WEZEN VAN ONSZELF.
Dàt maakt dit nadenken, zeker voor de moderne mens, tot een zaak van zeer groot belang. Juist omdat die moderne mens LOS van alles komt te staan en daardoor vrijwel volledig van zijn wezen VERVREEMDT. Om zichzelf, persoonlijk, te redden van de VERWARRING zal hij over zichzelf MOETEN nadenken.
Dit geldt natuurlijk alleen voor de mens PERSOONLIJK. De moderne cultuur als zodanig zal haar gang gaan en er is niemand die aan dat proces een andere wending zal kunnen geven. Voor de mensheid behoeven we dus geen redding te verwachten van het nadenken over de volwassen mens. Men zal dit ook niet gaan doen. Maar die mensheid, die die weg moet gaan bestaat uit een aantal INDIVIDUEN en daaronder bevinden zich enkelen die VOOR ZICHZELF de vervreemding zouden willen opheffen. Die mensen vinden geen redding bij oosterse religies, noch bij westerse nostalgie; zij vinden geen redding langs kunstmatige weg doormiddel van drugs en ook niet langs de weg van het wetenschappelijke denken. Zij vinden slechts redding door DENKEND hun eigen wezen te zoeken en dan zullen zij moeten beginnen MET HET VRIJMAKEN VAN DE PSYCHE.
Dat dit zo is wordt door veel mensen VERMOED; er is dan ook een toenemend GEROMMEL MET HET PSYCHISCHE gaande. Enerzijds in POSITIEVE zin (Erich Fromm, Wilhelm Reich, Jung en anderen) en vooral anderzijds in NEGATIEVE zin, zoals gebeurt bij de zogenaamde “taboeloze sex”. Behalve dit zijn er nog vele verschijnselen in onze wereld aan te wijzen die duiden op een bezig-zijn met het psychische met de bedoeling dit vrij te krijgen. Het negatieve is dat men de psyche ALS VRIJ STELT, terwijl de vrijheid alleen maar TE VOORSCHIJN KOMT als men zijn DENKEN zuivert. Het vrij STELLEN van de (vermeende) psyche levert alleen maar frustraties op, en ook daarvan zien wij de bewijzen zich opstapelen.
Wij moeten goed doordrongen zijn van het feit dat de laatste moderne mens slechts één enkele factor oplevert. Hij heeft geen enkele visie (want daarvoor is het geheel nodig) en voor hem is er niets dat WAARDE heeft. Dat laatste komt doordat alles een REALITEIT is. De werkelijkheid heeft geen waarde en kent geen waarde. Het is slechts de ONVOLWASSEN MENS die aan àlles waarde TOEKENT, zózeer zelfs dat hij zijn DENKEN weet te verkopen. Want het verkopen van “arbeidskracht” is het verkopen van denken. Maar voor de laatste moderne mens is dit alles WAARDELOOS geworden.
Er is het verhaal van de VOGEL PHOENIX, die uit zijn eigen AS verrijst. Precies zo ligt het voor de beginnende volwassen mens, en voor de laatste moderne mens is er ALLEEN MAAR DE AS. En daar is NIETS TE ZIEN, daar is in feite geen LEVEN en er is niets dat verbinding heeft met datgene dat wij in de filosofie als het WEZENLIJKE hebben leren herkennen.
Maar dat “nulpunt” is wèl het begin van het leven, zoals bij de vogel Phoenix. Het is de werkelijkheid, VOLLEDIG TOT NIETS TERUGGEBRACHT.
Dat proces moet zich ook in de mens PERSOONLIJK afspelen als hij als mens wil ontkomen aan de leegte. Een andere weg dan die van de VERBRANDING van de bestaande cultuurgebonden werkelijkheid is niet mogelijk…

Overtuiging en overtuigingen ; Overtuiging-2 , Bladwijzers: Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I ,

No. 75.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

De eerste consequenties
Voor de laatste moderne mens BLIJKT de werkelijkheid een PSYCHISCHE werkelijkheid te zijn. Hij BEHOORT tot de cultuur van het zelfbewustzijn; vanuit die wereld is hij op komen zetten, zonder de BEDOELING te hebben om psychisch te zijn en met als culturele “taak” voor ogen zich als een ZELFSTANDIG mens waar te maken. De taak is het ZAAK-ZIJN. De belangrijkste consequenties van deze gesteldheid hebben wij intussen besproken.
De eerste VOLWASSEN mens is door de OMSLAG hééngegaan; wat voor zijn voorganger onverwacht BLEEK is voor hem een VANZELFSPREKENDE zaak. Voor hem is het psychische geen CONSEQUENTIE, maar een noodzakelijk GEGEVEN.
De PSYCHE is de mens als LICHAAM, meetrillende met zichzelf als BEWUSTZIJN. Het PSYCHISCH-ZIJN van de volwassen mens is het ONBELEMMERD meetrillen met zichzelf als bewustzijn. De mens als lichaam is het LAATSTE VERSCHIJNSEL; als dàt ònbelemmerd is gaan meetrillen is eigenlijk DE GEHELE WERKELIJKHEID gaan meetrillen. Evenwel is feitelijk de werkelijkheid ONBEROERD door de ontwikkeling van de mens, op dèze planeet of op de andere planeten. Het is dan ook alleen maar VOOR DE MENS dat de werkelijkheid psyche geworden is. We kunnen inzake de objectieve werkelijkheid wèl zeggen dat zij IN PSYCHE UITGELOPEN is.
Voor èlk van die volwassen mensen geldt INDIVIDUEEL het bovenstaande, en dat is niet alleen maar het gevel in bijvoorbeeld de westerse wereld. Het geldt voor ALLE mensen op de planeet, want de laatste MODERNE mens heeft zijn gesteldheid al OVER DE GEHELE WERELD waargemaakt. Omdat hij zich als op zichzelf staand geval heeft gerealiseerd heeft hij onmiddellijk het begrip HET TOTAAL gerealiseerd. Alle EENHEDEN uit dat totaal ZIJN ER nu, of het nu oosterlingen of westerlingen zijn (om maar twee onderscheidingen te noemen) en die eenheden gaan IEDER VOOR ZICH over in de volwassen mens. Voor èlk van die mensen is de werkelijkheid nu psychisch.
De OMSLAG van de laatste moderne mens naar de eerste volwassen mens is voor òns, als wij er over nadenken, een MOMENT, waarbij niet van tussenfasen gesproken kan worden. Die omslag is ONMIDDELLIJK. Maar in de praktijk heeft ook de omslag TIJD NODIG. De mensen gaan dus GELEIDELIJK naar hun volwassenheid over, vanwege het feit dat uiteraard hiervoor ook geldt dat het een PROCES is. In dàt proces vertoont het RUSSISCHE VOLK als eerste de volwassenheid. Op de AANLEG van dit volk hebben wij al eerder gewezen.
Als voor de eerste volwassen mens geldt dat voor hem PERSOONLIJK zijn werkelijkheid PSYCHE is, dan zijn de mensen noodzakelijk weer één geheel. Want ieder trilt VOOR ZICH méé met de werkelijkheid zèlf, trillend ALS BEELD aanwezig in iedere mens. Een ieder trilt dus onbelemmerd mee met de werkelijkheid als ALGEMEENHEID en IS op grond daarvan die werkelijkheid. Dit is de eerste consequentie: DE MENSEN ZIJN MET ZIJN ALLEN. Wij kunnen dit eventueel WERKELIJK COMMUNISME noemen. Aan dit communisme valt niet te ontkomen; het is niet ontstaan vanuit GOEDE WIL, zoals vrijwel àlle denkers nog steeds ten onrechte menen, maar het is er omdat HET NIET ANDERS KAN. Het heeft met DE WIL van de mensen niets te maken.
Als de mensen weten MET ZIJN ALLEN te zijn, dan zijn zij ook aanwezig als SEXUALITEIT. Hierover zullen wij nog spreken; nu echter moeten wij eerst over het ZELFBEWUSTZIJN nadenken en uiteenzetten waarom het zelfbewustzijn VOORSTELLINGSLOOS geworden is.

Voorstellingsloos zelfbewustzijn
Wij hebben er steeds op gewezen dat de onvolwassen mens alles wat hij aan de werkelijkheid zag VASTLEGDE in zijn zelfbewustzijn. De werkelijkheid was voor hem een VASTSTAAND MODEL, afhankelijk van het ontwikkelingsmoment waartoe hij behoorde. De werkelijkheid was FORMULE; dat heeft hem in zijn ontwikkeling voortgeholpen, maar het heeft hem qua LEVEN steeds de das omgedaan. Voor de eerste volwassen mens echter valt het denken (zelfbewustzijn) SAMEN met de werkelijkheid.

