BRIEVEN AAN BELANGSTELLENDEN

Aangezien de filosofie er niet is voor enkele bevoorrechten, maar juist voor alle mensen, is het citeren uit de artikelen zonder meer toegestaan. Bronvermelding wordt echter wel op prijs gesteld. (Jan Vis, creatief filosoof)

Terug naar: STARTPAGINA

BRIEF No. 4 , september 1968

Naar bladwijzers: 2 minuten stilte ; vrijheid ; Kiesstelsel ; STEMMEN zie nrs. 4(kiesstelsel) - 15 - 18 en 19(kiesstelsel)

HET ENE ONGEDIERTE VREET HET ANDERE OP - Iwan Karamazow

De West-Europese cultuur levert de volwassen MODERNE MENS op; zèlf behoort West-Europa tot de JEUGD van deze volwassen moderne mens. Dat wil zeggen: hij komt in West-Europa tot ontwikkeling - dat is de specifiek West-Europese cultuur. Naarmate hij echter meer VOLWASSEN wordt, die MODERNE MENS, is hij minder SPECIFIEK West-Europees. Hij kan dan OVERAL vandaan komen: uit de Verenigde Staten, uit Rusland, uit Nigeria, uit Japan, enzovoort. Maar waar hij ook vandaan komt, altijd heeft hij zijn verworvenheden direct of indirect te danken aan West-Europa. De MODERNE MENS heeft zijn JEUGD doorgebracht in West-Europa. De West-Europese CULTUUR begint bij de VOLWASSEN mens uit de OUDHEID en hij eindigt bij de VOLWASSEN MODERNE MENS; het gedoe van deze laatste is weer een zaak apart, die wij als volgt kunnen benoemen: “de mens verovert de wereld”. Deze verovering is niet meer in de eerste plaats een MILITAIRE - dat is al zo vaak geprobeerd en altijd weer mislukt, omdat MACHT altijd op een CULTUUR, d.w.z. een àndere cultuur, te pletter loopt. De militaire veroveringszucht is bijvoorbeeld altijd in het OOSTEN op niets uitgelopen; dat was al bij ALEXANDER DE GROTE zo (zie bladwijzers Alexander de Grote uit De filosofie van de geschiedenis) en het is nu weer zo bij de AMERIKANEN in VIETNAM. Tussen het OOSTEN en het WESTEN is een groot CULTUREEL verschil en daarom valt de onmogelijkheid van wederzijdse verovering direct op. Minder opvallend echter is het als de culturele verschillen kleiner zijn: de DUITSE OVERHEERSING van West-Europa tijdens de tweede wereldoorlog was al bij voorbaat tot mislukken gedoemd omdat er een cultureel verschil is tussen Duitsland en de rest van europa. Het is een niet OPVALLEND, maar wèl essentieel verschil. En dit verschil is er de oorzaak van dat de zaak in MOEST storten, OOK ZONDER DE HULP VAN AMERIKA. Dit laatste zeg ik er maar even bij, omdat er nog altijd mensen zijn die menen dat wij onze VRIJHEID aan de Amerikanen te danken hebben.

Al is het een feit dat het grootste aandeel in de strijd door Amerika geleverd is, dan nòg blijft gelden dat wij het zèlf ook gered hadden omdat het nu eenmaal de onmogelijke zaak was die het was.

Maar goed, hierover gaat het nu niet; het gaat er nu om dat de MODERNE MENS de wereld verovert, en dat dit geen MILITAIRE verovering is, maar een CULTURELE. De door het westen uit gewikkelde CULTUUR heeft een zodanige gesteldheid dat zij zich van de gehele wereld meester maakt. Het is dan niet - let wel - West-Europa dat de wereld verovert, maar het is de MODERNE MENS, die het doet. Deze moderne mens is de wetenschappelijke mens en het is de mens van het RECHT; het is de mens die de wereld BEWOONBAAR maakt voor ALLE mensen. Hij weet hoe je het land moet bewerken, hoe je ziekten terug moet dringen, hoe je een staatsapparaat moet organiseren. Kortom: hij weet ALLES en hij laat dan ook ALLES gelden. Hij stelt ORDE op de zaken.

De MODERNE MENS (zie ook: SAMENLEVING, MAATSCHAPPIJ en GEZIN ) is de mens voor wie het TOTAAL geldt; hij heeft zich gerealiseerd als de werkelijkheid waarin elk ONDERDEEL gekènd is en èrkend is. Op grond van het feit, dat het over ALLES gaat, gaat het over de gehele wereld, inclusief het tot nu toe onbenaderbare OOSTEN. De gehele wereld behoort tot het TOTAAL, en dus behoort de GEHELE WERELD aan de MODERNE MENS. Aangezien deze MODERNE MENS voortgekomen is uit WEST-EUROPA, lijkt het er wel eens op, en dat zéker in het BEGIN, dat het veroveren van de wereld een West-Europese aangelegenheid is, maar niets is minder waar. De tegenwoordige ontwikkelingen wijzen daar dan ook duidelijk op: elke specifiek westerse zaak wordt er vroeg of laat uitgegooid. Maar die zaak zèlf blijft in stand: de fabrieken blijven draaien, de universiteiten blijven geopend, de ziekenhuizen worden verbeterd, enzovoort. Met andere woorden: de MODERNE MENS zet zich door, maar de westerling vliegt eruit. Voor het geval U het niet begrepen hebt: die moderne mens is iemand uit het land zèlf, of iemand uit een ander en verder gevorderd land, die echter NIET ZIJN EIGEN LAND vertegenwoordigt. Hij vertegenwoordigt de MODERNE CULTUUR.

Zoals gezegd geldt voor de volwassen moderne mens het begrip HET TOTAAL. Dit feit heeft velerlei gevolgen; nu is echter voor ons van belang dat in het totaal ELK ELEMENT MEETELT als een aparte en zelfstandige eenheid, die zijn eigen functie heeft in het grote apparaat, dat de samenleving voor de moderne mens is. Die FUNCTIE staat in het teken van de OPTELLING, want het TOTAAL wordt door OPTELLING van de EENHEDEN verkregen. Dat dit zo is blijkt bijvoorbeeld uit het KIESSTELSEL waarbij het alleen maar om het optellen van stemmen, dus van EENHEDEN gaat. Wie het grootste totaal heeft is de man voor een bepaalde functie. Ook blijkt het bij de toepassing van bepaalde RECHTEN: men moet ervoor IN DE TERMEN VALLEN, d.w.z. het TOTAAL van de voorwaarden waaraan men moet voldoen moet een zekere waarde hebben. Onder of boven deze waarde geldt het betreffende recht niet. In alles is het totaal van de factoren de maat. De STAATSVORM, die hierop aansluit, is natuurlijk die van de DEMOCRATIE, want in de democratie telt IEDEREEN mee en hij doet dat bijwijze van STEM, en die STEMMEN worden geteld; Het AANTAL, het totaal, is de maat. Bij de moderne mens staat ook de VRIJHEID hoog aangeschreven. De vorige keer wees ik er al op, dat die vrijheid een FUNCTIE is, en dus geen wèrkelijke vrijheid genoemd kan worden. Niettemin is dat functionele begrip VRIJHEID van het allergrootste belang voor de moderne mens; zonder die vrijheid kan hij zich namelijk niet als ZELFSTANDIGE en APARTE EENHEID laten gelden. Zonder die vrijheid is hij ONZELFSTANDIG en GEBONDEN.

Deze MODERNE MENS wordt door West-Europa opgeleverd en hij waaiert uit over de gehele wereld. Hij is de VOORWAARDE voor een wèrkelijk MENSELIJKE WERELD. Zèlf schept hij die wereld niet: hij realiseert alleen maar de VOORWAARDE. Hij realiseert HET TOTAAL, en dat is VOORWAARDE voor HET GEHEEL. Het is duidelijk dat de MODERNE MENS, naarmate hij meer zijn eigen VOLWASSENHEID nadert, tevens HET GEHEEL nadert. Dit laat zich gelden in hem en komt voor de dag als COMMUNISME, d.w.z. de idee MET ZIJN ALLEN te zijn. De mens voor wie dit laatste geldt, is de WERKELIJK VOLWASSEN MENS en daar gaat het natuurlijk op de lange duur naar toe.

Indachtig het bovenstaande kunnen wij in de huidige wereld een drietal situaties onderscheiden: ten eerste is daar het OUDE EUROPA, dat de JEUGD van de MODERNE MENS vertegenwoordigt. Hier wordt het begrip HET TOTAAL wáárgemaakt. Ten tweede onderscheiden wij de landen in OPKOMST; dat betreft in grote lijnen de continenten AFRIKA en LATIJNS-AMERIKA. De remmende werking van de oude westerse cultuur is hier niet aanwezig, zodat wij enerzijds een snelle groei naar het MODERNE zien en anderzijds tevens een opkomen van het COMMUNISME. Dit laatste komt dus onmiddellijk mee aan het feit, dat die mensen zich niet bezig houden met de JEUGDFASE maar met de VOLWASSENHEID van het onder de mensen geldende begrip HET TOTAAL. Het COMMUNISME is dus een meekomende zaak, een soort IDEAAL: daar moet het uiteindelijk naar toe.

De derde situatie is geheel anders; was het bij de eerste twee nog zo, dat alles draaide om HET TOTAAL, bij de derde is het totaal voorlopig van geen belang, zelfs uit den boze. Het uitgangspunt is hier HET GEHEEL. Deze situatie treffen wij aan in het OOSTEN en daartoe reken ik nu ook RUSLAND, hoewel het Russische volk een speciaal geval is.

Als het uitgangspunt HET GEHEEL is, kan er in principe van geen ONTWIKKELING sprake zijn. De afzonderlijke elementen immers, waaruit dat geheel opgebouwd is, komen niet tot gelding. Van daaruit kan het TOTAAL niet waargemaakt worden, zodat ook de MODERNE MENS niet ontstaat.

Hiervan is CHINA een duidelijk voorbeeld: de CHINESE CULTUUR houdt het alleen maar op het GEHEEL en sluit elke nuance IN dat geheel uit. Die CULTUUR is dan ook duizenden jaren blijven LIGGEN, zonder een noemenswaardige ONTWIKKELING.

De Russische CULTUUR is in zoverre ànders, dat zij niet in de EENZIJDIGHEID van ALLEEN MAAR HET GEHEEL opgaat; de Russische cultuur erkent de MODERNE MENS als inhoud van het geheel, dus als VOORWAARDE voor het geheel. Daarom kon het dan ook gebeuren dat het in Rusland tot een REVOLUTIE kwam. Toen brak de MODERNE MENS met geweld door in Rusland. Natuurlijk was deze moderne Russische mens om te beginnen eigenlijk meer een westers mens, maar de ONTKENNING van het westers-zijn lag er toch meteen al duidelijk in. Deze ONTKENNING heeft dus twee aspecten: ten eerste wordt de westerse mens ontkend omdat hij niet van HET GEHEEL uitgaat, dus omdat hij NIET-COMMUNISTISCH is, en ten tweede wordt hij ontkend omdat het niet om de westerse, maar om de MODERNE MENS gaat. Deze vijandigheid van de Rus ten opzichte van het westen heeft een tweeslachtig karakter: enerzijds is er de bovengenoemde AFWIJZING en anderzijds is er een volledig accepteren van de westerse mens. Dit vindt zijn grond in het feit, dat de MODERNE MENS natuurlijk om te beginnen de WESTERSE MENS is. Deze beiden lopen door elkaar, en dat is zelfs thans nog in sterke mate het geval. Dit blijkt duidelijk uit het huidige optreden van de Rus in Tsjecho-Slowakije: hij is doodsbang voor WESTERSE invloeden in dat land, terwijl hij tevens de MODERNE invloeden en ontwikkelingen accepteert. De hele gang van zaken is TWEESLACHTIG; er wordt met geweld opgetreden dat geen geweld is en het bleek betrekkelijk gemakkelijk om de Russische soldaat te demoraliseren. Dat is voor een soldaat een merkwaardig verschijnsel: het behoort tot de meest opvallende eigenschappen van een soldaat om niet naar gepraat te luisteren, doch over te gaan tot SCHIETEN ..... ! De Russische soldaat van onze tijd blijkt echter gevoelig voor argumenten - dan moeten die argumenten hem iets zèggen. En dat gaat natuurlijk niet alleen maar over het feit dat je een ànder land niet binnen màg vallen; aan dàt argument heeft een soldaat zich nog nooit gestoord en dat zal wel nooit gebeuren ook. Nee, de Rus is ontvankelijk voor het MODERNE en hij vreest (terecht) het WESTERSE.

En dan is de moeilijkheid dat beide om te beginnen en nog steeds uit DEZELFDE HOEK komen.

Voor de Chinees ligt de zaak iets anders: hij wil NOCH het westen, NOCH het MODERNE. De ontwikkeling zet zich in hem door ONDANKS HEMZELF. Te stuiten is die ontwikkeling niet omdat de MODERNE CULTUUR voor ELKE mens, waar ook ter wereld, geldt. Maar de Chinese CULTUUR verzet zich er tegen zolang als het gaat.

Zoals gezegd is de MODERNE MENS om te beginnen de WESTERSE MENS. Voorzover deze MODERNE mens derhalve tot nu toe doorgedrongen is in de wereld, is hij behalve MODERN ook nog in sterke mate WESTERS. Dat geldt dus ook voor de MODERNE RUS en voor de MODERNE CHINEES. Zij willen dat wel niet, maar er is niet aan te ontkomen; het MODERNE is nog niet VOLWASSEN en dus is het nog ONZELFSTANDIG ten opzichte van datgene dat het voortgebracht heeft, namelijk West-Europa. Het is er nog van AFHANKELIJK. Dat geeft anderzijds het westen weer de gelegenheid zich als WESTERSE zaak in te dringen. Langs allerlei sluikwegen heeft dit plaats want openlijk kan het niet meer. De GEHEIME DIENSTEN met op de eerste plaats de Amerikaanse CIA spelen hierbij een belangrijke rol. Het is duidelijk dat deze rol een MISDADIGE is want het is de bedoeling de rest van de wereld onder WESTERS GEZAG te krijgen en te houden. Dat betekent natuurlijk een principiële ONTKENNING van het RECHT VAN BESTAAN van de rest van de wereld en het ONTKKENNEN van HET ANDERE is MISDAAD. Aan deze misdaad maakt de rest van de wereld zich ook schuldig, als zij de kans krijgt, maar zij ligt in het NADEEL ten opzichte van het WESTEN, omdat deze misdadigheid SPECIFIEK WESTERS is en dus geheel en al bij het westen behoort. Het westerse aspect is echter voor de rest van de wereld een MEEKOMENDE aangelegenheid omdat het eigenlijk om het MODERNE gaat. Dank zij dit feit zet het intrigeren van de geheime diensten van de rest van de wereld veel minder zoden aan de dijk. Maar het is natuurlijk net zo goed MISDADIG.

"Het éne ongedierte vreet het andere op", heb ik boven deze brief gezet. De MODERNE MENS, voorzover hij nog ONVOLWASSEN is en dus nog WESTERS is, is een stuk ONGEDIERTE. Hij is namelijk HET TOTAAL, maar die zaak is nog niet àf, en dus is er altijd een TEKORT. De moderne westerse mens wil ALLES hebben en hij wil ALLES onder zijn controle hebben; dat hij daarbij de mond vol heeft van kreten als DE RECHTEN VAN DE MENS, doet aan de zaak niets af. Dat hij die kreten kàn slaken komt voort uit het feit dat hij uitloopt in wèrkelijk de MODERNE MENS, maar vooralsnog is hij in feite toch nog een WESTERLING. Hij is dus een ALLES OPVRETEND ONGEDIERTE. Alweer geldt ditzelfde ook voor de niet-westerse moderne mens, al is het bij hem een MEEKOMENDE aangelegenheid. Zo staan daar dan de westerse en de niet-westerse mens tegenover elkaar en beiden gedragen zich POLITIEK als ROOFDIEREN. Dit komt het sterkst voor de dag tussen AMERIKA en RUSLAND, maar ook CHINA weet er geducht raad mee. LATIJNS-AMERIKA is nog te ver ACHTER om volop mee op roof te gaan; het is mogelijk dat het WESTERSE ASPECT daar in bescheiden mate op zal treden zodat zich t.z.t. ineens de MODERNE MENS doorzet. Hetzelfde geldt voor AFRIKA, uitgezonderd het "beschaafde " ZUID-AFRIKA. Dat deze mogelijkheid er is, moge blijken uit het feit, dan Latijns-amerika en Afrika een sterk COMMUNISTISCHE inslag hebben, terwijl toch dat communisme geheel ànders is dan het oude communisme, zoals wij dat van RUSLAND kennen. In veel opzichten is het er zelfs VIJANDIG aan. Denkt U bijvoorbeeld aan CUBA. En denkt U aan het gedonder in Tsjecho-Slowakije. In dat land is een nieuw communisme opgekomen, een communisme dat VRIJHEID erkent en RECHT en ook DEMOCRATIE. Dat is het communisme - in principe - van de MODERNE MENS; hierbij is de AFZONDERLIJKE MENS erkend. Hij is ZELFSTANDIG en vormt mèt de andere mensen de INHOUD van het geheel. En de ontwikkeling MOET deze weg volgen, omdat een geheel zònder GELDENDE INHOUD geen GEHEEL is. Het kan dus niet anders: ook het Russische communisme zal de aanwezigheid van de AFZONDERLIJKE MENS mòeten erkennen. Nu kàn de Rus dit eigenlijk ook wel, op grond van zijn AANLEG. Wat hem in wezen dwars zit is zijn haat tegen het WESTERSE, maar ondanks die haat is zijn GEDRAG, zeker waar het de POLITIEK betreft, zuiver WESTERS, d.w.z. hij bewandelt precies dezelfde wegen en streeft dezelfde belangen na. Zijn REVOLUTIE was ook WESTERS al ging het eigenlijk om het MODERNE.

Wij kunnen de zaak in het kort aldus stellen: alles wat in de huidige wereld tot AANZIEN komt is de ONVOLWASSEN MODERNE MENS - en dan moet de klemtoon nog steeds op ònvolwassen liggen. En dit houdt AFHANKELIJKHEID in, en tevens IMPERIALISME en NOOIT GENOEG HEBBEN. Kortom: dit is het ROOFDIER.

Om nog even op Tsjecho-Slowakije terug te komen: opvallend is dat HET VOLK, dus de GEWONE mensen, een grote EENHEID vormen. Het volk wil het moderne communisme en het legt die wil aan zijn leiders op. Dat is een ongewone gang van zaken: nèrgens, ook niet bij ons, gebeurt dat.

Wij hebben het er wel over en prijzen dan onze DEMOCRATIE, maar wij DOEN het niet. En ook in de communistische landen gebeurt het niet.

Er is dus voor òns geen enkele aanleiding de Tsjechen te prijzen om hun democratische gezindheid als zouden zij onze GEESTVERWANTEN zijn. Want dat zijn zij niet; hun "democratie" is een stap verder dan onze vastgelopen en schijnheilige democratie. Wij zouden ons er helemaal niet in thuis voelen.

In 1940 hebben wij ons toch ook niet als één man tegen de DUITSERS verzet! Wij kunnen geen EENHEID zijn omdat wij WESTERLINGEN zijn. Ons medeleven met de Tsjechen is derhalve SCHIJNHEILIG en het grootste RAPALJE zijn de hoogst-geplaatsten in onze wereld. Met hun TWEE MINUTEN STILTE…! Natuurlijk is de RUS helemaal FOUT en zijn vrindjes stinken evenzo, niet omdat zij POLITIEKE FIGUREN trachten uit te schakelen (dat is immers allemaal ONGEDIERTE), maar omdat zij met hun vervloekte TANKS aan GEWONE MENSEN hun CULTUUR trachten te ontnemen. Zij gedragen zich als WESTERLINGEN, als ROME en als AMERIKA en als die fijne BOEREN in ZUID-AFRIKA. Dàt is hun SCHANDE. En dat is tevens ONZE SCHANDE…!

STEMMEN zie nrs. 4(kiesstelsel) - 15 - 18 en 19(kiesstelsel)

++++++++++

Enkele mededelingen:

Dinsdag 3 september a.s. begint het nieuwe seizoen. Dan ga ik weer wekelijkse stencils maken. Als onderwerp voor de komende serie voordrachten heb ik gekozen: "De vrouwen de Man". Het gaat dan over de werkelijkheid als DE GEWONE MENS.

Zoals gewoonlijk: dinsdagsavonds van 8 tot 9 uur.

Enkele mensen hebben geld gestuurd om de porto-kosten van deze brieven te dekken. Daarvoor natuurlijk mijn hartelijke dank! Het bewijst dat sommige mensen vinden dat het geld goed besteed wordt. Dat vind ik zèlf ook…

Tenslotte nog dit: U màg over deze brieven correspondentie voeren.

Hartelijke groeten, Jan Vis

Briefnummer 4: Het ongedierte vreet het andere op-Iwan Karamazow

Briefnummer 5: De moderne mens en de sport

Briefnummer 6: De vrede in deze wereld

Briefnummer 7: Het arbeidsevenwicht

Briefnummer 12: Rassenvraagstuk

Briefnummer 14: De brandstapel is mij te heet

Briefnummer 15: De papieren waarheid

Briefnummer 16: Pornografie

Briefnummer 17: Iets over de liefde en de verveling

Briefnummer 18: De vrijheid van spreken

Briefnummer 19: Het luchtledige

Terug naar: STARTPAGINA

CENTRUM VOOR FILOSOFIE - ROTTERDAM (1968)

Terug naar: STARTPAGINA

Naar bladwijzers: TEAM/TEAMGEEST ; SPORT een BROODWINNING..? ;

BRIEF No. 5, oktober 1968

DE MODERNE MENS EN DE SPORT

Binnenkort beginnen de Olympische spelen weer; dan kan de hele wereld weer ademloos toezien hoe haar goden vechten om de gouden plakken, om de eer van hun land en ook kan de wereld zien hoe naarstig er gezwoegd wordt om de verbroedering tot stand te brengen, waarop iedereen al zo lang zit te wachten.

De kranten zullen nu niet voor de helft gewijd zijn aan de gelukkigste aller muzen, de SPORT, maar zij zullen er helemaal door in beslag worden genomen; in interviews voor de televisie zullen goddank alleen nog maar sportmensen verschijnen. Eindelijk niet meer die saaie politiek, weg met BIAFRA en weg met VIETNAM, geen filmbeelden meer van de voor hun vrijheid vechtende MEXICAANSE STUDENTEN, maar filmbeelden van de OLYMPUS die overigens vandaag óók in Mexico ligt.

Misschien dat BIAFRA alleen nog in de advertentie-kolommen van de krant voorkomt, zo in de geest van: "TER OVERNAME AANGEBODEN: 40.000.00 uitgehongerde kinderen, licht beschadigd, uitstekend geschikt om Uw lieve hond te vervangen. Grijp Uw kans nu het nog kan en bel het CIA secretariaat in Uw woonplaats."

Het kan ook dat er een kleine overlijdens-advertentie in de krant staat, betreffende een paar Tsjechen die dachten dat het leven bij hèn ook een SPELLETJE was…

Maar het meest waarschijnlijk zijn advertenties als de volgende: "Voetbalschoenen ter overname gevraagd om ons volkseer te verdedigen, daar wij geen subsidie kregen - Kobus Hersenloos". En weet U wat ook zo mooi is: het zijn allemaal AMATEURS. Die laten het niet door de VAKMAN doen, neen, die doen het zèlf, die mensen hèbben wat in hun vrije tijd. Iets CREATIEFS dat de mogelijkheid geeft ZICH TE UITEN. Dat zijn de ware DOE HET ZELVERS! Die mensen hebben gezegd: voor je boterham kan je altijd nog gaan sporten. Wij doen het zuiver als ONTSPANNING.

U voelt wel dat die mensen natuurlijk nooit tegen de VAKMAN op kunnen, maar dat geeft immers niets!

Homerus tekent ons deze sfeer prachtig - ik raad U aan hiervan nota te nemen.

Mogelijk zal het U dan ook opvallen dat er aan deze gevechten geen TRAINING voorondersteld is; ieder legt op tafel wat hij NORMAAL kan. Ik geef toe dat het bij de vrinden van Homerus geen geringe vermogens zijn en ik geef ook toe dat de heren nogal vaak aan het vechten waren, zodat zij eigenlijk geen training nodig hadden, maar dat neemt allemaal niet weg, dat de training zoals wij die kennen hen niet alleen qua TECHNIEK, maar in de eerste plaats qua GESTELDHEID volkomen vreemd was. Het is een geheel andere wereld die elke VERDWAZING mist en die ook niet tot ALGEMEENHEID verheven wordt.

Dit alles heeft niets met de latere Griekse OLYMPISCHE SPELEN te maken. Die spelen waren net zo wezenloos als de onze, de verdwazing steeg daar ook al spoedig ten top: de overwinnaars werden als goden vereerd. Dat waren plotseling belangrijke figuren geworden! Alsof een sportprestatie, menselijk gesproken, van enige betekenis is. Die vermeende betekenis ontleent de mens aan het VERSCHIL: dat verschil, hoe onnozel ook, onderscheidt de éne mens van de andere; het maakt hem waardevoller of waardelozer. Maar het gaat wezenlijk NERGENS om.

Zo is deze zaak, die eigenlijk al in Griekenland begonnen is, via allerlei tussenstations in ònze wereld tot volle wasdom gekomen. De kranten hebben hele sport-edities, de televisie weet al helemaal niet van ophouden en verveelt ons dag-in dag-uit met de botte conversatie van sportlui van wie het oordeel over allerlei zaken zo langzamerhand maatgevend is geworden. De mensen zeuren om hun sportvelden en om subsidies… en ga zo maar door.

Maar ik zeg U: als je zin hebt in roeien, zeilen, zwemmen, in voetballen of pistoolschieten, in worstelen of in het altijd weer vermakelijke “bonken op ribben”, ga gerust je gang! Zoek je tegenstanders en kameraden en vooral: ZOEK HET ZELF MAAR UIT. Val de andere mensen, en dus de GEMEENSCHAP, niet lastig met je flauwekul – want dat is het ALTIJD, vergeleken bij de gemeenschap. Het is immers een zuiver PARTICULIER gedoe! En bovendien DEUGT HET NIET om de gemeenschap ermee te vervelen, want het zijn KINDERACHTIGHEDEN en die zijn nog altijd de mens ONWAARDIG. Als je het dan ook nog zo bont maakt om in de sport een BROODWINNING te zien, dan zijn we met recht “in de aap gelogeerd”. Dat is de kinderachtigheid ten top ! Want verdienen kan je alleen maar aan ARBEID, welke arbeid dit ook is. Aan WERK komt BROOD mee en verder nergens aan. Elke verdere verdienste is DIEFSTAL – behalve als het gaat over het inkomen van een VROUW, maar daarover gaat het nu niet. Elke verdienste die niet voortkomt uit ARBEID is diefstal, en dat geldt ook voor de sport. Sport is GEEN ARBEID, hoe moe je er desnoods ook van wordt – van televisie kijken word je trouwens ook bekaf. Arbeid komt ten goede aan het GEHEEL, het is een ALGEMEENHEID.