Er is dan geen onderscheid meer tussen de inhoud ven zijn zelfbewustzijn en de werkelijkheid zèlf. Daardoor is de volwassen mens VRIJ; hij trilt onbelemmerd mee met zichzelf als bewustzijn. Wàt er meetrilt is het LAATSTE VERSCHIJNSEL, dat, omdat het het 1áátste is, behalve VERSCHIJNSEL ook nog WAT ANDERS is, namelijk HELDERHEID. Het laatste verschijnsel als helderheid is ZELFBEWUSTZIJN. Het menselijk zelfbewustzijn derhalve geraakt in TRILLING omdat het verschijnsel in trilling is. Daarmee zijn de VASTE VOORSTELLINGEN gekomen in een trillende situatie; ze zijn BEELDEN geworden.
Die BEELDEN vóóronderstellen de VOORSTELLINGEN. Deze laatste zijn in de volwassen mens dus niet verdwenen; alleen zetten ze zich onmiddellijk om in BEELDEN, met als belangrijkste kenmerk DE ALGEMEENHEID. De VOORSTELLING is,
voor de volwassen mens, altijd MIJN VOORSTELLING. IK zie MIJN werkelijkheid, en die is bepaald door de tijd en de plaats van MIJN LEVEN. De voorstelling is dus PARTICULIER. Maar door het zich omzetten van die particuliere voorstelling in een BEELD wordt de zaak ALGEMEEN. Hij komt in samenhang met het geheel van de werkelijkheid en is daardoor, hoewel het nog steeds MIJN BEELD is, niet meer PARTICULIER. We mogen zelfs zeggen dat het IN ALLE SUBJECTIVITEIT IETS OBJECTIEFS GEWORDEN IS. Ook de KENNIS behoort tot de werkelijkheid als voorstelling; de kennis is daarvan de ABSTRACTIE en deze abstractie wordt nu dus ook objectief. Het wordt ook een ALGEMEENHEID, en dan kunnen wij de kennis benoemen met het begrip WIJSHEID.
Om het bovenstaande beter te kunnen begrijpen dient de beeldende kunstenaar als voorbeeld: als hij een kunstwerk schept zet hij een zekere voorstelling om tot een BEELD. Die voorstelling kan hij in zijn hoofd hebben, maar hij kan hem ook zien als hij “naar de natuur” zit te werken. Maar het is slechts dàn schoonheid geworden als de voorstelling zijn BEPAALDHEID (aan RUIMTE en TIJD) te boven is gekomen en tot ALGEMEENHEID geworden is. Dit proces speelt zich straks af in de volwassen mens. Zolang de mens nog ònvolwassen is besteedt hij geen aandacht aan dit proces; zijn zelfbewustzijn blijft STEKEN IN DE BEPAALDHEID. Voorzover het dan toch tot BEELDEN komt worden die VERDRONGEN omdat zij aan de onvolwassen mens geen HOUVAST bieden.
HEGEL zegt dat de werkelijkheid TOT BEGRIP WORDT. Maar dat is niet goed: de werkelijkheid wordt tot BEELD en dat beeld kan in sommige mensen als BEGRIP geaccentueerd zijn en in anderen als KLANK of KLEUR of BEWEGING. In de filosoof is het beeld geaccentueerd als BEGRIP, maar voor de MENSHEID is dit niet waarom het gaat. Het gast om het zich omzetten van de VOORSTELLINGEN tot een BEELD. Dat is wat wij qua AANLEG in het Russische volk aantreffen.

De volwassen mens en zijn wil
De WIL in de mens is steeds gebaseerd op het zelfbewustzijn en zijn inhoud. Dat geldt natuurlijk ook voor de volwassen mens, maar hij WIL niet de werkelijkheid omzetten tot zijn VOORSTELLING, zoals de ònvolwassen mens, maar hij WIL zijn werkelijkheid tot zijn BEELD omzetten. Dat betekent dat hij de concrete “omstandigheden” steeds zo inricht dat zij dienstbaar zijn aan het geheel. Hij maakt dan geen ijskasten omdat hij rijk wil worden, maar omdat die dingen in de MENSHEID nòdig zijn. Hij verricht dan geen arbeid om zèlf in leven te blijven maar omdat de mensen MET ZIJN ALLEN in leven moeten blijven.
De WIL om de bestaande werkelijkheid ALGEMEENHEID te laten zijn is voor de volwassen mens een VANZELFSPREKENDE zaak. Hij kàn niet wat ànders willen. Voorzover er in de ònvolwassen wereld bij gelegenheid mensen voorkomen die een volwassen gesteldheid hebben treedt die wil duidelijk op de voorgrond. Wij noemen ze daarom IDEALISTEN en vooral ook DROMERS, omdat zij nooit àfleren dat te willen - TEGEN DE BESTAANDE VERHOUDINGEN IN. Oftewel: “tegen beter weten in”. Maar er is voor die mensen geen àndere mogelijkheid omdat de inhoud van hun zelfbewustzijn tot BEELD geworden is. Er is voor hen geen KEUZE. Hun “vrijheid” is niet door hen GEKOZEN; ES WAS GEEN ANDERE MOGELIJKHEID.
Natuurlijk is het voor de ònvolwassen mensen zo, dat ook zijn geen àndere mogelijkheid hebben dan onvolwassen te zijn. Zij kunnen dus niet anders dan de omstandigheden naar hun VOORSTELLINGEN ombuigen, zodat eigenlijk iedereen voor iedereen een voortdurend GEVAAR oplevert. Er treedt bij die mensen pas dan enige rust op als zij tenslotte MOE zijn geworden van AL DAT WILLEN; als zij zo langzamerhand APATHISCH zijn geworden.

No. 76.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

De verhouding zelfbewustzijn-bewustzijn
Het zelfbewustzijn geraakt tenslotte in TRILLING. Maar dat is iets ànders dan het PSYCHISCHE TRILLEN dàt voor de mens geldt. Dit laatste namelijk geldt voor het LICHAAM dat MEETRILT met het bewustzijn.
Het zèlfbewustzijn trilt niet mee met het bewustzijn en kàn daarmee ook niet meetrillen omdat het géén LICHAAM is. Het zelfbewustzijn ligt VOORBIJ het ding, het lichamelijke. Want het is er op grond van het TEN EINDE ZIJN van de VERSCHIJNENDE werkelijkheid. In deze verhouding ligt de oorzaak van de voortdurende pressie die het zelfbewustzijn kàn uitoefenen op de mens als LEVEND AANWEZIG DING. Zou het zelfbewustzijn DIRECT met het bewustzijn meetrillen, dàn zou er van deze mogelijkheid tot onderdrukking van het lichaam geen sprake geweest zijn, omdat het dan ONMIDDELLIJK trillende WERKELIJKHEID was. Het zelfbewustzijn kàn dan niet anders zijn dan SAMENVALLEND met de werkelijkheid zèlf. Nu is dat echter niet het geval. Het zelfbewustzijn komt in trilling DOORDAT HET LICHAAM IN TRILLING IS… en eigenlijk moeten wij zeggen: het zelfbewustzijn WORDT ZELF TRILLING, zodat de inhoud ervan tot BEELD wordt.
Dit zèlf trilling worden VOORONDERSTELT dus het meetrillende LICHAAM; het is er derhalve ook van AFHANKELIJK. Wij kunnen gemakkelijk aan onszèlf vaststellen hoezeer ons zelfbewustzijn, of ons denken, beïnvloed wordt door de toestand of de omstandigheden waarin wij LICHAMELIJK verkeren. Men poogt wel altijd dit te ontkennen, maar zelfs een lichte koorts kan ons denken al dwangmatig maken. Angst voor de dood en angst voor het onzekere, angst voor eenzaamheid en verlies, zij zijn allemaal oorzaken van een dwangmatig denken.
Dat het zelfbewustzijn niet DIRECT verbonden is met het bewustzijn blijkt uit de VIJANDIGHEID die er in de meeste zelfbewuste mensen is tussen hun “denken” en hun “gevoel’. Vooral kunstzinnige mensen kennen dat verschijnsel maar al te goed, en ook gevoelige, gemoedelijke mensen hebben er last van.
Bijwijze van voorbeeld denken we nogmaals aan de viool: de trillende snaar is oorzaak van alles (dat is het BEWUSTZIJN); de klankkast gaat daardoor meetrillen (het LICHAAM) en dan ontstaat er een prachtige TOON of KLANK, en die is ONGRIJPBAAR en IJL en VLUCHTIG; hij gedraagt zich alsof hij zèlf TRILLING was en hij is aan èlke BEPAALDHEID ontstegen (het ZELFBEWUSTZIJN).
Zònder de klankkast was die toon er niet; de trillende snaar op zichzèlf is niet te horen. Bovendien bepaalt de kwaliteit van de klankkast de kwaliteit van de toon. Doormiddel van dit voorbeeld kunnen wij ons wellicht enigszins indenken hoe bij de mens de verhoudingen liggen ten aanzien van het bewustzijn, de psyche en het zelfbewustzijn.
Zoals de toon die de éne viool voortbrengt verschilt van die van de àndere viool (terwijl het toch in beide gevallen TOON is), zo verschilt de éne mens van de àndere qua zelfbewustzijn. Maar omdat dit zelfbewustzijn zich als TRILLING laat gelden (en dus BEELDEN tot inhoud heeft) gáát het om die beelden zodat het PARTICULIERE niet meer MAATGEVEND is. Maar het is er wèl: de éne mens is een meer HELDER mens dan de àndere mens. Letten wij op het particuliere, dan ligt hierin de mogelijkheid van een WAARDEOORDEEL; letten wij op het feit dat beiden HELDER zijn, dan is die mogelijkheid uitgesloten.