Verdienen aan de sport is een GEMEENHEID, het is, menselijk gesproken, MISDADIG.

++++++++++

Behalve een dankwoord voor diverse bijdragen in de portokosten, heb ik verder niets te zeggen, dus:

Vriendelijke groeten,

Jan Vis.

Briefnummer 4: Het ongedierte vreet het andere op-Iwan Karamazow

Briefnummer 5: De moderne mens en de sport

Briefnummer 6: De vrede in deze wereld

Briefnummer 7: Het arbeidsevenwicht

Briefnummer 12: Rassenvraagstuk

Briefnummer 14: De brandstapel is mij te heet

Briefnummer 15: De papieren waarheid

Briefnummer 16: Pornografie

Briefnummer 17: Iets over de liefde en de verveling

Briefnummer 18: De vrijheid van spreken

Briefnummer 19: Het luchtledige

CENTRUM VOOR FILOSOFIE – ROTTERDAM (1968 )

Terug naar: STARTPAGINA

BRIEF No. 6, november 1968

DE VREDE IN DEZE WERELD

Johnson heeft de bombardementen op Noord-Vietnam stop laten zetten; hij heeft eerst maandenlang elke avond tot god gebeden dat er maar schot mocht komen in de Parijse vredesonderhandelingen, en toen dat niet hielp heeft hij de zaak maar in eigen hand genomen en zijn cowboys bevolen het vernietigen van een ander land in dit speciale geval voortaan achterwege te laten. Want die goeie Johnson wil met alle geweld - letterlijk en figuurlijk - vrede hebben in de wereld. Die vrede is hem zoveel waard dat hij desnoods het bijna onverdraaglijke feit accepteert dat er mensen op deze wereld leven die er wat betreft de maatschappij en de moraal heel àndere opvattingen op na houden dan de Amerikaanse. Dank zij Johnson's moedige besluit is er nu althans een mogelijkheid geschapen tot de VREDE te komen, want één van de partijen heeft zich gemoedelijk getoond, heeft blijk gegeven van "goede wil" en is opgehouden met uitroeien van weerloze burgers. Nu is het wachten op de andere partij om ook vervuld van verheven gevoelens van broederschap en naastenliefde op te krabbelen uit de rokende puinhopen van zijn verwoest land en de vete aan de conferentie-tafel bij te leggen. Maar helaas is deze andere partij niet zo heel erg DANKBAAR van aanleg; van tevredenheid over het feit dat hij voortaan niet meer met NAPALM (dat overigens óók in NEDERLAND gemaakt wordt, uiteraard buiten medeweten van LUNS) en met scheepsgeschut en met raketten bestookt wordt is niet veel te merken: hij gaat godbetert nog door met het stellen van eisen ook! Hij wil notabene dat de Amerikanen, die zich toch al zo goedmoedig betoond hebben en die tenslotte toch de BESCHAVING vertegenwoordigen de ándere helft van zijn land verlaten, zodat hij zelf op zijn eigen manier zijn zaken kan regelen.

En dat laatste komt er dan op neer dat hij iedereen VERPLICHT te werken tegen een karig loon, zonder enige INSPRAAK in de gang van zaken, en dus ook zonder DEMOCRATIE, kortom: ZONDER ENIGE VRIJHEID.

Elk economisch argument mag OP ZICHZELF juist schijnen, maar het neemt dan de plunder-verhouding als GEGEVEN aan, zònder dit gegeven zèlf aan een nader onderzoek te onderwerpen.

Bezien we deze materie in het licht van de eigenlijke verhouding, dan moet alles in EVENWICHT zijn, maar dan hebben WIJ geen arbeidskrachten over en het zal dan met onze VRIJE TIJD ook niet zo erg ruim gesteld zijn.

Niet alleen dat er over de gehele wereld eigenlijk een evenwicht ligt inzake LONEN (zolang die nog gangbaar blijven) en inzake het aantal bij het productieproces ingeschakelde personen, maar ook ligt er een evenwicht in het aantal UREN dat elke man aan zijn arbeid besteedt. Wij denken dat dit aantal UREN economisch bepaald is, maar in feite is het bepaald aan geheel iets ànders, namelijk aan DE MENS ZELF.

Bekijken we de mens zèlf, dan blijkt dat hij - voorzover hij MANNELIJK bepaald is - ARBEID IS, en zich daarmee dan ook ZIJN LEVEN LANG bezig houdt. Het gaat nu niet om de vraag of wij in de meeste gevallen tot nu toe van ARBEID of beter van GESJOUW moeten spreken. Een ieder moet als hij dit leest zich maar een beeld trachten te vormen van het begrip ARBEID. Maar dàt doet de mens mannelijk zijn gehele leven, zònder dat ik hiermee wil zeggen dat hij IN ARBEID OPGAAT. Want dat gaat de mens niet… maar ook dit begrijpen wij gewoonlijk niet want dan denken wij onmiddellijk dat NIET WERKEN béter is.

Als ik zeg dat de mens niet IN ARBEID OPGAAT, vooronderstelt dit ARBEID… dus: al arbeidende gaat de mens niet in arbeid op. Dat is àlles.

Tot de volgende keer,

Jan Vis, creatief filosoof

Briefnummer 4: Het ongedierte vreet het andere op-Iwan Karamazow

Briefnummer 5: De moderne mens en de sport

Briefnummer 6: De vrede in deze wereld

Briefnummer 7: Het arbeidsevenwicht

Briefnummer 12: Rassenvraagstuk

Briefnummer 14: De brandstapel is mij te heet

Briefnummer 15: De papieren waarheid

Briefnummer 16: Pornografie

Briefnummer 17: Iets over de liefde en de verveling

Briefnummer 18: De vrijheid van spreken

Briefnummer 19: Het luchtledige

CENTRUM VOOR FILOSOFIE – ROTTERDAM(1969)

Terug naar: STARTPAGINA

Zie ook: Vrijheid van meningsuiting-zie bladwijzers ; Proces v/d Eeuw tegen alle ingezetenen van Nederland..! ;

Bladwijzers: Ontwikkelingshulp ; Rassenprobleem, Ontwikkeling, Inzicht, Kennis van zaken..?, Met rust laten, Isoleren..?, Ghetto’s, Discriminatie ; Met elkaar omgaan ; Onwaardigen ; Achtergebleven gebied/Discriminatie ;

BRIEF no. 12 - mei 1969

Het rassenvraagstuk

De gehele moderne westerse wereld is geconfronteerd met het rassenvraagstuk; een groot aantal mensen hebben geen LAST van het probleem en kunnen bijgevolg gemakkelijk hun standpunt bepalen ten aanzien van de praktische menswaardigheid van de mensen met een àndere huidskleur en een andere cultuur. Dit standpunt is dan - zoals altijd met standpunten het geval is òf volkomen zwart òf volkomen wit, zonder dat er de mogelijkheid is tot een wat genuanceerder beeld. De "rechts" georiënteerde mensen neigen naar het afwijzende zwarte standpunt en de "links" georiënteerden naar het witte bevestigende. De één wil niets goeds van de gekleurden horen en de ànder niets slechts en zo blijft het geharrewar aan de gang zonder dat er ooit eens een oplossing komt voor het probleem - noch in morele zin, noch in praktische zin. De zwart-wit mensen kunnen nooit een oplossing vinden, want beiden hebben ONGELIJK, de voorstander en de tegenstander, en dat komt niet doordat ze er beiden te weinig van àfweten - wat overigens ook vaak het geval is - maar doordat ze niet in de gaten hebben hoe de zaak zit. Hadden ze dit wèl, dan was er geen rassenprobleem..! Dit betekent niet, dat dan bijvoorbeeld de Amerikaanse negers als "god in Frankrijk" leefden en het betekent ook niet het tegendeel hiervan; het sluit de mogelijkheid van eventuele misstanden helemaal niet uit, omdat de praktische uitwerking van een zaak nu eenmaal tijd vergt - vaak zelfs een kwestie van verschillende generaties is. Als men in de gaten heeft hoe het zit vervallen om te beginnen àlle pogingen om de mensen van een ànder ras hun plaats te wijzen, of die pogingen nu negatief of positief bedoeld zijn. Het blijkt dan dat er geen plaats te wijzen vàlt, omdat iedere mens persoonlijk en ook ieder volk ZICHZELF naar de plaats toe ONTWIKKELT waar hij behoort, geheel overeenkomstig de gang van zaken zoals die voor het ORGANISME van kracht is.

De brandstapel is mij te heet

De tentoonstelling die op het ogenblik in Rotterdam ingericht is ter nagedachtenis van ERASMUS deed mij weer denken aan de merkwaardige rol die Erasmus indertijd in europa gespeeld heeft, een rol die volkomen afweek van datgene dat bij grote mannen gebruikelijk was. Want Erasmus oefende een grote invloed uit op de mensen van zijn tijd; hij maakte bij menige gelegenheid hun doen en laten belachelijk en hij waagde het telkens weer de alles beheersende macht van de kerk aan te tasten en te hekelen, terwijl hij tevens volkomen VRIJ was van die macht, zodat het nooit gelukt is hem op de brandstapel te krijgen. Hierover moeten wij niet te gering denken; als wij ons realiseren dat honderden mensen in de kerkers van de inquisitie zuchtten en weerloos overgeleverd waren aan de beul en zijn folterknechten en als wij daarbij niet vergeten dat er onder die ellendigen ook vele mensen van gewicht en aanzien waren , als wij bedenken dat letterlijk àlles sidderde onder de dwingelandij van een aantal armzalige monniken die van de paus opdracht hadden gekregen iedereen te testen op zijn geloofszuiverheid en die daarbij de meest onbenullige opmerkingen, die iemand eens hier of daar gemaakt had, als de maat namen voor de DOODSTRAF… dan gaan wij enigzins beseffen wat het zeggen wil als daar een man als ERASMUS onbekommerd "het achterste van zijn tong laat zien”.

En dan was het nog een tong als van een slang die listig het goede moment afwacht om zijn dodelijk gif te kunnen spuien. Niets was er veilig voor het gif van Erasmus en hij wist van geen wijken. "Cedo nulli" stond er op zijn briefstempel, en dat betekent: “Ik wijk voor niemand”.

Nu zijn er in de geschiedenis wel meer mensen die vonden dat zij voor niemand wijken moesten, en er zijn er ook wel meer geweest die geen blad voor de mond namen, maar meestal waren dat mensen die iets betekenden in de wereld, mensen die een veilig bolwerk om zich heen hadden gebouwd en die door MACHT tot op zekere hoogte niet aan te tasten waren. Zij waren machtig en konden het zich veroorloven tekeer te gaan tegen de wereld en dat ging net zo lang goed als het goed ging totdat het gedaan was met de flinkheid doordat een ander intussen sterker was gebleken. Dan verloor zo'n held zijn kop - letterlijk!

En anderen lieten zich er later toe verleiden MACHTIG te worden en waren dan meteen in handen van de wereld. Thomas More is daarvan een voorbeeld - en U weet hoe het met zijn kop afgelopen is…

Maar bij Erasmus niets van dit alles, een POSITIE heeft hij nooit bekleed, tot AANZIEN is hij nooit gekomen en een bolwerk van MACHT was er niet om hem heen. Niemand beschermde hem en niemand betaalde hem; hij was een GEWOON MENS die geheel zelfstandig zijn weg ging en daarbij geen enkele behoefte had aan FLINKIGHEDEN. Hij was een GENIAAL man, dat is een feit, maar zijn literaire genialiteit is geen waarborg voor een lang leven in vrijheid; daarvan weten vandaag de dag heel wat schrijvers mee te praten! De genialiteit van Erasmus betreft zijn VAK, maar dat hij zijn kop op de romp heeft weten te houden is te danken aan een ànder trekje van de man: hij was een GEWOON mens, die zijn PRAKTISCHE VRIJHEID stelde boven de labiele schijn-vrijheid die aan het navolgen van een IDEE meekomt. Want deze laatste vrijheid vervalt onmiddellijk als die idee niet blijkt te gaan - en het is een kwalijke eigenschap van ideeën dat zij NOOIT gaan. Altijd is de gehele werkelijkheid TEGEN een idee omdat het een FICTIE is; een droomwereld die verder is dan de bestaande wereld is een onmogelijke wereld - hoe schoon bij gelegenheid ook - en die onmogelijkheid blijkt in DE PRAKTIJK. Dus in de eerste plaats waar het de PRAKTISCHE VRIJHEID van de mens betreft. Deze vrijheid bestaat eigenlijk alleen maar hierin dat men met rust gelaten wordt; dat er niet voortdurend politie agenten met arrestatie-bevelen voor de deur staan en dat men er niet alsmaar op bedacht moet zijn het vege lijf met wapengeweld te verdedigen. De praktische vrijheid is het naakte LEVEN zonder enige deftigheid, dus zonder enig ideaal. Deze vrijheid is voor de mens àlles waard, maar het ligt in de aard van ons, onvolwassen mensen, om er telkens weer mee te spelen. Om telkens weer VANUIT EEN GEDACHTE de zaak in de waagschaal te stellen - en dat dan nog geweldig te vinden ook!

De volkomen ONNUTTE flinkheid van de mensen die voor òns helden zijn geworden strekt ons tot voorbeeld; het dwingt ons respect af ook al is onveranderlijk het einde van die helden gewelddadig geweest. Ja, het is zelfs zo dat juist dat gewelddadige einde voor ons het BEWIJS is van de dapperheid van onze held: hij had er immers zelfs de dood voor over.