Het functionerende zelfbewustzijn
Een zelfbewustzijn dat de wetten voorschrijft FUNCTIONEERT NIET. Een zelfbewustzijn dat wèl functioneert maakt van het leven VLUCHTIGHEID. Het maakt het LICHT en ZONDER GEWICHT en ook ZONDER PROBLEMEN.
Het leven is PSYCHISCH (meetrillend ding) en het zelfbewustzijn is tenslotte LEVEND geworden. Als zodanig is het niet meer alleen maar een DENKBARE (via het denken geldende) werkelijkheid maar ook een ERVAARBARE, een VOELBARE. Het zelfbewustzijn VERTOONT zich ALS LEVEN en niet meer alleen maar doormiddel van WOORDEN. Het blijven woorden zolang en voorzover het zelfbewustzijn niet LEVEND en VLUCHTIG is. En daarbij dient bedacht te worden dat WARE woorden en INTELLIGENTE woorden óók WOORDEN zijn, die op zijn best TOEGEPAST kunnen worden.

Het begrip TOEPASSEN vooronderstelt een scheiding tussen de GEDACHTE (of de idee) en de PRAKTIJK. Het toepassen behoort dus bij de mens voor wie die scheiding inderdaad geldt, en dàt is de ONVOLWASSEN mens. Het is de mens voor wie de inhoud van het zelfbewustzijn alsnog een VOORSTELLING is, al is het desnoods een in hoge mate ABSTRACTE voorstelling.
Als echter het zelfbewustzijn met het lichaam is méébeweeglijk geworden en zich in feite als TRILLING is gaan laten gelden, dan is die scheiding er voor de mens niet meer. Daarmee vervallen de EISEN die de mensen aan zichzelf stellen omdat er niet neer het besef is dat er iets TOEGEPAST moet worden.
Het zelfbewuste geldt dan automatisch alsof het een PSYCHISCHE zaak was - wat het in feite NIET is. Dat AUTOMATISCH gelden betekent in de praktijk dat de betreffende mens NIET KAN LATEN te doen overeenkomstig zijn inzicht, zijn denken en ook zijn voelen. Deze mens HEEFT GEEN KEUS; hij kàn niet anders zijn. Voor de onvolwassen mens stond het zelfbewuste LOS VAN HET LICHAMELIJKE, en dat behoorde voor hem ook zo te zijn, maar voor de volwassen mens ligt de zaak zó dat hij zijn WETEN (het zelfbewuste) VOELT AAN EN IN ZIJN LICHAAM. Dat WETEN is voor hem dus volkomen ORIGINEEL (alleen maar bij hem behorend) geworden en het is voor hem een VOELBARE ZEKERHEID.
Mensen zeggen wel eens, naar aanleiding van slecht gezelschap waarin zij verkeerden, dat zij “er BEROERD van werden”. Dit is altijd overdrachtelijk bedoeld: zij werden niet ècht beroerd. Maar het geeft aan dat de mensen intuïtief begrijpen dat een “lichamelijke” reactie hier op zijn plaats is. Voor de volwassen mens gèldt die lichamelijke reactie - uiteraard tegelijk met de zelfbewuste reactie qua denken.
De bovenbeschreven lichamelijke reactie is in de alsnog ònvolwassen mensheid waar te nemen bij de (werkelijke) kunstenaars. Hun zelfbewust geworden schoonheidsbeeld laat zich lijfelijk gelden zodat zij het niet kunnen laten om kunstenaar te zijn. Zij hebben duidelijk GEEN KEUS, en wij zeggen dan ook terecht dat HUN WERK HUN LEVEN IS en omgekeerd. Een mens als BEETHOVEN was ook LICHAMELIJK een en al muziek.
Een VOLWASSEN zelfbewustzijn SPIEGELT ZICH AF AAN HET LICHAAM en het is te begrijpen dat een mens voor wie dit geldt een KENBAAR mens is. Die mens blijkt niet in zijn hoofd ànders te zijn dan in zijn uiterlijk en in zijn gedoe. Hij is niet meer de mens die een MASKER draagt.
Wij hebben dus te doen met HELDER ZELFBEWUSTZIJN, SPONTAAN AANWEZIG. Deze situatie behoeven wij niet van het denken of de filosofie of wat dan ook te VERWACHTEN. Volwassen-zijn wordt IN DE PRAKTIJK een LICHAMELIJKE kwestie. Ten overvloede nog eenmaal op een rijtje gezet hebben wij te doen met: de werkelijkheid LEREN KENNEN, niet meer FOUT over de werkelijkheid denken, dus PSYCHISCH-ZIJN zodat het zelfbewustzijn TRILLING wordt waardoor de voorstelling tot BEELD wordt, en daarmee is het zelfbewustzijn LICHAAM geworden.
Hier vinden wij een aansluiting met de oorspronkelijke CHRISTELIJKE gedachte, namelijk DAT GOD MENS GEWORDEN IS.

Tijl Uilenspiegel
De mens voor wie het zelfbewustzijn lichamelijk geworden is, is door de omstandigheden of door het KWAAD niet klein te krijgen. Een voorbeeld daarvan is ons in de figuur van TIJL UILENSPIEGEL getekend. Deze figuur leefde in een ònvolwassen wereld waarin het bovendien één en al RECHTELOOSHEID was. Maar onder alle omstandigheden was hij die zaak de baas, zó zelfs dat “de wereld” van hèm allerlei te duchten had. AAN HEM LIEP DE ONVOLWASSEN EN MISDADIGE WERELD VOOR GEK. Hij hield de mensen dan ook een “spiegel” voor en hij was uiteraard een toonbeeld van VRIJHEID. Prachtig is dit beschreven door CHARLES DE COSTER.
Vergelijk hiermee DON QUICHOTTE: deze bracht een IDEE in TOEPASSING en die idee behoort wellicht tot de schoonste ooit beschreven, maar de held liep volledig voor gek. DE TOEGEPASTE IDEE LOOPT VOOR GEK.
Bij DOSTOJEWSKI loopt de behoorlijke mens, VORST MYSJKIN, eveneens voor gek; hij is zelfs geestelijk gestoord - al betreft dat dan “de heilige ziekte”. Hetzelfde geldt voor de CLOWN, wiens TRAGIEK niet zonder reden de mensen ontroert. De behoorlijke IDEE kan in een onvolwassen wereld niet uit de voeten, maar MENS GEWORDEN ZELFBEWUSTZIJN beheerst èlke situatie…

No. 77.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Zelfbewustzijn en psyche
Uit het voorgaande moet duidelijk zijn geworden dat een VOLWASSEN zelfbewustzijn niet mogelijk is zònder het PSYCHISCH-ZIJN van een mens. Die volwassenheid, waarvoor geldt dat de voorstelling BEELD is geworden, is er juist op grond van het werkelijke psychisch-zijn (= onbelemmerd mestrillen met zichzelf als bewustzijn). Bij de moderne mensen treffen we vaak een HELDER zelfbewustzijn aan terwijl we tòch met ònvolwassenheid geconfronteerd worden als het gaat over die aspecten van het leven die in principe buiten het zelfbewuste vallen. En die onvolwassenheid laat zich door het heldere zelfbewustzijn niet opheffen. Het komt hoogstens tot een volwassen GEDRAG voorzover de betreffende mens de situatie IN DE HAND HEEFT.
Blijkbaar is het zelfbewustzijn VANUIT ZICHZELF niet in staat een mens volwassen te laten ZIJN. Dit klopt met de feiten die wij intussen hebben leren kennen. In de FILOSOFIE is steeds gedacht dat de mens qua zelfbewustzijn zichzelf en de werkelijkheid tenslotte tot NIETIGHEID zal denken, met welke nietigheid de OORSPRONKELIJKE WERKELIJKHEID (ondeelbare beweeglijkheden) weer terug zal zijn. Zodat daarmee de VERVORMING aan zijn einde gekomen is. En de mens daarmee ZICHZELF geworden is.
Deze gedachte is FOUT, want ook een tot NIETIGHEID doorgedacht zelfbewustzijn STELT ALLEEN MAAR VAST; stelt in dit geval de werkelijkheid vast ALS NIETIGHEID, zonder daarmee evenwel die nietigheid LEVEND te maken. En daarmee is de levende mens nòg niet terecht gekomen.
Het zelfbewustzijn wordt niet VANUIT ZICHZELF tot trilling. Dat komt doordat het zelfbewustzijn gegrond is in de werkelijkheid als HELDERHEID, en die werkelijkheid ligt VOORBIJ HET VERSCHIJNSEL. Op de GRENS, die de mens is, gaat deze helderheid gelden. Omdat deze helderheid niet meer tot de VERSCHIJNENDE werkelijkheid behoort kan hij VANUIT ZICHZELF niet verschijnen. De enige mogelijkheid is DAT HET VERSCHIJNENDE DE ZAAK GAAT AFSPIEGELEN. En dat afspiegelen vindt plaats VANUIT het verschijnsel dat PSYCHISCH is geworden.
Hoewel wij de laatste stap naar de volwassenheid niet van het zelfbewustzijn OP ZICHZELF kunnen verwachten, mogen wij het ook niet zo stellen dat de hele zaak ZONDER het denken gaat. De héle ontwikkeling is DENKWERK.

De volwassen mens en het bezit
Het volwassen zelfbewustzijn laat zich gelden ALSOF HET LOUTER TRILLING was. Daarmee vervalt het begrip BEZIT. Want bezit is de VASTGESTELDE verhouding tussen HET EEN (mij) en HET ANDER (het ding buiten mij).
Het bezit wordt niet GEMEENSCHAPPELIJK, want dit heft het begrip bezit niet op; het geeft er slechts een TOTALE betekenis aan. Voor de mens zèlf als trilling VERVALT het bezit. Daarvoor in de plaats komt het begrip NODIG-ZIJN. En dat is een PERSOONLIJK begrip. Het betekent de VOORWAARDE om psychisch te kùnnen zijn en dat houdt in de BEWEEGLIJKE VERHOUDING tussen het EEN en het ANDER. Die beweeglijke verhouding is voor de één anders dan voor de ander omdat beiden VERSCHILLENDE verschijnselen zijn. En een mens kan alleen maar VOOR ZICHZELF bepalen wat er voor hemzelf NODIG is. Van iets gemeenschappelijks is dus geen sprake; een paar schoenen bezitten we niet “gemeenschappelijk” en het brood dat wij eten is ook niet gemeenschappelijk. Dat BEHOORT BIJ MIJ, en voorzover ik méér heb dan dat ben ik aan het STELEN en als ik minder heb blijkt daaruit dat de wereld waarin ik leef nog niet in orde is. Omdat de zaak niet gemeenschappelijk is, kan er ook geen GELIJKE VERDELING bestaan; de gelijkheid zit dan ook niet in de QUANTITATIEVE VERDELING, maar in de KWALITATIEVE verdeling, Dit laatste is het NODIG-ZIJN. Daarbij zijn de dingen geen BEZITSARTIKELEN maar, maar GEBRUIKSARTIKELEN. Maar zij BEHOREN wel ònlosmakelijk BIJ degene die ze gebruikt. Ze kunnen dus van hem niet VERVREEMD worden. De strijd om het bezit te behouden (zoals tot nu toe) is dan voorgoed achter de rug; het was trouwens een zinloze strijd want wat geen BEZIT is in wezen kan eigenlijk ook niet BEHOUDEN worden.

Het NODIG HEBBEN geldt dus voor de mens PERSOONLIJK. Behalve dat aspect van de mens is er ook nog het feit dat iedere mens mèt DE ANDEREN een totaliteit vormt, en dit aspect is DE MENS MAATSCHAPPELIJK. Deze mens neemt deel aan een FUNCTIONERENDE wereld doordat hij in een bepaalde GROEP samenwerkt met de andere mensen. In deze verhouding gáát het de mens om de MAATSCHAPPIJ. Het persoonlijke wordt hier opgeheven en de zaak wordt wèl GEMEENSCHAPPELIJK. En er is een BEPAALDE (niet trillende) verhouding tussen de individu en de groep. Die verhouding is wèl een BEZITSVERHOUDING. Hier ligt het gemeenschappelijke bezit dat bestaat uit de PRODUCTIEMIDDELEN.
Voor die productiemiddelen geldt altijd het begrip BEZIT omdat de machines en dergelijke DINGEN zijn die niet onmiddellijk bij de mens PERSOONLIJK behoren om PSYCHISCH te kùnnen zijn. Die dingen staan dus BUITEN de mens als PSYCHE, zij staan buiten zijn MILIEU. Door de UITWENDIGHEID van die verhouding is er noodzakelijk HET BEPAALDE en een bepaalde verhouding is onmiddellijk een BEZITSVERHOUDING. We zijn hier terechtgekomen bij een situatie die al lang geleden in het SOCIALISME tot bewustzijn is gekomen. Tot nu toe was deze situatie nog niet tot een REALITEIT te maken; zoals uit het bovenstaande duidelijk is kàn dit pas gebeuren als DE PERSOONLIJKE MENS er is, en dus als de mens VOLWASSEN is geworden.
Het is ook te begrijpen dat de ARBEID voor een volwassen mens géén PARTICULIERE aangelegenheid meer is; het is een GROEPSAANGELEGENHEID. Omdat de mens werkelijk in staat is een groep te vormen is hij ook werkelijk in staat zijn arbeid ZINVOL te laten zijn. Het is dus àfgelopen met de VERVREEMDING van de arbeid zoals die in onze moderne wereld in zo sterke mate de werkende mensen verlamt.
Als de MODERNE mensen over het bovenstaande nadenken ontkomen zij er gewoonlijk niet aan het PERSOONLIJKE NODIG HEBBEN te zien als een WILLEKEURIGE zaak waarbij het van MIJN meer of minder REDELIJK zijn afhangt of ik vind dat ik VEEL OF WEINIG nodig heb. En dan is iedereen het er over eens dat IK dan van àlles TEVEEL wil hebben. Om dat onmogelijk te maken wordt er dan een CONTROLE ingedacht. Die zou dan bijvoorbeeld door een COMMISSIE moeten worden uitgevoerd en er zouden WETTELIJKE SANCTIES moeten worden gesteld om de misbruiken tegen te gaan.
Maar: zodra wij ook maar van een dergelijke kant uitdenken hebben wij de verhouding tussen MIJ en DATGENE DAT IK NODIG HEB als een BEPAALDE verhouding gesteld. Daarmee is de TRILLING er uitgedacht en bijgevolg moeten wij vaststellen dat we door zó te denken de PSYCHISCHE mens uitgeschakeld hebben. Voor de MODERNE mens zèlf (en voor àl die mensen daarvoor) is de psychische mens uitgeschakeld omdat hij nog niet aan bod kàn komen. Logisch is dus dat dàn het NODIG HEBBEN als BEZITTEN voor de dag komt, en dat begrip heeft in laatste instantie de inhoud: DE GEHELE WERELD BEZITTEN. Deze gesteldheid is natuurlijk nog steeds de gebruikelijke, zodat het ons niet behoeft te verwonderen dat het met het nadenken over het NODIG HEBBEN niet veel wordt.

Met het vervallen van de BEZITSVERHOUDING tussen de mens en het ding vervalt natuurlijk ook de HANDEL. De mensen halen wat zij nodig hebben en daarbij is er gén enkele UITERLIJKE NORM die bepaalt of dit al of niet terecht is. De afhankelijkheid van de VROUW ten opzichte van de man is vervallen, maar ook is zij geen verantwoording verschuldigd aan de GROEP. De zaak geldt voor àlle mensen zonder dat daarbij hun al of niet deelnemen aan het productieproces in het geding is.
Wij kunnen ons een dergelijke samenleving moeilijk voorstellen, vooral ook omdat wij helemaal niet weten welke verschijnselen in ònze maatschappij voortkomen uit de SOCIALE ONVOLWASSENHEID. Daar is bijvoorbeeld de vraag hoe het zal vergaan met het begrip DIEFSTAL en het daaraan meekomende omvangrijke instituut van de rechterlijke macht. En hoe staat het dan met de AGRESSIE van de éne mens ten opzichte van de àndere en het daarop gerichte juridische systeem. Door onze onbekendheid met de verhoudingen om ons heen kunnen wij gewoonlijk geen beeld krijgen van een volwassen samenleving. Want wij blijven een groot aantal voor òns vanzelfsprekende verhoudingen handhaven in ons beeld van de volwassen mensheid en daarmee wordt ons verhaal direct tot ONZIN. Daarom is het noodzakelijk bij het overdenken van deze materie ALLES los te laten wat wij van òns leven kennen en een geheel nieuw beeld op te bouwen.

No. 78
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Denken in de ik-vorm
Nu wij ons het een en ander trachten in te denken omtrent de komende VOLWASSEN mens heeft het zin een enkele praktische aanwijzing te geven inzake de VORM die wij in ons denken het beste kunnen hanteren. En dat is de IK-VORM.
Dat betekent dat wij steeds ONSZELF als volwassen moeten indenken en dat wij bij alles consequent VAN ONSZELF moeten uitgaan. Het is immers zo dat de volwassen mens stoelt op de LAATSTE MODERNE MENS, en dat is een mens die zichzelf tenslotte als LOS VAN ALLES heeft leren denken. Die mens is inderdaad HET LAATSTE DING en dat houdt in dat hij een ZELFSTANDIGHEID is. Vanuit dit werkelijke ZICHZELF-ZIJN is er via het PSYCHISCHE ook het zelfbewustzijn als TRILLING. En met dit laatste ligt ook de gehele DENKBARE werkelijkheid op maat zodat de mens dan AF is.
Het bezit bijvoorbeeld is een verhouding tussen MIJ en de dingen. Die verhouding is BEWEEGLIJK voorzover die dingen onmiddellijk BIJ MIJN LEVEN BEHOREN, en dan kan er niet meer van BEZIT gesproken worden, en die verhouding is REDELIJK (via het denken vàstgelegd) voorzover het over de dingen BUITEN mijn onmiddellijke leven gaat. Bijvoorbeeld de productiemiddelen. Dan moeten wij wèl van BEZIT spreken, en op grond van de redelijkheid is het GEMEENSCHAPPELIJK bezit omdat werkelijke redelijkheid HET GELDEN VAN DE ANDER inhoudt.
Bij het vernemen van het bovenstaande komt in vele mensen de gedachte op dat de volwassen mens eigenlijk als een EGOÏST gedacht wordt. Maar daarmee heeft dit alles niets te maken; de egoïst is NIET zelfstandig (hij kan de anderen niet missen om van hen gebruik te maken) en bovendien is zijn denken het tegendeel van redelijk. De VOLWASSEN mens evenwel leeft in het besef en het wéten dat hij ZICHZELF moet waarmaken ALS TRILLING en dat hij dat helemaal OP ZICHZELF moet doen. Als trilling is hij HELDER en ONMISKENBAAR, hij is wat hij is en hij DOET ZICH KENNEN en op deze wijze is hij ALLES voor de ànder: MEER DAN ZICHZELF KAN HIJ IMMERS NIET ZIJN…!
Zijn JA is zijn JA; hij VERBERGT zich niet achter een MASKER; hij maakt geen gebruik van andere mensen en hij is niet hebzuchtig… kortom: hij is dat alles niet wat wij in onszelf en in anderen aan banden proberen te leggen.