Toch gaat het over een ONNUTTE zaak, maar wij plegen dat gewoonlijk verkeerd te verstaan. Wij vinden het verzet juist bijzonder nuttig omdat het aan de TEGENSTANDER laat zien dat het allemaal niet zomaar gaat. Ook al kost het je je kop, je hebt het vaderland of de goede zaak een dienst bewezen en die is voor ons van "onschatbare" waarde. Maar wij hebben niet in de gaten dat wij HET EEN TEGENOVER HET ANDER gezet hebben en daarbij delft het IDEAAL altijd het onderspit en de REALITEIT - hoe rot die bij gelegenheid ook is wint het glansrijk. Elk mens leeft in zijn eigen realiteit en daarin moet hij zijn eigen vrijheid zoeken; terwille van een ideaal tégen die realiteit te gaan vechten is NUTTELOOS want mèt het SNEUVELEN vervalt elke mogelijkheid tot een beter leven. Het is dus zaak GEEN PARTIJ TE KIEZEN en dit is precies datgene dat Erasmus beseft heeft in de levensgevaarlijke tijd waarin hij leefde. Toen lag de noodzaak van een dergelijke houding vlak voor de hand. Tegen het eind van zijn leven uit Erasmus zijn tevredenheid over het feit dat hij nooit partij gekozen heeft. Bij een andere gelegenheid zegt hij dat de brandstapel hem te heet is; dat was naar aanleiding van het conflict van LUTHER met de ROOMSE KERK. Beide partijen wilden een bindende uitspraak van Erasmus , of hij al dan niet vóór Luther was. Maar Erasmus omzeilde de zaak en dat was niet alleen maar slimmigheid van hem. Met slimheid redt je het niet je leven lang, zeker niet in die tijd, toen elke rechtszekerheid ver te zoeken was, mede door het feit dat de Roomse kerk in PANIEK was door het snelle afbrokkelen van haar macht.

Erasmus kón geen uitspraak doen; enerzijds beviel het hem dat Luther de misstanden in de Roomse wereld te lijf ging en dat via de hervormers de weg geopend werd voor het vrije denken en de persoonlijke verhouding van de mens tot datgene dat hij voor behoorlijk hield, maar anderzijds stuitte het POLITIEKE gekonkel van LUTHER en diens boerse zwart-wit denken Erasmus tegen de borst. Bovendien trachtte Luther vaak met unfaire middelen Erasmus klem te rijden, met de bedoeling hem te dwingen voor Luther partij te kiezen. Maar dat is allemaal niet gelukt hoewel het Erasmus toch vaak in een moeilijk parket gebracht heeft.

Erasmus schreef aan de paus dat hij de hervorming met grote belangstelling volgde en dat zijn bemoeienissen ermee louter vanuit een oogpunt van STUDIE bekeken moesten worden. De zaak was van belang voor zijn "schone letteren” waarom het hem uitsluitend te doen was. Alles viel onder de schone letteren, d.w.z. hij bracht àlles onder in zijn VAK en hij liet zijn PRAKTISCHE LEVEN angstvallig buiten de sfeer van zijn DENKEN.

Het is hem vaak verweten dat hij geen partij gekozen heeft; dat verwijt komt natuurlijk van de mensen van het VOOR EN TEGEN. De mensen die vinden dat IDEALEN er zijn om ervoor te sterven. Erasmus had daar geen zin in, een LEVENDE Erasmus kon NUTTIGER zijn voor de mensheid dan een dode. En daarbij komt natuurlijk dit belangrijke feit, dat Erasmus het allemaal te STOM vond om er achter te gaan staan. In dat geval heb je maar met één ding rekening te houden: met de OVERMACHT. Tegen iemand met een geweer richt je niets uit; de mensen die de macht hebben over leven en dood van andere mensen moet je altijd gelijk geven want er is NIETS te stellen tegenover hun gewelddadigheid, terwijl je voor jezelf zeker weet, dat ZIJ idioot zijn, want anders loop je niet met een geweer je wil door te zetten. Het geeft dus niets om ze gelijk te geven, maar het is wel van levensbelang dat ze je MET RUST laten. En dan bewijst je PRAKTISCHE leven wel dat je deugt - daarvoor behoef je niet met idealen te schermen. De ONVOLWASSEN MENS heeft een AFKEER van het dagelijks leven, en die afkeer wordt er naarmate de ontwikkeling verder gevorderd is. Hoe meer iemand PERSOONLIJK in zijn eigen ontwikkeling, en dus in zijn eigen CULTUUR, betrokken is, hoe meer hij met IDEALEN loopt.

Vanuit deze gesteldheid ziet hij geen vreugde in het gewone leven, want LEVEN is voor hem LEVEN IN EEN IDEAAL en het dagelijkse leven is BANAAL en STOFFIG en het wordt gevuld met beroerde dingen zoals werken, je brood verdienen, achter je kinderen aansjouwen, doen wat de baas of de politie-agent zegt, enzovoort. Zonder een glimp van VERHEVENHEID, zonder zelfs enige rechtvaardiging. Begrijpelijk dat een dergelijk leven niet als de maat genomen wordt voor het al of niet deugen van een mens. Zijn WOORDEN zijn de maat, zijn DENKEN is de maat. En eventueel ook zijn DADEN, maar de daden van een mens zijn heel wat anders dan datgene dat je in het dagelijkse leven DOET. Het GEDOE van èlke dag gaat VANZELF; het ligt helemaal ingekapseld in de werkelijkheid die ieders leven is. Een DAAD – in de gangbare opvatting van het woord – wordt door de mens GESTELD en het is een handeling die het gevolg is van een GEDACHTE.

Die Tsjechische student, die zich onlangs verbrandde, stelde een DAAD: het kwam voort uit een GEDACHTE. In het dagelijkse leven komt de GEDACHTE niet voor; er is daar slechts HET DENKEN (het geeft niet op welk niveau) en dat dènken is een organisch PROCES waar nooit een GEDACHTE uitspringt. Dat is goed en het is de bron van het GEDOE van de mens, hoe banaal het hem bij gelegenheid ook voorkomt. Het is altijd overeenkomstig de REALITEIT omdat het ORGANISCH is. Hij is UITGELICHT uit het voorgaande proces, is op zichzelf gesteld en hij kan als gevolg hebben dat er een DAAD gesteld wordt. Zo’n daad ligt de ONVOLWASSEN mens, waarin vindt hij de maat voor zijn menselijkheid. Maar het heeft niets om het lijf, voorzover het een DAAD is; het had beter een GEDACHTE kunnen blijven, want een gedachte is voor de mensheid NUTTIG. Zodra echter die gedachte aanleiding is tot DADEN is de zaak tot een IDEAAL geworden en dan is tevens het dagelijkse leven een BANALITEIT, in plaats van de BASIS voor alle mogelijkheden van de levende mens. Zonder die BASIS is alles een FICTIE, hoe groots soms ook een DAAD schijnt. Gewone mensen zien doorgaans van alle daden af; wij plegen daar meesmuilend op neer te zien… wij vinden dan dat er “niks bij zit”. Maar ook ERASMUS zag van zij daden àf, en hij was geniaal en een man van groot geestelijk gezag voor de toenmalige mensen. Maar zijn genialiteit maakte van hem geen idealist; hij leefde HIER EN NU.

Zijn denbeelden lijken VOOR ONS idealen, maar wij kùnnen het niet anders denken. De “gewone" mensen geven Erasmus gelijk, zij vinden het heel normaal dat iemand probeert uit de klauwen van de roofdieren te blijven. Het zijn vooral de intellectuelen die met kritiek komen - juist de mensen dus, die gewoonlijk in hun GEDOE van alle dag niet zo bijzonder rechtlijnig zijn en die ook niet zó precies weten waar de grenzen liggen van het PRAKTISCHE LEVEN. De intellectuelen zijn de mensen aan wie de REGELING van de samenleving te danken hebben, en het zijn de lui die ons vertellen dat je om één uur uit de kroeg moet - ook al is het er gezellig. En zij vinden ook dat je OPGEVOED moet worden en dat je POLITIEK BEWUST moet zijn. Zij begrijpen niet hoe de Russen het in hun land uithouden onder het communistische bewind en zij begrijpen niet hoe de negers in Rhodesie kalm kunnen blijven nu er ook daar apartheid komt. Want zij hebben geen kijk op het dagelijkse leven; zij kennen dit hoogstens uit de STATISTIEKEN. En daarom tasten zij vaak het praktische leven aan als zij iets te zeggen hebben over anderen. Zij houden b v. een LEGER op de been om het vaderland te beschermen. En nu nemen wij even aan dat deze bescherming nodig is.

Dan is het LEGER, d.w.z. een DIENSTPLICHTIG leger een regelrechte AANTASTING van de praktische VRIJHEID van de mens. De dienstplichtigen zijn gedwongen hun dagelijks GEDOE in de steek te laten en te gaan marcheren… in een leger dat bovendien nauwelijks die naam verdient omdat niemand er wèrkelijk achter staat.

Als de intellectueel wist wat de betekenis van het dagelijkse leven was, dan begreep hij dat dàt het enige is dat te VERDEDIGEN valt en dan zorgde hij ervoor dat een ieder in staat was zijn VOORDEUR te verdedigen. Hij zorgde ervoor dat iedereen de GRENS van zijn PRAKTISCHE LEVEN verdedigen kon. Overigens is dàt de ENIGE effectieve manier van verdediging, en dat is niet voor niets zo.

En er wordt op deze wijze niemand aangetast.

Op zijn wijze had ERASMUS ook zo'n verdediging: hij was namelijk nooit thuis, want hij hàd doodeenvoudig geen thuis en dat is in een wereld vol van rechtsonzekerheid en verraad nog niet eens zo gek bekeken. Het is dan ook wel gebeurd dat hij voor de een of andere lastige pauselijke gezant de benen nam om hem dan later onverwachts en goed voorbereid met een bezoek te vereren.

Op zijn eigen tijd en op zijn eigen manier…! In die wereld van toen kòn je geen “VOORDEUR” hebben want je kon nergens thuis zijn. Tegenwoordig gaat dat wel in het westen en is er wat dit betreft wel degelijk wat te verdedigen. Vaak is die "voordeur", dat thuis, maar een schamel geval. Als wij denken aan de negers in ZUID AFRIKA, en in RHODESIE, met die apartheid dan is het duidelijk dat daar een héél povere praktische vrijheid ligt. Toch heeft een IAN SMITH gelijk als hij zegt dat de mensen daarmee blij zijn, want het is in elk geval wàt en dat is al meer dan menig ànder zeggen kan. Er is wat werk voor de mensen en er is wat zekerheid en dan gaat voor IEDEREEN het dagelijkse leven betekenis krijgen. Bij de CHINEZEN is het zo gegaan, bij de RUSSEN, zelfs bij de SPANJAARDEN onder FRANCO. Wat ànders is of de heren bewindhebbers DEUGEN, maar zeker is het dat zij nooit helemaal met lege handen kunnen komen, want in dat geval zou er voor hun aanwezigheid geen BASIS zijn. Dat misdadige lieden in die landen aan de top kunnen komen is alleen maar ònze SCHULD, maar die mensen dáár hebben volkomen gelijk als zij het kleine beetje DAGELIJKS LEVEN pakken als de kans geboden wordt. En natuurlijk houden zij dan hun mond want KLETSPRAATJES leveren alleen maar onvrijheid op.

Wij willen dan die mensen OPSTOKEN: zij moeten dit en zij moeten dat, en “snap je nou dat die mensen dat nemen..?”, maar als wij werkelijk zo doortastend waren moesten wij eens beginnen een einde te maken aan de algehele plundering door er allemaal zelf mee op te houden. Dan is op den duur Zuid-Afrika, en Rhodesie, en Spanje en Angola en…, en…niet meer mogelijk. Het zijn de westerse BELANGEN die vandaag de misdaad van de wereld uitmaken, maar het is heel gewoon als onder die mantel van misdaad de gewone mensen blij zijn met een klein beetje LEVEN. Als die BASIS eenmaal gelegd is komt de rest vanzèlf.

De wereld komt niet terecht langs de IDEALEN - hoewel die er niet uit wèg kunnen - maar via het DAGELIJKSE LEVEN van de mensen en daarom pakken zij dit ook direct, al is het nog zo pover. Wij vinden dit laf en slap, maar een weldenkend mens zegt mèt ERASMUS:

MIJ IS DE BRANDSTAPEL TE HEET

++++++

Beste lezer,

Wij moeten dit jaar ook maar eens aan VACANTIE doen; de meeste mensen zijn op het ogenblik weg en het is wellicht toch wel goed om straks met frisse moed weer aan de slag te gaan.

Als deze brief U bereikt is de laatste voordracht van dit seizoen al achter de rug, namelijk die van dinsdag 15 juli. De eerste voordracht in het nieuwe seizoen valt op DINSDAG 19 AUGUSTUS 1969

en het onderwerp is wéér: "DE VROUW EN DE MAN”.

Een prettige vacantie toewensend,

Jan Vis.