Arbeid en psyche
De ARBEID is voor de volwassen mens een REDELIJKE zaak, waarbij het niet om het psychische gáát. Het gáát om het vervaardigen van datgene dat NODIG is. Het gaat dus om het vervaardigen van het psychisch noodzakelijke.
Het begrip ARBEID kwam op met de MODERNE mens. Voordien was er het AMBACHT, maar daarbij speelt het psychische wèl een belangrijke rol. Dat ambacht behoorde onmiddellijk bij het LEVEN van de betreffende mensen. Hun leven was hun ambacht en hun ambacht wàs hun leven, precies zoals wij dat bij een werkelijke kunstenaar waar kunnen nemen.
Teruggaande in de geschiedenis zien wij het REDELIJKE op de achtergrond raken, en dus de ARBEID verdwijnen, en het psychische (zij het ònvolwassen) op de voorgrond komen, met daarmee samenhangend het AMBACHT. En het is te begrijpen dat het ambachtelijke nooit zonder SCHOONHEID kan zijn. En ook dat het een PERSOONLIJKE zaak is.
De arbeid is op zichzelf géén persoonlijke aangelegenheid; zij geldt voorzover de mensheid een TOTAAL is en het laten gelden daarvan vooronderstelt het REDELIJKE, dat op zijn beurt DE ANDER inhoudt, terwijl die ander alleen maar dan voor de dag kan komen als de mens ZICHZELF herkend heeft. Hier zit natuurlijk wèl het persoonlijke, maar het geldt hier alleen maar als UITGANGSPUNT; de zaak zèlf, de ARBEID, is niet meer persoonlijk.
Die niet-persoonlijke arbeid levert voor de volwassen mens géén VERVREEMDING
op. Dat komt doordat voor die volwassen mens het persoonlijke het UITGANGSPUNT
is. Van daaruit kàn die mens onpersoonlijk arbeiden. En dat KUNNEN levert omgekeerd weer een VERBAND op tussen de mens en zijn arbeid.

Het onpersoonlijk zijn van de volwassen arbeid heeft ook als consequentie dat de tot nu toe geldende MOTIVERING van de arbeid vervalt. Vrijwel altijd luidt die motivering: “ik werk om zo goed mogelijk te kunnen leven”, hetgeen inhoudt dat het er in laatste instantie om te doen is RIJK te worden. Het zoveel mogelijk willen verdienen beweegt zich tussen de polen NIETS en ALLES, en daarbij is het streven gericht op ALLES. Bij VOLWASSEN arbeid vervalt dit persoonlijke motief, zodat ook het motief “wie niet werkt zal niet eten” opgeheven wordt. Onze vrees dat dan niemand meer zal willen werken is ongegrond omdat hij gebaseerd is in de ONVOLWASSEN motivering tot de arbeid. Daarbij behoort ook het feit dat die ònvolwassen mens het ONPERSOONLIJKE van de volwassen arbeid niet kan begrijpen; hij denkt de arbeid nog vanuit zijn EIGEN LEVEN, en dus ook vanuit zijn eigen (vervormde) PSYCHE.
De VOLWASSEN mens, voor wie het zó ligt dat hij of zij niet deel neemt aan het directe productie-proces, kan ook naar eigen behoefte leven. Zoals de MODERNE mens het ZELFBEWUSTE BESTAAN van de mens erkent, zo erkent de VOLWASSEN mens Het ZELFBEWUSTE LEVEN van de mensen.

Volwassen sexualiteit
De volwassen sexualiteit is eigenlijk niet te begrijpen zonder een uitvoerige analyse van het verschijnsel sexualiteit in zijn algemeenheid. Omdat wij in deze beschouwingen daaraan geen bijzondere aandacht hebben geschonken moeten wij ons bepalen tot enkele opmerkingen die helaas gemakkelijk misverstaan kunnen worden.
De menselijke sexualiteit heeft te maken met de DRIE ESSENTIES van de levende mens: zijn ZELFBEWUSTZIJN, zijn PSYCHE en zijn BEWUSTZIJN.
Het bewustzijn is voor alle mensen ZUIVER en het is ONAANTASTBAAR. Het laat zich altijd GEVOELEN, maar dat gevoelen kan pas dan zuiver zijn als de PSYCHE niet vervormd is. Die vervorming is er echter altijd als de mensen alsnog ONVOLWASSEN zijn - zoals we gezien hebben.
De SEXUALITEIT is, in tegenstelling tot wat de meeste mensen denken, geen TOESTAND, maar een WEG, een PROCES dat zich in de mens voltrekt. Dat zich voltrekken van dat proces gaat gepaard met een HANDELING, een DOEN, en dat DOEN is er MET en TEN OPZICHTE VAN een ànder mens.
De WEG, die de mens als sexualiteit in zichzelf aflegt, voert naar de mens als BEWUSTZIJN; tijdens het HOOGTEPUNT in de sexualiteit ONDERGAAT een mens zichzelf als BEWUSTZIJN. We kunnen zeggen: hij heeft dan een direct contact met het bewustzijn, een contact dat normaal INDIRECT is omdat het bewustzijn zich buiten de sexualiteit om alleen maar PSYCHISCH doet GEVOELEN. En dit laatste is in de ONVOLWASSEN mens VERVORMD.
De WEG naar het BEWUSTZIJN (de sexualiteit) is een LICHAMELIJKE weg die alleen maar begaan kan worden als een mens zich PSYCHISCH laat gelden. Dit betekent dat hij zich qua ZELFBEWUSTZIJN ook alleen maar als TRILLING kan laten gelden. Wanneer het zelfbewustzijn als WETEN bepaald is (en het dus alsnog ònvolwassen is) kan het nimmer werkelijk trilling zijn en evenmin kan een mens zich als PSYCHISCH laten gelden (want die is door het zelfbewustzijn vervormd). Dit heeft als consequentie dat de sexualiteit GEBONDEN is en de bindende factoren zijn altijd te zoeken in het ZELFBEWUSTZIJN. Het zijn de geldende CULTUUR-OPVATTINGEN die de mens als sexualiteit binden. Dat betekent niet alleen dat er NORMEN zijn die bepalen wanneer er wèl of niet tussen twee mensen van sexualiteit sprake mag zijn, maar het betekent ook dat de individuele mens zich in zijn sexualiteit RICHT op bepaalde, voor hem of haar inspirerende, VOORSTELLINGEN. Hoezeer die bij gelegenheid ook stimulerend kunnen werken en zelfs de schijn geven dat zij de sexualiteit versterken, in feite BINDEN zij deze en maken het tot een AFHANKELIJKE (en dus ook VOORBIJGAANDE) zaak. Een verschijnsel dat de onvolwassen mensen maar al te goed kennen.
Voor de volwassen mens is de sexualiteit ONGEBONDEN omdat het zelfbewustzijn TRILLING is en het psychische VRIJ is. Deze ongebonden sexualiteit leidt noodzakelijk naar het BEWUSTZIJN zelf, zodat het sexuele HOOGTEPUNT werkelijk een RUSTPUNT is. De sexuele BEVREDIGING is het RUSTPUNT-ZIJN van het bewustzijn. Als de zaak gebonden is treedt dit rustpunt noodzakelijk niet op, zodat ook van een werkelijke BEVREDIGING niet gesproken kan worden. En ook dit kennen wij van de onvolwassen mens. Wij komen hierop de volgende keer terug.