Briefnummer 4: Het ongedierte vreet het andere op-Iwan Karamazow

Briefnummer 5: De moderne mens en de sport

Briefnummer 6: De vrede in deze wereld

Briefnummer 7: Het arbeidsevenwicht

Briefnummer 12: Rassenvraagstuk

Briefnummer 14: De brandstapel is mij te heet

Briefnummer 15: De papieren waarheid

Briefnummer 16: Pornografie

Briefnummer 17: Iets over de liefde en de verveling

Briefnummer 18: De vrijheid van spreken

Briefnummer 19: Het luchtledige

CENTRUM VOOR FILOSOFIE – ROTTERDAM(1969)

Terug naar: STARTPAGINA

BRIEF No.15 - augustus 1969

De papieren waarheid

De laatste tijd is er weer deining geweest rond de figuur van WEINREB; in de kranten hebt U allerlei publicaties kunnen lezen, sommige van een positieve strekking en de meeste negatief. Het spreekt welhaast vanzelf dat er in de negatieve publicaties beschuldigingen geuit worden inzake sexuele praktijken, die WEINREB er op na schijnt te houden, en ook inzake MEDISCHE praktijken. Het "ongeoorloofd uitoefenen van de geneeskunde", heet dat dan.

Nu gaat het mij er niet om U uit te leggen dat die beschuldigingen niet wáár zijn; ik weet niet wat er FEITELIJK waar is, maar zóveel is er toch wel met recht van te zeggen dat zowel de beschuldigingen als de loftuitingen een sfeer hebben die aan de HEKSERIJ doen denken. De beschuldigingen aan het adres van de heksen en heksenmeesters bewogen zich ook altijd op het terrein der sexualiteit en der geneeskunde, en zij waren ook gericht tegen lieden die INTUITÏEF de bestaande en geordende maatschappij niet au sérieux konden nemen, hoewel zij wel ècht in die maatschappij leefden. Zij leefden dus niet in een IDEE, die de bestaande orde àfwees, maar zij leefden gewoon met iedereen mee, om tevens toch aan het zogeheten LEGALE geen enkele waarde toe te kennen. En nogmaals: dit niet vanuit een IDEE, maar vanuit een bijna VROUWELIJKE INTUITÏE, een vrouwelijke culturele gesteldheid.

Het vrouwelijke namelijk kènt geen LEGALITEIT, netzomin als het het RECHT kent, en de WET en de REGELS. Dit wil niet zeggen dat het DUS illegaal moet zijn, maar het betekent wèl dat het onmiddellijk illegaal kàn zodra daartoe de noodzaak aanwezig is en dan heeft dit illegale gedoe een zodanige VANZELFSPREKENDHEID dat de aanbidders van het officiële er om te beginnen stevig invliegen…

Dat ik U hierop wijs komt doordat ik intussen het eerste deel van "Collaboratie en verzet " heb gelezen. Dit boek heeft WEINREB geschreven om ons te vertellen hoe hij in de oorlog de Duitsers bij de neus genomen heeft en zodoende een groot aantal JODEN uit de vernietigingskampen heeft weten te houden. Dit verhaal is buitengewoon boeiend en bovendien is het uitstekend geschreven - hier en daar lijkt het wel of onze goede Dostojewski aan het woord is - maar als het meest belangwekkende wil ik thans iets anders naar voren halen: het hele betoog is één voortdurende AANTASTING van de PAPIEREN MENS, de mens voor wie HET DOKUMENT de enige realiteit is en blijft, ook al staat de dood levensgroot voor de deur.

Het frappante van WEINREB is, dat hij van deze gedachte niet UITGEGAAN is - in dat geval had hij de zaak nooit vol kunnen houden, want die GEDACHTE sneuvelt altijd wel ergens aan de praktijk. De gedachte zelf is later bij WEINREB opgekomen, maar het eerste was de PRAKTIJK. Dus weer het INTUÏTIEVE gedoe. Vandaar dat alles zich VANZELF ontwikkelde en tenslotte een aantal gewichtige Duitsers in zijn ban gevangen hield.

En niet alleen de Duitsers! Zelfs na de oorlog zette de zaak zich ongewild voort en bracht WEINREB op gevoelige wijze in aanraking met de rechter. Zelfs mensen van wie WEINREB het leven gered had maakten hem later de heftigste verwijten omdat hij illegale wegen bewandeld had.

Dit nu is VOOR ONS het belangrijke van dit boek dat wij de mens zien als SLAAF van datgene waarin zijn eigen cultuur culmineert. De mens is slaaf van de BEREKENING; hij buigt zich voor HET PAPIER waarop de berekening concreet gestalte krijgt en de waardeloosheid en ook de MISDADIGHEID ervan dringt niet tot hem door. Kan ook niet tot hem doordringen omdat hij helemaal zelf dat PAPIER is.

WEINREB wijst erop dat de overgrote meerderheid van de mensen GEZAGSGETROUW is en het schijnt dat dit bij de toenmalige JODEN zelfs in sterke mate het geval was. En de zogenaamde OOSTJODEN, die dus uit de Oost-Europese staten kwamen, maakten het al helemaal bont met de onderdanigheid ten aanzien van het gezag. Het kwam dan ook niet in de mensen op iets anders te doen dan voorgeschreven was. Zo namen zij alle ADMINISTRATIEVE maatregelen zonder meer serieus en zij deden alles precies zoals het moest; ook als het zo langzamerhand al wel duidelijk was geworden dat het naleven van de bepalingen een wisse dood betekende. Wij hebben hier dus niet alleen maar te doen met de zogenaamde "lijdzaamheid" van de Joden. Het gaat over een gesteldheid in de mens die voortkomt uit de verhouding tussen de ENKELING en de OVERHEID, en deze gesteldheid is niet alleen maar Joods. Wij treffen hem bij alle mensen aan, hoewel hij niet bij alle mensen even zwart-wit naar voren komt. Hierbij moeten wij natuurlijk ook de omstandigheden in aanmerking nemen: een Nederlandse VERZETSSTRIJDER werd ook ILLEGAAL genoemd, maar hij zag ZICHZELF als eigenlijk de enige LEGALE. Hij gehoorzaamde dan ook aan die mensen die voor hem het werkelijke GEZAG vertegenwoordigden en ten opzichte van die mensen dacht hij er niet aan de dingen anders te doen dan voorgeschreven. Voor de Joden was er eigenlijk geen EIGEN gezag; zij hadden nooit een eigen staat, want dat aspect lag nu eenmaal niet in hun CULTUUR besloten. Zij gehoorzaamden het (toevallige) gezag van de staat waarin zij gastvrijheid genoten. Voor hen was derhalve het DUITSE GEZAG, toen het er eenmaal was, werkelijk GEZAGHEBBEND en dat temeer toen de UITOEFENING ervan in handen kwam van hun eigen mensen: de JOODSE RAAD. Een ander gezag wàs er voor hen niet en dus was er geen keus: òf zij moesten gehoorzamen, òf werkelijk ILLEGAAL worden. En voor dit laatste voelt vrijwel niemand iets. Je valt dan ook in een volkomen LEEGTE. Elk houvast en elke zekerheid zijn prompt verdwenen en er is niets meer waarop je je in geval van nood beroepen kunt. Het leven heeft voor de mensen dan iets van de DOOD; er is niets meer werkelijk belangrijk en elk moment kan het laatste zijn. Dat dit einde met zekerheid komt en niet zo lang op zich zal laten wachten staat ook al voorbaat vast. Wie kan er leven onder zulke omstandigheden? Alleen een volkomen LOSGESLAGEN mens, of een mens die een sterke feeling heeft op het feit dat al het gevestigde en het vaststaande “nur ein Gleichnis” is zoals GOETHE reeds wist op te merken. Het is een SYMBOOL, een SCHIM, die grote SCHIJN van zekerheid heeft, maar die niet ècht zeker is. Dit te WETEN heeft geen zin; een eenvoudig rekensommetje leert ons dat het klopt wat GOETHE zei, maar deze gedachte te ZIJN is een heel àndere zaak, en deze zaak wortelt in een besef van menselijkheid dat boven èlke CULTUUR uitgaat, maar dat door de dragers zèlf van die cultuur ervaren wordt als iets MINDERWAARDIGS en iets GEVAARLIJKS. Tot die "dragers" behoren vrijwel alle mensen - het geeft niet tot welk kamp zij behoren. In het geval van WEINREB was dat ook bijzonder duidelijk: voor de Duitsers deugde hij niet, maar voor de Nederlanders, toen die weer terug waren, deugde hij zonodig nog minder. Want die waren voor Nederland het wèrkelijke GEZAG en stonden dus nog negatiever tegenover een figuur als WEINREB.

Als ik spreek over MENSELIJKHEID bedoel ik daar niets "fijns" mee; de LEGER DES HEILS MENSELIJKHEID, die wij kennen, heeft met dit alles niets te maken. Het gaat eenvoudig om het feit dat iemand beseft wie de mens eigenlijk is - en dat behoeft hem in principe helemaal niet te beletten bij gelegenheid een schurk te zijn. Dit laatste is een kwestie van AANLEG en dit is dus maar “zoals het valt”, maar het eerste GELDT voor IEDEREEN - al moet je er wèl weer aanleg voor hebben om dit te bemerken. De menselijkheid is de verhouding zoals die voor de mens ligt - dat is àlles. Beseft iemand die verhouding, dan heb je grote kans dat hij ILLEGAAL is in zijn gedoe. Voor ons, twintigste eeuwse westerlingen, is hij dan een mens die lak heeft aan de PAPIEREN AFGOD. Het is dan dus ook iemand, die met die afgod kan SPELEN en hem nèt zo kan laten doen als hij zèlf wil.

Dat gold ook voor de vroegere MAGIERS en TOVENAARS, en daarom is het niet voor niets dat ik deze brief begonnen ben met een opmerking over HEKSERIJ. Die hele wereld van het bijgeloof komt neer op enerzijds de AFGOD waarvoor iedereen als vanzelf buigt, en anderzijds een paar mensen die met die afgod weten te spelen omdat ze er lak aan hebben. Omdat ze er doorheen zien zoals ze door àlle afgoden heen zien. Nogmaals: dit heeft niets met VERHEVENHEID of GENIALITEIT te maken. Ik weet niet of WEINREB geniaal is of dat hij alleen maar een schurk is; maar wat doet het ertoe? De werkelijkheid van mensen, zoals die in dat boek getekend wordt, is een werkelijkheid van AFGODENDIENAARS en één enkele afgod: HET DOKUMENT. En die tekening in dàt boek is helder en indringend.

Het ging dus over de PAPIEREN AFGOD. Terecht wijst WEINREB erop dat het hele proces van uitroeiing van de Joden een ADMINISTRATIEF proces was. De mensen kregen een briefje in de bus waarin hun trein vermeld stond, en dan gingen zij, zonder zich zelfs maar te realiseren dat de administratie van een dergelijk groot project wel een rotzooi MOEST zijn; laat staan dat het in ze opkwam er lak aan te hebben… Het stukje papier in de brievenbus, zoals het voorzien was van officiële stempels, was zonder meer een BEVEL van hogerhand dat opgevolgd moest worden. Het stukje papier, het "zwart op wit" is de zekerheid van deze moderne wereld. Al eerder heb ik erop gewezen dat de moderne cultuur een BEREKENING is; de uitkomsten van die berekening zijn de onaantastbare WAARHEDEN van die cultuur en die waarheden staan genoteerd op het papier. Zo wordt dit papier tot een DOKUMENT: het is de waarheid waaraan iedereen zich te houden heeft. Het GEZAG, de AUTORITEIT, blijkt uit de dokumenten en het is op zichzelf alleen maar een enorme hoeveelheid dokumenten. Bij niets is de mens persoonlijk betrokken; hij rekent en noteert en het resultaat daarvan gaat weer naar anderen die ook rekenen en noteren, en zo ontstaat er een papieren samenleving, WAARIN NIEMAND PERSOONLIJK BETROKKEN IS. En niemand is in staat zich erin te betrekken, want aan het grote samenstel van BEREKENINGEN is niets te veranderen. Het één volgt logisch uit het ànder en het eindresultaat is een gehele samenleving.

Een BEREKENING zèlf is niets; hij is vluchtig als de gedachte en hij sorteert op zichzelf geen enkel effect. Het wordt pas wat als het de mens om die berekening te doen is. En dat is het geval bij de MODERNE MENS. Die heeft ontdekt dat de werkelijkheid een samenstel van afzonderlijke elementen is en dat je de verhoudingen daartussen kunt uitrekenen. En zoals de uitkomst van die berekening is, zó zit het en dus heeft men zich ook daaraan te houden. De berekening wordt dus plechtig VASTGELEGD en daarmee wordt er AUTORITEIT aan verleend. Alle moderne mensen buigen voor die autoriteit; voor een onderdrukker buigen zij niet en zij laten zich niets opleggen dat in strijd met hun RECHTEN is, maar voor een LEGAAL DOKUMENT knielen zij. Als de papieren uitwijzen dat iets overeenkomstig de redelijke berekening is, dàn is het goed. Let U maar eens op: alle schanddaden in de wereld gaan tegenwoordig ADMINISTRATIEF. Als de zaak WETTIG is, dan valt er niet aan te tornen. Maar wie bepaalt de wettigheid? Volgens welke norm is onze regering WETTIG?

Wie zegt dat LUNS en DE JONG en die vele anderen op LEGALE wijze in een positie gekomen zijn om de lakens te kunnen uitdelen?

Het opvallende van de SEXUALITEIT, en dus van de SPANNING tussen twee mensen, is echter dat begrippen als toestemming en weigering helemaal niet gelden… maar dit wordt gewoonlijk over het hoofd gezien. Wij spreken nog steeds over het JA-WOORD dat vrouw en man elkaar geven, en dat wijst terug op de westerse opvatting dat de liefde een LICHAMELIJKE, en dus VERWORPEN, aangelegenheid zou zijn. Het wijst dus eigenlijk terug op de PRIKKEL, en zo bekeken is het JA-WOORD terecht van toepassing.