No. 79

DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Psyche, onvolwassenen en volwassen
Het is gebleken dat het moeilijk te begrijpen is dat de LAATSTE MODERNE MENS overgaat in een volledig PSYCHISCH mens, welke we de eerste VOLWASSEN mens kunnen noemen. Want als wij ònze samenleving en de ontwikkeling daarvan bezien, dan blijkt dat het PSYCHISCHE meer en meer verdwijnt. De moderne mensen onderdrukken het bij zichzelf en, bijwijze van wisselwerking, onderdrukt de maatschappij het bij de mensen. Het psychische, HET GEVOEL, is duidelijk in strijd met de zich ontwikkelende REDELIJKHEID, en daarbij delft het eerste het onderspit. Er is veel dat op gevoel LIJKT, maar dat wordt ZELFBEWUST, haast TECHNISCH, naar voren gebracht. Daarvan getuigen bijvoorbeeld de MUZIEK en het TONEEL. Hoe kan nu het psychische, dat uitgeschakeld was, op een zeker moment VOLLEDIG voor de dag komen, en hoe zit het met de OUDERWETSE mens van wie gezegd kan worden dat hij wèl in sterke mate psychisch was.
De zaken liggen als volgt: IEDER mens is in wezen ALTIJD psychisch. In ieder mens vindt het MEETRILLEN (van de mens als MATERIE met de mens als TRILLEND BEELD) plaats. Dat mee-trillen is weliswaar bij ieder mens ANDERS (omdat de materie gevarieerd is), maar het is toch in ieder mens in principe VOLLEDIG, laten wij zeggen 100%. Het meetrillen wordt echter AFGEREMD, met als gevolg een VERVORMDE psyche. Dat afremmen ontstaat door een TEGENKRACHT welke er is vanuit het ZELFBEWUSTZIJN. Zolang en voorzover dat tenminste ONVOLWASSEN is. Hoe minder de ònvolwassen mens zelfbewust is, hoe zwakker het zelfbewustzijn als tegenkracht kan functioneren. En het functioneert des te sterker naarmate het zelfbewustzijn verder ontwikkeld is. Dat gaat - bij de laatste moderne mens - zelfs zó ver dat de tegenkracht tenslotte ook 100% is, zodat hij de kracht van het psychische opheft.
Bij de OUDERWETSE mens is de TEGENKRACHT zwakker naarmate we verder in de ontwikkeling teruggaan. Dus is het PSYCHISCHE naar verhouding sterker. Er waren hier en daar wel uitgesproken MANNELIJKE CULTUREN waarin op intuïtieve wijze het psychische onderdrukt werd, maar door het INTUÏTIEVE karakter ervan vond de psyche altijd nog wel een uitweg. Het was er dus wèl en de uitweg werd algemeen aanvaard, voornamelijk in de EXTATISCHE FEESTEN. Of bij de ouderwetse mens het psychische evenwel meer of minder voor de dag kwam, het was altijd een VERVORMDE zaak, want er was steeds van AFREMMEN sprake. Slechts de EERSTE OERMENS was theoretisch vrij van de vervorming, maar omdat mèt die mens de ONTWIKKELING inzet was er praktisch al wèl vervorming.
Bij de eerste oermens begint het dus met 100% psyche; daarna komt de tegenkracht tot ontwikkeling totdat tenslotte de zaken òmgekeerd zijn: de tegenkracht is dan 100%. Tussen die twee polen is het psychische er wel, maar het mist zijn sterkte, het is zwak en het laat zich gemakkelijk wègpraten. Tijdens de ontwikkeling van de MODERNE MENS leert de mens zichzelf werkelijk kennen. De wetenschap van de PSYCHOLOGIE is daarvan een uiting. Maar: hoe meer die moderne mens psychologisch van zichzelf aan de weet komt, hoe meer hij zichzelf VERWRINGT. De psychologie OP ZICHZELF maakt de mens niet VRIJ, maar bindt hem juist. Het maakt hem tot een BEHEERSER VAN HET PSYCHISCHE. Want het wordt tot een FORMULE, een vastgestelde zaak. En daarmee is tenslotte de zelfbewuste tegenkracht tot 100% sterkte ontwikkeld.
We moeten goed voor ogen houden dat we met TWEE KRACHTEN te maken hebben. Zodat bij het wegvallen van de zelfbewuste tegenkracht het psychische voorgoed voor 100% uit de voeten kan.
Het wegvallen van de remmende kracht begrijpen we als we die kracht nader beschouwen. Hij ontstaat door de ONVOLLEDIGHEID van het WETEN. De zelfbewuste inhoud van de mens beslaat maar een DEEL van de werkelijkheid en dat deel wordt voor de werkelijkheid zèlf gehouden. Dat DEEL van de werkelijkheid is bovendien DE VOORSTELLING. Hoe die voorstelling zich tenslotte opheft en tot ZAAK wordt hebben wij besproken. Omdat die ZAAK een REALITEIT is wordt er niet meer VERKEERD over de werkelijkheid gedacht en daarmee vervalt de REMMENDE WERKING.

Sexualiteit en psyche
Het zichzelf PSYCHISCH laten gelden, dat voor de sexualiteit noodzakelijk is, kan bij een mens met ONVOLWASSEN zelfbewustzijn nooit veel bijzonders zijn. We zien in de sexualiteit dan ook een voortdurende BEPERKING die de mens zichzelf oplegt - steeds op grond van motieven die wij in het algemene CULTURELE DENKEN terugvinden. In de tijd van het PATRIARCHALE HUWELIJK zien wij het BEZITSMOTIEF sterk op de voorgrond liggen; in de tijd van het MATRIARCHAAT is de idee van de CONTINUÏTEIT VAN HET VROUWELIJKE maatgevend. Deze en dergelijke beperkende ideeën werken langs twee wegen op de mensen in: enerzijds vinden de mensen zèlf dat zij zich aan de ZEDEN hebben te houden zodat zij zichzelf DWINGEN dienovereenkomstig te leven, en anderzijds worden de mensen GEDWONGEN door de samenleving tot een gedrag overeenkomstig de normen. De DWANG is dus zowel INWENDIG als UITWENDIG zodat conflicten niet uit kinnen blijven. En dat geldt voor àlle culturen, met dien verstande dat die van de OUDHEID voor het conflict begrip hadden en bij voorbaat al ruimte lieten tot àfreageren.
Zoals wij de vorige, keer al hebben gezegd is de onvolwassen mens noodzakelijk GEBONDEN aan de voorstellingen, opgedrongen van BUITENAF enerzijds en aanwezig binnen de mens zèlf anderzijds.
De innerlijke voorstellingen zijn maatgevend voor de sexualiteit van de onvolwassen mens. Die mens heeft dan ook de behoefte aan de PRIKKELS die van die voorstellingen uitgaan. De PORNOGRAFIE bijvoorbeeld voldoet aan die behoefte tot prikkeling. Het is dan ook opmerkelijk dat VRIJWEL IEDEREEN op de pornografie reageert en ieders persoonlijke reactie is tekenend voor de aard van de sexuele voorstelling. Daarbij is het nauwelijks van belang of iemand positief of negatief op de pornografie reageert. Want duidelijk is dat de sexualiteit met de voorstelling samenhangt. Ook de aard van de VERLIEFDHEID van de cultureel ònvolwassen mensen duidt op de voorstellingen: na enige tijd verdwijnt onveranderlijk die verliefdheid omdat dan de partner niet meer beantwoordt aan de prikkelende voorstelling. Die partner wordt namelijk op den duur een REALITElT; men leert die kènnen en daarmee is het plezier er af. Eigenlijk valt de partner niet tegen op den duur (zoals de mensen gewoonlijk zeggen), maar blijkt de FICTIE niet houdbaar. Dan gaan we op zoek naar een nieuwe partner, want de onvolwassen mens KAN ZIJN VOORSTELLINGEN NIET MISSEN. De FICTIE moet gehandhaafd blijven - bij de REALITEIT voelt de onvolwassen mens zich niet thuis. De nieuwe VERGISSING levert een nieuwe SEXUELE ENERGIE op en een tijdlang is alles weer geweldig totdat… de realiteit weer te sterk wordt, enzovoort. Zonder de VERGISSING kàn de onvolwassen mens eigenlijk niet tot sexualiteit komen; vanuit EIGEN PSYCHISCH ZIJN komt er niets tot stand, BEHALVE BEVREDIGING VAN BEHOEFTEN. Die bevrediging is mogelijk omdat de sexualiteit een LICHAMELIJKE weg volgt. Maar die BEVREDIGING geeft nog geen VREDE en ook geen RUST, en hij geeft de mens geen NIEUWE ENERGIE - wat wèrkelijke sexualiteit wel opwekt in een mens. Want het ONDERGAAN VAN ZICHZELF ALS BEWUSTZIJN levert de werkelijke LEVENSKRACHT op. Te beginnen met FREUD is het de onderzoekers van de menselijke PSYCHE al lang duidelijk geworden dat de sexualiteit de LEVENSKRACHT oplevert; vandaar dat men de gedachte toegedaan is dat “de mens door en door sexueel is”.

Volwassen sexualiteit
Bij de volwassen mens is de voorstelling onmiddellijk BEELD geworden. Daarmee is niet alleen de REM op de sexualiteit vervallen, maar de REACTIE op de partner is nu een ALGEMENE reactie geworden. Die algemeenheid is een REALITEIT zodat de betrekking tussen de twee geliefden niet meer FICTIEF is. Op grond daarvan is zo’n betrekking BLIJVEND. Dit betekent niet dat hij in de praktijk altijd maar voortduurt. Want àllerlei andere factoren zijn daarin bepalend: de gelegenheid om elkaar te ontmoeten en de richting waarin ieder zich ontwikkelt. Het BLIJVENDE is het KARAKTER van de verhouding, niet de TIJDSDUUR. Bovendien houdt het ALGEMENE in dat het MONAGAME verdwenen is. De mensen gaan met elkaar om op grond van de REALITEIT die beiden voor elkaar zijn. Daarbij is niet te BEPALEN of een mens met één of met méér mensen een liefdesverhouding heeft, maar wèl geldt de VOORKEUR en ook gelden de KUISHEID en de ONTHOUDING, waarover wij al eerder gesproken hebben. Dat zijn trouwens PSYCHISCHE grootheden. Wat betreft de VRIJHEID van de volwassen sexualiteit: die moeten wij zoeken IN DE INDIVIDU zèlf. Er staat niets meer aan de sexualiteit in de weg.

No. 80.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Bladwijzers: Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I ,

Bezit en sexualiteit
We zijn op het ogenblik bezig in grote lijnen aan te geven hoe het zit met de VOLWASSEN mens. Daarbij is als eerste ter sprake gekomen de verhouding BEZIT en de gesteldheid daarvan bij volwassen mensen. Als tweede thema hebben wij de SEXUALITEIT er uit gelicht.
Dat juist die twee thema’s in ons denken over de volwassen mens de aandacht verdienen is niet toevallig. Want beide zijn gegrond op wezenlijke situaties waarin de werkelijkheid ALS MENS is komen te verkeren.
Wat betreft het BEZIT: dat is de verhouding tussen MIJ en HET ANDERE, welk laatste van àlles ken zijn. De DINGEN, maar ook de andere MENSEN. Voorzover HET ANDERE op directe en psychische wijze BEHOORT tot MIJN LEVEN, valt het onder datgene dat IK NODIG HEB (om te kunnen leven). Voorzover HET ANDERE op INDIRECTE en REDELIJKE wijze bij ONS ALLER LEVEN behoort valt het onder datgene dat WIJ GEMEENSCHAPPELIJK BEZITTEN. Zó ligt het voor de VOLWASSEN mens. De verhouding tussen MIJ en HET ANDERE, of die verhouding nu volwassen of onvolwassen is, kan evenwel alleen dàn bestaan als het tot mij doorgedrongen is dat HET ANDERE er op de een of andere manier IS. Dat betekent dat wij te doen hebben met een zaak van het ZELFBEWUSTZIJN. Deze zaak maakt in de loop der geschiedenis een hele ontwikkeling door: de ontwikkeling van de verhouding tussen de ZELFBEWUSTE MENS en HET ANDERE.
Als wij dus als eerste over de BEZITSVERHOUDINGEN, en dus over de verhouding tussen MIJ en HET ANDERE, nadenken, dan komt dat doordat deze zaak een eerste consequentie van het ZELFBEWUSTZIJN is. Het zelfbewustzijn levert de ONDERSCHEIDING tussen HET EEN en HET ANDER op, en daaruit volgt de BEPALING van het EEN ten opzichte van het ANDER. Dat is het wezen van de BEZITSVERHOUDING. Deze verhouding speelt een dominerende rol omdat hij de EERSTE consequentie van het zelfbewustzijn is. En het ZELFBEWUSTZIJN is één van de twee BASISSITUATIES, die de werkelijkheid als mens is.
Wat betreft de SEXUALITEIT: deze heeft direct te maken met het BEWUSTZIJN, zoals dat in de werkelijkheid als mens de andere BASISSITUATIE vormt. De sexualiteit is geen zaak VAN het bewustzijn; het is een zaak VAN HET LICHAAM, maar die zaak is er als consequentie van het BEWUSTZIJN. In de verhouding BEWUSTZIJN (trillend beeld) en LICHAAM zit de consequentie dat het MEETRILLENDE lichaam zichzelf als MEETRILLEN kan ONDERGAAN en daarbij voor een moment zijn lichamelijkheid (oftewel zijn BEPAALDHEID) verliest. Dat MOMENT is het HOOGTEPUNT waarin de sexualiteit uitloopt; die sexualiteit zèlf is de WEG naar dat moment.
Als SEXUEEL HOOGTEPUNT is er voor de mens de enig mogelijke situatie waarin hij direct in contact is met zijn bewustzijn. Buiten dat hoogtepunt om is het contact altijd een PSYCHISCHE aangelegenheid. Als zodanig MANIFESTEERT zich aan en in de mens het bewustzijn. Dat geschiedt dus VIA IETS ANDERS, het lichaam. Maar als sexueel hoogtepunt is er het DIRECTE ONDERGAAN. En dat is een unieke situatie, die als zodanig dan ook door àlle mensen aangevoeld wordt.
Als wij de wereldgeschiedenis de revue laten passeren en ons afvragen waarom het in feite altijd gedraaid heeft, dan zien wij ook als eerste het gedoe rond HET BEZIT, en als tweede het gedoe rond de SEXUALITEIT. Andere menselijke zaken, zoals de religies en de godsdiensten spelen wel een belangrijke rol, maar die rol is CULTUREEL en hangt zodoende nauw samen met MACHTSVERHOUDINGEN die er zijn omdat de verhouding tussen HET EEN en HET ANDER vastgesteld IS, en dat in het licht van HET GEHEEL dat op zijn beurt weer beseft wordt door de ZELFBEWUSTE AANSCHOUWING van het bewustzijn. De mens bouwt zijn MACHTSSTELSEL op overeenkomstig zijn zelfbewuste visie op zichzelf als BEWUSTZIJN. Deze zaak is géén DIRECTE consequentie van het zelfbewustzijn of het bewustzijn. Maar dat zijn bezit en sexualiteit wèl, en daarom spelen die in de PRAKTIJK van het menselijke leven een dominerende rol. We kunnen dit gemakkelijk aan onszelf en aan onze medemensen constateren.

Bij het beschouwen van de geschiedenis ligt het gedoe rond het BEZIT op de voorgrond. De geschiedenis zèlf is daarvan in belangrijke mate de afspiegeling. Dat behoeft ons niet te verbazen als wij ons realiseren dat het wezenlijke streven in de geschiedenis de ONTWIKKELING VAN HET ZELFBEWUSTZIJN is; die ontwikkeling levert een groot aantal GEBEURTENISSEN op, dat wil zeggen:
VERANDERINGEN IN DE VERHOUDING TUSSEN MIJ EN HET ANDERE.
De sexualiteit OP ZICHZELF is nauwelijks een gebeurtenis te noemen. Die zaak gaat dus ook niet de geschiedenis in. Maar ondanks dit op de achtergrond liggen van de sexualiteit kunnen wij niet stellen dat deze zaak minder belangrijk zou zijn.

Sexualiteit als volwassen belang
Omdat de sexualiteit OP ZICHZELF niet tot de werkelijkheid der GEBEURTENISSEN behoort zal ook de geschiedenis van de VOLWASSEN mensheid niet verhalen over de sexualiteit. Maar in het DAGELIJKSE LEVEN van de mensen zal het sexuele de belangrijkste plaats gaan innemen. Daarmee is niet bedoeld te zeggen dat de volwassen mensen zich daarmee het meest zullen BEZIGHOUDEN, maar dat zij van alles het meest dááraan belang hechten.
Als de mensen volwassen zijn, zijn zij met de ontwikkeling van hun zelfbewustzijn klaar. De mensen ZIJN dan zelfbewust; zij zijn dat nooit NIET. Dit feit komt dus de gehele dag ononderbroken naar voren, als een VANZELFSPREKENDE zaak waarop niemand meer behoeft te letten. Het BELANG hierbij is dan ook verloren gegaan. Niemand behoeft zich dáárover meer druk te maken.
Zoals wij al gezien hebben is het volwassen zelfbewustzijn zelf TRILLING geworden. Daarmee is het LEVEND geworden, en dat is het VANZELFSPREKENDE. Dit vanzelfsprekende is de ONTKENNING van èlke DWANG en het is ook de ontkenning van het begrip BELANG.
De sexualiteit evenwel heeft voor de volwassen mens àlle BELANG, juist omdat hij ER TOE MOET KOMEN om in zichzelf telkens deze weg te gaan. En hij moet er toe komen omdat het einde van die weg een MOMENT (het hoogtepunt) is. Het einde is géén SITUATIE, want dan behoefde men zich slechts éénmaal daartoe te brengen en men kon er mee volstaan er te BLIJVEN. Maar dat MOMENT moet steeds weer OPGEROEPEN worden. Dat de volwassen mens dat moment steeds weer OPROEPT is voor hem vanzelfsprekend (want hij denkt niet meer verkeerd over zichzelf), maar het moment zèlf is niet vanzelfsprekend. Als hij het niet oproept is het er niet. Dus heeft hij er BELANG bij het op te roepen.
Dat belang is een ZUIVER MENSELIJK BELANG; de vraag is nu wat het belang van het sexuele hoogtepunt is. Ofwel: wat is het belang voor de levende mens om zichzelf als BEWUSTZIJN TE ONDERGAAN.