De SPANNING echter is TUSSEN de vrouw en de man en dat wordt vooral beseft als de mensen zeggen dat de liefde op de een of andere manier "buiten je omgaat". Het gaat vanzelf tussen vrouw en man en het komt vanzelf tot het zich verenigen - of het komt daar vanzelf niet toe. Niemand heeft hierin in strikte zin een beslissing te nemen - en als de mensen toch beslissen is het gewoonlijk in afwijzende zin omdat allerlei moraal-overwegingen ze ervan àfhouden. Maar zo'n beslissing is eigenlijk ONZIN en het laat de mensen doorgaans ook niet zo vlug met rust.

De prikkel is het eerste dat in de moderne sexualiteit naar voren komt, maar hoewel we hiermee het laatste woord over de sexualiteit nog lang niet gezegd hebben is het toch wel een verheugend feit dat tegenwoordig de huichelachtige afkeuring van het lichamelijke geducht terrein begint te verliezen en dat de eenzijdige opdringerige dwingelandij van de fatsoensridders paal en perk gesteld wordt…!

+TOEVOEGINGEN:

De structuur van de mens(1975) en klik aldaar onder bladwijzers op HOMOSEKSUALITEIT

Een korte schets van de menselijke seksualiteit –Wat is SEKSUALITEIT nu eigenlijk..?- zie bladwijzers: prikkeling, homoseksualiteit en Wat is SEKSUALITEIT nu eigenlijk..? (1985/’86),

Beweging en Verschijnsel – deel 2 - zie bladwijzers HOMOSEKSUALITEIT - (‘88/’89)-DEEL 2

LIEFDE IS géén RELATIE – KLIK OP NR.32 – (1999)

HOMOSEKSUALITEIT/ER IS MAAR ÉÉN LEVEN/GRONDSTRUCTUUR bij elk LEVEN is hetzelfde(1977)..!

DE VROUW EN DE MAN – DEEL 1 en 2 - Klik op bladwijzer PRIKKELING / HOMOSEXUALITEIT – (1968/’70)

+++++++++++++++

Tot de volgende keer,

Jan Vis, creatief filosoof

Terug naar: STARTPAGINA

Briefnummer 4: Het ongedierte vreet het andere op-Iwan Karamazow

Briefnummer 5: De moderne mens en de sport

Briefnummer 6: De vrede in deze wereld

Briefnummer 7: Het arbeidsevenwicht

Briefnummer 12: Rassenvraagstuk

Briefnummer 14: De brandstapel is mij te heet

Briefnummer 15: De papieren waarheid

Briefnummer 16: Pornografie

Briefnummer 17: Iets over de liefde en de verveling

Briefnummer 18: De vrijheid van spreken

Briefnummer 19: Het luchtledige

CENTRUM VOOR FILOSOFIE - ROTTERDAM (1970)

Terug naar: STARTPAGINA

Naar bladwijzers:

BRIEF No.17 - januari 1970

Iets over de liefde en de verveling

De vorige keer heb ik U het een en ander geschreven over de pornografie. Daarbij ging het mij vooral om de prikkel, zoals die bij elk mens aanwezig is. Maar de mogelijkheid is niet uitgesloten dat verschillende dingen niet goed overgekomen zijn. Het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat U uit mijn brief opgemaakt hebt dat de PRIKKEL iets kinderachtigs is, waaraan door een volwassen mens geen waarde gehecht dient te worden, en U zou ook kunnen denken dat ik toch een soort van "reine liefde" bedoelde waaraan alle "geneugten" ontzegd zijn…

Het ligt ons wel om bij het begrip LIEFDE aan bloemetjes te denken en de dichters te citeren, ons te ontdoen van wulpse gedachten en ons te onthouden van dito handelingen. Dat komt omdat wij in het liefdesspel als zodanig en in de liefde voorzover die een LICHAMELIJK verenigen is, toch langs een omweg nog een zaak zien die alleen maar PRIKKEL is. Ik zei U de vorige keer al dat dit blijkt uit het feit dat de moderne "taboeloze" sexualiteit vrijwel geheel juist in het teken van de prikkel staat. En helemaal niet in het teken van de sexualiteit. De zaak staat namelijk eigenlijk OP ZIJN KOP: wat in de sexualiteit gebeurt wordt als sexualiteit gezien en daarop wordt alle aandacht gericht en de werkelijke sexualiteit wordt als een HINDERLIJKE BIJZAAK terzijde geschoven als iets dat OUDERWETS en GEFRUSTREERD is.

De PRIKKEL geldt voor IEDEREEN en voor iedereen geldt ook dat er zònder prikkel GEEN sexualiteit is, in die zin dat het vrijen zonder prikkel hopeloos en onmogelijk is. Hiervan weten vele echtelieden mee te spreken. Te zeggen dat de prikkel kinderachtig is, is dus ONZIN; het is de BASIS van de FEITELIJKE sexualiteit.

Dat kan ook niet anders want het is het persoonlijke ONDERGAAN van de SPANNING die er is tussen de vrouw en de man.

Bij verschillende gelegenheden en ook in meerdere brieven heb ik er op gewezen dat er voor een moderne democratie, gebaseerd op het KIESSTELSEL, maar één groot gevaar bestaat, namelijk het feit dat er mensen zijn die hun stem niet wensen uit te brengen. Welnu: na de laatste verkiezingen is de hel losgebroken…! Een groot aantal mensen heeft niet de moeite genomen om te stemmen, of wilde niet stemmen - wie zal het zeggen? En prompt hebben alle partij-goden gereageerd. Men is zich te buiten gegaan aan speculaties, men heeft getracht met vergelijkende cijfers van andere verkiezingen aan de statistische wetenschap een antwoord te ontlokken en men bereidt een grootscheepse enquête voor onder alle Nederlanders. Niemand zegt het met zoveel woorden, maar de angst is groot. Dat blijkt uit het feit dat er telkens weer publikaties in de kranten verschijnen die inhaken op het onverklaarbare gebeuren. Een partij heeft zelfs proefverkiezingen gehouden en dat werd een daverende mislukking, die - gelukkig maar - te wijten was aan een ondoelmatig opgezette reclamecampagne, volgens de organisatoren althans!

Maar er worden ook minder onschuldige plannen gesmeed, en het is met het oog dáárop dat ik thans een ernstige waarschuwing wil laten horen.

Deze brieven worden helaas niet door zo èrg veel mensen gelezen zodat we niet in staat zijn iedereen te waarschuwen. Maar het is al nuttig als er een paar mensen op hun tellen gaan passen. Wij Nederlanders bezitten weinig opvallende eigenschappen. Dat is in de grond van de zaak - maar dan moeten we wèl diep graven - nog niet eens zo gek; wij zijn betrekkelijk rustige en ordelijke mensen, die de zaken zo goed mogelijk regelen en er zorg voor dragen dat de zaak zonder haperingen blijft marcheren. De Duitse Grundlichkeit missen wij maar toch zijn we nogal precies. En doordat we de boel nogal precies regelen zien we van veel dingen het gevaar niet in; een gevaar dat ontstaan kan juist omdat we het zo precies regelen. En ook zijn wij gewoonlijk niet in staat ons in te leven in EXCESSEN - alweer omdat die niet in het beeld van de rustige en ordelijke gang van zaken passen.

Wij hadden bijvoorbeeld aan het begin van de tweede oorlog lijsten met de namen van mensen die wegens hun politieke gedrag – lees: communistische gedrag - opvielen, en onze ordelijkheid verzette zich ertegen die lijsten bij de inval der Duitsers te vernietigen; bovendien geloofden wij niet dat de Duitsers er gebruik van zouden maken.

Hetzelfde geval deed zich voor bij de JOODSE RAAD, die in staat bleek de Joden op een presenteerblaadje cadeau te doen - ingedeeld in rubrieken zoals afkomst, financiële toestand, enzovoort. Men leze hierover WEINREB, over wie ik U al geschreven heb. De Duitsers behoefden de lijsten maar na te laten lopen door DE NEDERLANDSE POLITIE en de zaak was rond. Dat dit lang niet in àlle landen het geval was kunt U ook bij WEINREB lezen: in België waren er geen registers voorhanden en in vele gevallen waren tòch aanwezige registers bijtijds vernietigd. Nu ziet het er op het ogenblik niet naar uit dat ons grote rampen wachten op korte termijn, maar anderzijds is het toch wel degelijk zo dat een mens attent moet blijven op de hem omringende wereld. Er is veel gedoe over de DEMOCRATIE en alles wat daarmee samenhangt; er is in dat verband veel protest en telkens laaien ook de gewelddadigheden op. Wij zijn natuurlijk weer geneigd dit alles als INCIDENTEN te zien, en dat zijn het OPPERVLAKKIG BESCHOUWD ook, maar wij mogen nooit vergeten dat die “incidenten” alle gericht zijn tegen een STELSEL, dat al of niet bewust wordt aangevoeld, maar dat tegenwoordig door erg veel mensen gesignaleerd wordt.

En juist omdat dit het geval is, verdient het aanbeveling de "incidenten" tégen dit stelsel niet als zodanig te zien.

Dit betekent tevens en vooral dat wij de TEGENMAATREGELEN bepaald niet moeten onderschatten; die zijn véél meer doelbewust en georganiseerd dan wij geneigd zijn te denken. In Amsterdam probeerde men nauwelijks de AARD van de onlusten te achterhalen, maar wèl werd er direct een politie brigade opgericht die speciaal getraind was in het onderdrukken van relletjes. Geld om aan bepaalde verlangens van de mensen tegemoet te komen is er niet, geld voor een afdeling KILLERS is er wel, en ook geld voor pantserauto's en waterkanonnen en traangasgranaten en nog meer van dat moois…! En het aardige is dat wij die tegenmaatregelen zèlf mogelijk maken doordat wij zèlf dat STELSEL helpen in stand houden. Ten dele kunnen wij daar weinig aan doen omdat wij ook ons werk doen, en niet zònder dat zouden kunnen, en daarmee natuurlijk en noodgedwongen meewerken aan de stand van zaken. Ons gehele leven, ons maatschappelijke leven, is noodzakelijk het STELSEL - hierop heb ik al eerder gewezen. Maar, al is dit dan een feit waaraan wij persoonlijk niets kunnen veranderen, dan behoeven wij nog niet onze oplettendheid te verliezen en rustig in te slapen in het besef er tòch niets aan te kunnen doen. Wij behoeven daarom nog geen borreltafel-anarchisten te worden.

Zaak is het de zwakke steen in het stelsel te vinden, en al eerder wees ik er op: de achillespees zit in het kiesstelsel. Dat weten de partij-bonzen ook wel en daarom proberen zij de mensen op te jagen om toch vooral naar de stembus te gaan. Wat je daar stemt geeft niet - er zijn toch nooit uitschieters - en het geeft ook niet dat je je stem ongeldig maakt of blanco stemt want in beide gevallen geef je een duidelijke MENING, een KEUZE, en dan heb je dus tòch gestemd. Thans is het stemmen door de een of andere speling van het lot niet meer VERPLICHT, hoewel er al heel lang geen maatregelen meer werden genomen als iemand niet ter stembus was getogen. Maar nu kunt U ervan verzekerd zijn dat de heren er spijt van hebben en dat bleek al uit de verwarring na de laatste verkiezingen. Want wat is er nu gebeurd: er is, zij het nog bescheiden, een LUCHTLEDIG ontstaan.

Iedereen tast volkomen in het duister inzake die groep mensen die niets van zich hebben laten horen. Wat zijn dat voor mensen, zijn ze ontevreden of onverschillig of alleen maar lui, of zijn ze voor de democratie levensgevaarlijk…? Dat laatste is hoe dan ook het meest waarschijnlijke. Natuurlijk voelt men dit aan en ook ziet men scherp in dat het niet verschijnen in de stemlokalen de GENADESLAG voor het stelsel betekent. Ik maak me sterk dat de politici dat veel duidelijker inzien dan de stemmers, al was het alleen al vanwege het feit dat zij zich FORMEEL niet meer op de opinie van het Nederlandse volk kunnen beroepen. Iedereen zal ze kunnen wijzen op dat grote aantal mensen dat helemaal nèrgens achter is gaan staan. Dan is de PRAKTISCHE politieke positie niet meer zo èrg sterk.

Maar wezenlijk aan deze zaak is dit dat een democratie zonder KEUZE een STELSEL - welk stelsel dan ook - onmogelijk maakt. Omdat wij niet gewend zijn DOOR TE DENKEN, en ons dùs bepalen tot de omstandigheden NU en HIER, zien het boven gezegde niet gemakkelijk in. Wij roepen: dan komt er natuurlijk een dictatuur of er komt wanorde en ellende. Welnu, dat dit laatste, de ellende, komt staat in deze wereld altijd als een paal boven water, dus daarover behoeven we ons echt niet druk te maken. Echter, een dictatuur of een dergelijke wantoestand, kan er wel EVEN komen, maar nooit lang. Want èlke mensonwaardige toestand roept in de mensen automatisch VERZET op. Op deze regel bestaat géén uitzondering omdat de mens uiteindelijk DEUGT.

Vaak duurt het naar òns idee lang en vaak zijn naar òns idee de offers te groot, maar de zaak zet zich altijd door, ongeacht onze mening…! De dictatuur in Spanje loopt onherroepelijk stuk, evenzo die in Griekenland. De Amerikaanse imperialistische politiek graaft zonder mankeren zijn eigen graf en zelfs Hitler nam de vrijheid zijn eigen ondergang voor het grootste gedeelte zèlf te bewerkstelligen. In de gang van zaken moeten wij niet letten op de TIJDSDUUR, maar op de RICHTING VAN DE BEWEGING. De SNELHEID ervan wordt bepaald door de ontwikkeling van de betreffende mensen en die ontwikkeling volgt eigen wegen.