Het belang van de sexualiteit
Wilhelm Reich heeft in zijn psycho-analytische praktijk ontdekt dat een gezond en bevredigend sexueel leven de mens ENERGIE verschaft. Het geeft hem LEVENSKRACHT, ARBEIDSVREUGDE, STABILITEIT, RUST en VREDE.
Het ONDERGAAN van het bewustzijn betekent het ondergaan van het GEHEEL en dat houdt in HET OPGENOMEN ZIJN IN DE “KOSMISCHE ENERGIE”. Die energie is als bewustzijn in de mens aanwezig omdat het TRILLENDE BEELD in zichzelf de VOLLEDIGE trilling is. In het hoogtepunt ONDERGAAT de mens deze volledige trilling. En dat geeft hem die VITALITEIT. Rust en vrede ondergaat hij ook omdat de werkelijk ALS GEHEEL natuurlijk IN RUST is.
Het is de mens mogelijk CONTACT te krijgen met zijn bewustzijn. Dat behoeft echter nog geen ONDERGAAN in te houden. Het contact kan gelegd worden door het IN ZICHZELF SCHOUWEN, men komt dan tot AANSCHOUWING van het bewustzijn en langs deze weg leert men de werkelijkheid en zichzelf KENNEN. Het resultaat is dan derhalve ZELFBEWUST. Het kan zich bijvoorbeeld als FILOSOFIE sublimeren. Bij dit AANSCHOUWEN is de aanwezigheid van het zelfbewustzijn voorondersteld en het resultaat wordt ook GEKEND.
In de sexualiteit is hiervan allemaal geen sprake; er is geen zelfbewust resultaat, er wordt niets gekend en er is geen beschouwen. Er is in wezen helemaal NIETS van te zeggen behalve dit dàt het VERKWIKKEND is. Het is een VERZINKEN, niet in de ànder, zoals men vaak romantisch meent, maar IN HET GEHEEL en dat is een op ENERGIEKE WIJZE TOT RUST KOMEN.

Bladwijzers: Visie; zie: A , B , C , D , E, F , G , H , I ,

No. 81.
DE MENS IN DE MODERNE BESCHAVING

Tot besluit
Een volwassen sexualiteit levert de mens niet alleen VITALITEIT op, maar ook zoiets als GEMOEDELIJKHEID. Dat betekent dat de AGRESSIVITEIT van de mens verdwenen is, en dat heeft weer als gevolg dat de mens als REDELIJK WEZEN uit de voeten kan.
Gewoonlijk menen wij dat het al of niet redelijk-zijn van iemand een kwestie van ZELFBEWUSTZIJN is. Dat de redelijkheid afhangt van het INTELLECTUELE VERMOGEN van een mens. Niets is echter minder waar: de redelijkheid zèlf is inderdaad een zaak van het INTELLECT, maar het PRAKTISCH voor iemand GELDEN ervan staat of valt met de kwaliteit van de SEXUALITEIT.
In de PSYCHIATRIE heeft men al geruime tijd begrepen dat vele op zichzelf ònredelijke uitingen van de mens onveranderlijk zijn terug te voeren tot een onvolkomen sexueliteit. De AGRESSIVITEIT vindt hierin ook zijn oorsprong. De sexualiteit ligt aan de wortel van het hele leven. In die richting heeft FREUD zich indertijd ook uitgelaten, maar het is de vraag of hij de zaak ook werkelijk BEGREEP. Er zijn namelijk tal van elementen in zijn theorie aan te wijzen die op een meer of minder AFKEUREN van de sexualiteit duiden. En tekenend is wat dit betreft het feit dat FREUD in zijn latere leven meende voor zichzelf de sexualiteit te moeten àfschaffen. Iemand die dáár heeft hoe het zit doet dat niet; zo iemand INTENSIVEERT juist zijn of haar sexuele leven. Een grote denkfout van FREUD was deze, dat hij dacht dat de sexualiteit zich moest SUBLIMEREN tot iets HOGERS, tot hogere opgaven die een mens zich stellen gaat. Daarbij zet de sexualiteit zich òm tot iets anders, dat van GEESTELIJKE WAARDE heet te zijn. Maar hierin zitten twee verdachte punten: ten eerste het “zich omzetten” en ten tweede de “geestelijke waarde”. Beide factoren wijzen in de richting van een MANNELIJK DENKEN, een PATRIARCHALE gesteldheid, en zo’n gesteldheid is een garantie voor het niet-begrijpen van liefde en sexualitejt.
Het is duidelijk hoe FREUD op dat idee van het “sublimeren” kwam: niet de sexualiteit zet zich m tot wat hogers, maar de “geestelijke” VERMOGENS van de mens komen tot een grotere ontplooiing DANK ZIJ de sexualiteit. Dit vooronderstelt dus een BLIJVEND GEZONDE sexualiteit. Het zijn echter niet alleen de “geestelijke vermogens” die meer uit de voeten kunnen. Het GEHELE LEVEN krijgt bredere mogelijkheden. Daarin speelt de KOSMISCHE ENERGIE een belangrijke rol. Daardoor krijgt àlles KWALITEIT.
FREUD (en mèt hem vele anderen) heeft dit aangezien voor een sublimeren van de sexualiteit zèlf. Maar daarmee gebeurt hoegenaamd niets, afgezien even van het proces van de ZUIVERING, dat voor elk ouder wordend mens geldt. Onder “zuivering” verstaan wij niet langs een omweg wéér een wègwerken, maar juist dit, dat het meer en meer OM DE SEXUALITEIT ZELF gaat en dat allerlei er aan MEEKOMENDE aangelegenheden op de achtergrond geraken.
Dat de sexualiteit een zaak van BELANG is voor de volwassen mens hangt samen met het feit dat een mens het sexuele ook achterwege KAN laten. Niet dat hij daarvan òpknapt (denk aan de vitale krachten), maar hij gaat er ook niet dood van, wat wèl het geval is als hij ophoudt te eten of te drinken. Een mens kan ook door allerlei IN BESLAG GENOMEN worden zodat hij er niet toe komt zich sexueel te laten gelden. In dergelijke gevallen is het duidelijk dat een mens er op moet letten niet sexueel te verdorren. Hier ligt zijn BELANG. De volwassen mens vindt dat belang een VANZELFSPREKENDE zaak omdat hij niet meer VERKEERD over zichzelf denkt, met alle gevolgen van dien.
Overigens voelen ook de ònvolwassen mensen het belang van de sexualiteit aan, alleen ligt het in de aard der CULTUREN dit belang te ONTKENNEN. Ook in de “sexueel-vriendelijke” culturen werd dit belang maar GEDEELTELIJK erkend, bijvoorbeeld dat de sexualiteit voor het opgroeiende kind belangrijk is voor een harmonische ontwikkeling van de persoonlijkheid. Maar als het kind volwassen was geworden kwamen in volle sterkte de TABOES voor de dag…

Hoe dan ook, in onvolwassen culturen is er steeds wat ànders dat voor belangrijk gehouden wordt, en dat is onveranderlijk een zaak die behoort tot het zelfbewustzijn. Dat zelfbewustzijn, alsnog bevangen in het VASTLEGGEN en dus in de werkelijkheid als VOORSTELLING, is STRIJDIG met de sexualiteit. Daarmee is de mogelijkheid voor werkelijke VITALITEIT uitgesloten. De vitaliteit die dàn optreedt is er een van een GEFORCEERD karakter - vandaar dat deze op den duur de mensen sloopt. Dat is in de MODERNE WERELD goed waar te nemen: de mensen putten zichzelf uit in een jachtig en nerveus leven. Juist de moderne wereld is een duidelijk voorbeeld van een GEFORCEERDE VITALITEIT omdat in die cultuur ALLES tot object van het ZELFBEWUSTZIJN is geworden. Het kan dan ook niet anders of alles is NERVEUS, in plaats van VITAAL.
Wij hebben als besluit van deze beschouwingen over “de mens in de moderne beschaving” een globaal beeld geschetst van de volwassen mens Deze mens is in het algemeen moeilijk te denken, maar voor òns, moderne mensen komt er nog een hindernis bij: het feit dat wij het gehele leven zien als een vanuit het zelfbewustzijn GEREGELDE zaak. Daardoor kunnen wij er bijna niet achter komen wat het betekent dat het leven VANZELF gaat en dat ook de werkelijkheid als zelfbewustzijn tenslotte VANZELFSPREKEND voor de mensen geldt.
De DENKERS uit vroegere culturen (behalve die uit de oudheid) zijn onveranderlijk op het bovenstaande vastgelopen. Zij dachten zich de zaak als ALLEEN MAAR ZELFBEWUST, en zij dachten zich de volwassen mens als een DENKEND WEZEN dat VANUIT zijn denken de gehele “lagere” werkelijkheid, inclusief zichzelf, kon dwingen behoorlijk te zijn. Nadrukkelijk hebben wij er op gewezen dat op die wijze een LEVEND mens tot de onmogelijkheden behoort.
Het leren begrijpen van de werkelijke mens is het leren begrijpen van de werkelijkheid die tot LEVEN gekomen is. Dàt betekent dat we ook de werkelijkheid als ZELFBEWUSTZIJN als LEVEND moeten leren begrijpen. Als ons dat gelukt wordt ons de betekenis van òns leven in deze moderne wereld duidelijk…

Eerste gedeelte(geplaatst in november 2009)(Pag.1 t/m 40) en Deel 2(geplaatst in december 2008)(pag. 41 t/m 81)

Terug naar: de Startpagina

Eerste gedeelte(geplaatst in november 2009)(Pag.1 t/m 40) en Deel 2(geplaatst in december 2008)(pag. 41 t/m 81)

Gescand en geplaatst nrs. 41 t/m 81(december 2008)