Dus: hoe het ook afloopt als het stelsel komt te vervallen, altijd maakt onmenselijkheid zichzelf onmogelijk – in een land als het onze zelfs tamelijk snel want alles wat beneden onze huidige democratie blijft, en dat is vrijwel alles, is in oogwenk doorzien en veroordeeld.

Het is dus helemaal niet de vraag wat er voor onze democratie in de plaats moet komen - er valt hier trouwens niets te MOETEN. Dat er allerlei MOET is een denkfout; dat er allerlei geregeld en georganiseerd moet worden is ook een denkfout. Als van hieruit er toe overgaan een nieuwe staatsinrichting in te stellen, wordt het gegarandeerd wéér een stelsel, en dat stelsel kan noodzakelijk niet veel verschillen van het huidige. Met als gevolg dat het al even onmogelijk is…!

Een samenleving REGELT ZICHZELF, en dat betekent o.a. dat ook vanzèlf die mensen naar boven komen die in staat zijn het geheel te overzien zodat zij in bepaalde opzichten op landelijk niveau de zaken kunnen coördineren. De veel gehoorde kreet dat in een dergelijke "liberale" samenleving natuurlijk weer de kapitalisten en de dictators de macht zouden grijpen, is een loze kreet. Dergelijke dingen kunnen alleen maar in een samenleving die niet ZICHZELF regelt; wat wij vroeger "liberaal " plachten te noemen betekende de vrije ontplooiing van alles wat met HET KAPITAAL te maken had, het betekende dus ook de vrije UITBUITING van diegenen die daarvoor hun arbeidskracht moesten inzetten. Op geen enkele wijze gold voor déze mensen vrijheid. Een zichzelf regelende samenleving is dus in geen enkel opzicht "liberaal".

Wat voor zo'n samenleving wèl WEZENLIJK is, dat er nooit een bewust gestelde KEUZE mogelijk is. Waar alles ORGANISCH in elkaar grijpt valt niet het één boven het ander te stellen, netzomin als in ons LICHAAM het éne orgaan boven het ándere stellen kunnen. Toch zijn er organen die bepaalde functies in ons GEHELE lichaam regelen, denk bijvoorbeeld aan de hersenen en het hart. Maar een dergelijk orgaan is niet MEER dan een ander, het heeft alleen een omvattender WERKZAAMHEID. En dat is geheel VANZELF zo.

Het is duidelijk dat de mensen die niet gaan stemmen een direct gevaar voor de kies-democratie zijn. Het gedrag van die mensen is enorm effectief: niemand van de gezeten heren maakte zich druk om de onlusten op de universiteiten of om de provo-beweging, maar allemaal zitten ze vol vage angst nu er zoveel mensen niet gestemd hebben. Al die niet-stemmers hebben schokkende daden achterwege gelaten; zij waren geen bommengooiers, geen bezetters, geen betogers. Zij bleven LETTERLIJK thuis. En nu is het gehele apparaat van de kook…! Dàt is pas EFFECTIEF…!

Mogelijk is dit resultaat aan Uw aandacht ontsnapt, en mogelijk ontgaat U nog iets, en dat is nu nèt zo belangrijk.

Men overweegt een nieuwe VOLKSTELLING te houden, maar daarbij worden niet louter de "koppen" geteld, maar men wil van een ieder uitvoerige gegevens over de genoten opleiding, werkkring, belangstelling, hobby's, levensovertuiging, enzovoort. Met andere woorden: men wil inzicht krijgen in de structuur van ons volk, in de sfeer die onder de mensen heerst. En wat is hiervan het resultaat? Dat het LUCHTLEDIGE, waaraan we nu nèt de vooruitgang te danken hebben, opgeheven wordt. Een spreker voor de radio merkte hieromtrent terecht op, dat dit HET BEGIN VAN EEN POLITIE-STAAT was. In alle opzichten een GEREGISTREERDE bevolking. Levensgevaarlijk is dat..!

Dezer dagen stond er in de krant dat iemand in de kamer aan de minister gevraagd had de POLITIEKE PARTIJEN inzage te geven van de lijsten van de stembureaux. Uit die lijsten blijkt WIE ER NIET GESTEMD HEBBEN. Natuurlijk is men dan in staat die mensen te gaan bewerken, maar ook - en dat is het gevaarlijkste - krijgt men inzicht in de gesteldheid van die mensen, zodat men weet wàt er leeft onder die mensen. En dan kan men daarop gaan spelen…! Ook dit is levensgevaarlijk…maar dat niet alleen: het druist ten allen tijde in tegen het RECHT; het is een INBREUK OP DE VRIJHEID.

Ook worden er aan alle kanten ENQUETES voorbereid, alweer met dezelfde bedoeling.

En nu mijn ernstige waarschuwing: WERK AAN AL DEZE DINGEN NOOIT MEE, weiger aan wie dan ook inlichtingen te verschaffen, en ga vanaf dit moment nooit meer naar de stembus. Wat ik al zo lang in "theorie" heb betoogd is nu in de praktijk waarheid gebleken. Wij moeten het van het LUCHTLEDIGE hebben. Maak U geen zorgen om wat er dàn komt; vanwege de ONGRIJPBAARHEID van het luchtledige sneuvelt toch alles wat niet deugt. En het mooie VOOR IEDEREEN is dat het geen moeite kost (de bezetting van een gebouw is altijd weer een heel gedoe, en bovendien eigenlijk niet terecht), èn dat het in ALLE STILTE kan gebeuren. U zult zien hoe de heren zich in bochten wringen in hun vertwijfeling…!

Onlangs sprak ik iemand die in alle oprechtheid meende dat je op de meest "dwarse" partij moest stemmen, want: "hoe meer stemmen die krijgen, des te groter is de kans dat er verandering in de toestand komt". Deze gedachtengang is ONJUIST want ten eerste geldt wat ik hierboven uiteengezet heb, maar ten tweede: geen enkele PARTIJ ligt BUITEN het stelsel. Dat kàn nu eenmaal niet anders omdat partij KEUZE betekent en keuze levert onherroepelijk een stelsel op.

Bovendien, ten derde, moet het U toch wel eens opgevallen zijn dat geen enkele verkiezing een verandering teweeg gebracht heeft. Er zijn wel "verschuivingen " geweest, maar nog nooit veranderde er iets aan de gang van zaken - of het moet deze verandering zijn dat elke verkiezing weer een nieuwe groep mensen in de gelegenheid stelt COMMISSARIS van de één of andere grote NV te worden…! Sociaal en qua menselijkheid heeft geen enkele verkiezing ooit uitkomstgegeven.

Een massale KEUZE levert namelijk altijd een GEMIDDELDE op en het is volledig ondenkbaar dat er plotseling een grote uitschieter optreedt. Zelfs al zijn er veel mensen ontevreden, dan nog loopt wat zij verkiezen uiteen, en meestal is de praktijk deze dat die ontevreden mensen zichzelf versnipperen. Dat is een van de listigheidjes van het kiesstelsel. Men behoeft dus van stemmen op een dwarse partij niets te verwachten.

Het is trouwens in het algemeen zo, dat de MACHT vooronderstelt dat er iets is dat er tegenover staat. Men zegt dan dat die macht "ergens op steunt", maar dat woordje "steunt" kunnen we beter vervangen door het woord "drukt". Want de macht DRUKT altijd op de mensen en gesteund wordt hij in feite door niets. Er is geen enkele menselijke verhouding die een machtsverhouding rechtvaardigt. Wat tegenover de macht staat is de altijd aanwezige weerstand van de onderdrukten. Maar deze weerstand is een wezenlijke voorwaarde voor de macht. Wij zien dan ook een WISSELWERKING tussen de macht en de weerstand; soms zien wij hoe de rollen zich om keren en dan blijken de dappere BESTRIJDERS van de macht plotseling nu zèlf de machtigen geworden te zijn met precies dezelfde Duitse manier van uitvaardigen van verordeningen. Zij behoren onlosmakelijk bij elkaar, die twee. Maar wat ze alle twee opheft is het luchtledige, en ook dit is niet zo maar een "theorie" die nauwelijks toe te passen is. Er zijn gevallen genoeg bekend waarbij de mensen de machthebber volkomen links lieten liggen. Ze begrepen niet wat hij bedoelde, en ze konden hem niet verstaan en ook gewoon op straat zagen ze hem niet. In de afgelopen oorlog is dat meer dan eens voorgekomen, bijvoorbeeld in België, en de resultaten waren werkelijk verbluffend. Van grootscheepse deportaties (Joden) was veel minder sprake dan bij ons in Nederland en zelfs bleven er veel meer voedselvoorraden in het land. Ook in dit geval is het o.a. WEINREB die op dit verschijnsel wijst.

En ik hoorde dat ook de mensen in het oosten, en zelfs ook wel in Rusland en Tsjecho-Slowakije zich telkenmale zo gedragen hebben. De STILTE vervult de machthebbers altijd met angst; zij voelen zich nèrgens meer in geworteld en dat is nu juist het gevoel dat zij MOETEN krijgen…!

Naar bladwijzers: NIET STEMMEN roept een * * * * op.

STEMMEN zie nrs. 4(kiesstelsel) - 15 - 18 en 19(kiesstelsel)

Ik groet U allen vriendelijk,

Jan Vis, creatief filosoof.

Macht ; onder macht versta ik…(1985) (gescand en geplaatst op 13 november 2009)

Lezing ; Overleven, een zaak van weten en kunnen – (1987) (gescand en geplaatst op 12 november 2009)

Briefnummer 4: Het ongedierte vreet het andere op-Iwan Karamazow

Briefnummer 5: De moderne mens en de sport

Briefnummer 6: De vrede in deze wereld

Briefnummer 7: Het arbeidsevenwicht

Briefnummer 12: Rassenvraagstuk

Briefnummer 14: De brandstapel is mij te heet

Briefnummer 15: De papieren waarheid

Briefnummer 16: Pornografie

Briefnummer 17: Iets over de liefde en de verveling

Briefnummer 18: De vrijheid van spreken

Briefnummer 19: Het luchtledige

Te plaatsen brieven: de nummers 4, 5, 6, 7, 12, 14, 15, 16, 17, 18, en 19.(allen geplaatst tussen 17 en 22 oktober 2009)

OVERLEVEN, EEN ZAAK VAN WETEN EN KUNNEN…. (1^e versie)

Auteur: Jan Vis, creatief filosoof

Gescand en geplaatst op 12 nov. 2009 - Verslag van 1987

Terug naar: Startpagina

Er is geen levend wezen op aarde te vinden dat zo slecht toegerust is op overleven als de mens. Als je hem vergelijkt met de andere schepselen legt hij het in alle opzichten af. Zijn tastzin, reuk- en gezichtsvermogen zijn, vergeleken met de andere dieren, ronduit abominabel en zijn prestaties zijn navenant. Zijn benen laten niet toe dat hij echt hard kan lopen, zoals een jachtluipaard bijvoorbeeld, en bovendien hebben zij maar één enkele functie: die van het zich voortbewegen en staan en zelfs die functie werkt, als ik de biologen mag geloven, niet eens goed. Grijpen met zijn voeten, zoals de aap dat kan, is er niet bij! En zijn handen, nou ja, het is waar, hij kan daar heel verfijnde dingen mee, dingen die andere schepselen niet voor elkaar krijgen, maar dat zijn toch geen vaardigheden die in directe zin nuttig zijn voor het overleven. Sterke klauwen om een prooi te grijpen heeft de mens niet. Hoe je het ook bekijkt, hij komt echt als een stumper ter wereld, zonder van nature gegeven middelen om zich in de buitenwereld - letterlijk en figuurlijk te kunnen handhaven.

Eigenlijk is dat heel merkwaardig! Zeker als je aanneemt dat de mens inderdaad als laatste mogelijkheid op de planeet verschenen is. Als hij door god geschapen zou zijn, dan kun je zonder meer vaststellen dat er van dat scheppen niet veel terecht is gekomen. God heeft duidelijk vergeten aan zijn kunstwerk een aantal nuttige functies toe te kennen. Met dat te constateren zou het verhaal af kunnen zijn: je stelt vast dat er een tragische vergissing door de onfeilbare gemaakt is en het raadsel is opgelost. Ook als je vermoedt dat god andere, uiteraard 'ondoorgrondelijke', verborgen, bedoelingen met zijn Adam en Eva gehad heeft, blijft het feit overeind dat geen van beiden de mogelijkheid hadden te overleven. Nu was dat inderdaad in het paradijs geen probleem, want daar was overleven juist een kwestie van volslagen niets-doen! Waarom dan toch de andere schepselen voorzien moesten worden van min of meer wrede overlevingsfuncties blijft een raadsel. Dat is trouwens lang niet het enige raadsel waarvoor god ons gesteld heeft….

Laten we god als schepper maar vergeten. Maar laten we wel aannemen dat de mens het laatste verschijnsel is dat uit de in zichzelf beweeglijke, energetische, materie te voorschijn gekomen is. Eigenlijk behoef je dat niet aan te nemen, want je kunt dat gewoon wéten! Ik geef toe dat de daaraan ten grondslag liggende redenering nogal uitvoerig is, maar hij is op zichzelf toch wel zo eenvoudig dat het je verbaast dat hij nog steeds geen gemeengoed is. De geleerden putten zich uit in ingewikkelde wetenschappelijke hoogstandjes, waarbij zij bovendien hun uiterste best doen elkaar te overtroeven, de eer van de meest verantwoorde theorie op te eisen, vaak met de bedoeling er zelf beter van te worden…. Je staat er versteld van als je ziet hoeveel - ik zeg het maar ronduit - krankzinnige ideeën de filosofen en wetenschappers uitgebroed hebben om de aanwezigheid van de mens in de kosmos te verklaren.

Ik heb meegemaakt dat er één tot de conclusie was gekomen dat de mens als een soort van zaadje, je weet wel, zo'n pluisje zoals je dat wel eens voorbij ziet zweven, overgewaaid was van de één of andere planeet.

Vanwaar nu deze eigenaardigheden, die bepaald niet toevallig zijn, bepaald niet incidenteel aan de mensen zijn waar te nemen, maar steeds blijken een essentiële betekenis te hebben. Wel, het antwoord is te vinden in het begrip De Laatste Zijn. Oppervlakkig beschouwd zou je niets bijzonders achter dat begrip zoeken. Maar de filosofie zou de filosofie niet zijn als zij niet overal wat achter zocht en…. inderdaad, er ook nog wat achter vond ook! Dat begrip De Laatste Zijn heeft namelijk een onnoemelijk rijke inhoud, om tegelijkertijd geen enkele inhoud te hebben. Dat zit zo: als laatste stadium van een proces houdt een zaak al het voorgaande in. Je hebt namelijk te doen met een proces of een voortgang en daaraan komt op een zeker moment een einde. Als dat einde daar is kun je zeggen dat in dat einde het gehele proces, de gehele voortgang, geconcentreerd is. Dat geeft aan dat einde zijn speciale karakter: het is het eraan voorafgaande proces op voltooide en dus volledige wijze. Die hele zaak is als inhoud van dat einde aanwezig. Maar daarmee ben je niet klaar! Omdat het namelijk over het einde gaat is ook te stellen dat er helemaal geen inhoud meer is. Bij het zich beëindigen heft het proces zich op. Dat wil zeggen dat er een 'negatie' optreedt: de hele boel, de hele inhoud gaat zichzelf ontkennen. Het begrip De Laatste Zijn heeft dus een dubbele betekenis, namelijk een betekenis dat iets er tenvolle is en tegelijk dat datzelfde iets er niet is, of beter nog: op ontkende wijze aanwezig is. Aan de rand van de tafel is de tafel er, maar tegelijkertijd is die tafel er niet! Het De Laatste Zijn is, om het nog weer eens anders te zeggen, voorwaarde voor het begrip Grens en dat begrip is een zogenaamd 'dubbelbegrip' dat volstrekt niet zonder zijn innerlijke tegenstelling is te denken. Op grond daarvan zou ik het De Laatste Zijn met de volgende begrippen willen benaderen: er is 'het laatste' en tègelijkertijd is er de ontkenning daarvan, en dat noem ik 'het einde'.

Misschien begint het nu toch een beetje moeilijk te worden, maar dat is niet erg. Je kunt altijd nog de conclusies, die ik straks trek, voorlopig voor lief nemen en de rest van het verhaal volgen. Aan het eind kun je dan eventueel vol overtuiging roepen dat je het volstrekt óneens bent met mijn verhaal!

De betekenis van het begrip 'het laatste' leidt tot de volgende situatie: ten eerste is er een procesmatig ontstane zaak die volledig uitgewikkeld is, zonder dat er ook maar iets aan ontbreekt en ten tweede is er het absoluut ontbreken van iets hogers dat boven genoemde procesmatig ontstane zaak uitgaat. En de betekenis van het begrip “het einde” ligt in de negatie van het voorgaande, dus in feite de negatie van alles wat door het wordingsproces en de evolutie is opgeleverd en logischerwijze ook de negatie van genoemd ontbreken van iets hogers, zodat je, heel merkwaardig eigenlijk, kunt zeggen dar er op de een of andere manier toch iets hogers is. Deze beide negaties, namelijk van wordingsproces en evolutie, of in het kort gezegd van het materiële, èn van het niet-bestaan van iets hogers – dat je het niet-materiële zou kunnen noemen – heffen het bestaan van hun tegenstellingen, waarop zij als het ware een “negatieve” reactie zijn, niet op, maar geven aan die tegenstellingen een andere status.

Zo leidt de inhoud van “het laatste”, dus de cluster van de tegenstellingen materie en haar negatie, niet tot het verdwijnen van de materie, maar tot materie die er op andere wijze is. En de tot 'het einde' behorende cluster van de tegenstellingen niet-iets hogers en haar negatie leidt niet tot de conclusie dat er wèl iets hogers zou zijn en dus tot de door menigeen maar al te graag gewilde bevestiging van het bestaan van een god of van een autonome geest, het 'spirituele' of een wereld 'aan gene zijde'. Daar leidt dit dus niet toe, maar wel dat je kunt constateren dat het niet bestaande hogere er op een bijzondere manier tóch is, namelijk op een materiële, op een stoffelijke, wijze.

Dit hele getover met begrippen op grond van het feit dat de mens de laatste verschijningsvorm in de kosmos is vormt de filosofische ondergrond voor een aantal eigenaardigheden die de mens vertoont en die wij wat nader moeten bekijken omdat zij essentieel zijn voor de uitwerking van ons thema. Welnu, de negatie van het materiële is er de oorzaak van dat de mens op de planeet verschijnt als een wezen dat volstrekt niets kan, in die zin dat het nergens op toegerust is. Dat is dus waar ik in het begin van dit verhaal op gewezen heb. Toch is er met dat 'niet toegerust zijn' in zoverre iets eigenaardigs aan de hand dat al die eigenschappen, die in de natuur op 'verdeelde wijze' voorkomen, allemaal in de mens terug te vinden zijn. De klauwen bijvoorbeeld van de poes zijn bij die poes specifiek en uitsluitend ingesteld op het grijpen van een prooi. Zij kan er in feite niet of nauwelijks iets anders mee. De mens evenwel heeft eigenlijk ook wel die klauwen, maar de specifieke grijp-functie is in zoverre tot iets algemeens geworden zeg maar “verwaterd”, dat er ook àndere dingen mee gedaan kunnen worden. Zo zijn er talloze voorbeelden te geven van eigenaardigheden en functies die in de natuur “expliciet” voor komen, gebonden aan dit of dat levende wezen, maar die bij de mens 'impliciet' aanwezig zijn, dat wil zeggen: verzonken in een totaal van eigenaardigheden en functies. Op grond daarvan heb ik geconcludeerd dat je bij de mens te doen hebt met de materie op andere wijze. Het is er wel allemaal, maar je hebt er op zichzelf niets aan, je kunt er op zichzelf niets mee….

Zo ook met dat zogenaamde hogere. Het is er beslist niet, want na het laatste verschijnsel komt er logischerwijs niets meer. Dat is een onweerlegbare waarheid, behalve natuurlijk voor diegene die toch maar liever aan het fantaseren slaat! Dus: er bestaat niets hogers, maar dat niet-bestaan daarvan is toch ook niet te denken zonder zijn eigen negatie. Het niet-bestaan van iets hogers verandert door die onvermijdelijke negatie in een op andere wijze toch bestaan van iets hogers. Ik heb er al iets over gezegd. Dat is namelijk dat voor menigeen raadselachtige verschijnsel van het langzaam maar zeker op een hoger plan komen van de mens en zijn werkelijkheid. De cultuur ontwikkeling bijvoorbeeld is afspiegeling en resultaat van dat op andere wijze gelden van iets hogers. Het leuke daarvan is dat het juist dit geleidelijke overschrijden van eigen grenzen is dat vanaf het vroegste begin de mensen het gevoel heeft gegeven dat er ècht iets boven hen is, een hemelse wereld waarin allerlei geesten leven en wat de woonplaats is van een god of meerdere goden.

En anderzijds heeft dit overschrijden van eigen grenzen er herhaaldelijk toe geleid dat mensen zich losmaakten van bestaande machten en conventies en zich als vrijheidslievende rebellen gingen gedragen, als vrijdenkers bijvoorbeeld….

Je zult misschien zo langzamerhand zeggen "Wat kan mij die materie op andere wijze en dat hogere op andere wijze schelen, zeker in verband met de vraag hoe het zit met het overleven en de rol die weten en kunnen daarin spelen? Je zou daarin gelijk hebben als het nou niet juist zo was dat in die twee begrippen de hele essentie van het overleven besloten lag. Ik heb er al op gewezen dat het bij de mens niets wordt als hij op 'natuurlijke wijze' zou moeten overleven.

Die alles omvattende trilling is eigenlijk de wèrkelijkheid zelf, maar dan op de wijze van een trilling. Het is een beetje moeilijk in het kort duidelijk te maken hoe dat in elkaar zit. Maar een goed voorbeeld is de grammofoonplaat. De groef op zo'n plaat is eigenlijk de weergave van een trilling. Die trilling is bijvoorbeeld op een beeldscherm zichtbaar te maken. Dan zie je één grillige zigzaglijn, dat is denk ik wel bekend. Deze grillige lijn nu houdt alle klankkleuren, toonhoogtes, intonaties, kortom een geheel muziekstuk in, en wel op een zodanige wijze dat bij reproductie al die nuances weer te voorschijn komen en zo het geheel van de muziek hoorbaar maken. Welnu, van die alles omvattende trilling is te zeggen dat hij 'op trillende wijze' alles inhoudt. Zo kun je je ook enigszins voorstellen dat de materie, die eigenlijk en wezenlijk een systeem van trillende beweeglijkheden is, aan het einde van haar wordingsproces in zichzelf op een dermate wijze trilt dat alle variaties, alle mogelijkheden, alle toestanden er in opgenomen zijn. Die in ons aanwezige trillende werkelijkheid noem ik ons bewustzijn. En dat bewustzijn levert een beeld van de werkelijkheid op, een algemeen beeld dat laat zien hoe de werkelijkheid is.

Op zichzelf is wat ik nu zeg niets nieuws, want ieder mens ervaart in zichzelf zoiets als een 'geweten' en ieder mens heeft een vaag - want onderontwikkeld - vermoeden van de waarheid.

En nu is het deze zaak die in ieder mens, uiteraard op precies dezelfde wijze, werkzaam is. Die trilling is in ieder van ons hetzelfde, maar wel is het een feit dat wij er niet allemaal even gevoelig voor zijn. En bovendien is er, in onze zogenaamd zakelijke cultuur: nauwelijks aandacht voor. Maar op den duur zal dat wel weer terugkomen. Dat ligt althans in de logica.

Zo kom je dus uit -op een tweeledige werkelijkheid waarvan beide aspecten tegelijkertijd gelden. Ze zijn zogezegd niet te scheiden. Het ene is het beeld van het geheel en het ander is de voorstelling van de onderdelen en hun onderlinge relaties, het totale complex van de kennis dus. Alleen bij het gelden en tot haar recht komen van deze tweeledige werkelijkheid wordt het voor ons mogelijk op een zinvolle en verantwoorde manier met ons weten en kunnen bezig te zijn. Ons weten en kunnen wordt dan voortdurend gespiegeld aan genoemd beeld zodat het geen vraag meer is in welke richting we ons met ons weten en kunnen moeten bewegen. Tegenwoordig slaan wij er steeds meer een slag naar omdat aan die versnipperde werkelijkheid niet meer te zien is hoe de samenhang zou moeten zijn. Wanneer echter de mensen weer oog krijgen voor dat beeld dat het bewustzijn ons laat zien kunnen zij hun technologie ècht verder ontwikkelen zonder dat dit op rampen uitloopt zoals nu het geval is. En de waarheid, die wetenschappelijk niet te vinden was, komt vanzelf voor de dag, enerzijds omdat zij altijd al in de mensen sluimerend aanwezig was en anderzijds doordat zij nu concreet kan worden. Die concrete waarheid speelt dan niet langer de rol van een min of meer onduidelijk en gevoelsmatig 'geweten', dat gemakkelijk weggeredeneerd kan worden met behulp van pragmatische wetenschappelijke en technologische smoesjes, maar het is dan een onmiskenbare realiteit geworden waar je onmogelijk nog omheen kan.

Dank voor jullie aandacht..!

Zie óók het hoofdwerk: Het ontstaan van het Heelal / de kosmos t/m het slotakkoord “De Mens”

Macht ; onder macht versta ik…(1985) (gescand en geplaatst op 13 november 2009)

Lezing ; Overleven, een zaak van weten en kunnen – (1987) (gescand en geplaatst op 12 november 2009)

Briefnummer 4: Het ongedierte vreet het andere op-Iwan Karamazow

Briefnummer 5: De moderne mens en de sport

Briefnummer 6: De vrede in deze wereld

Briefnummer 7: Het arbeidsevenwicht

Briefnummer 12: Rassenvraagstuk

Briefnummer 14: De brandstapel is mij te heet

Briefnummer 15: De papieren waarheid

Briefnummer 16: Pornografie

Briefnummer 17: Iets over de liefde en de verveling

Briefnummer 18: De vrijheid van spreken

Briefnummer 19: Het luchtledige

Macht; onder macht versta ik…(1985)

Auteur: Jan Vis, creatief filosoof

Origineel

Gescand en geplaatst op 13 nov. 2009 - Verslag van 1985

Terug naar: Startpagina

Naar bladwijzers: Democratie/Noodtoestand ; Innerlijke onvrede/Zelfmoord ; WAARDEOORDELEN ; Meer Gezag ; INTUÏTIE ; Misbruik, gezag, macht, misdadig ; AGRESSIE ; En intussen gaan wij voort de kinderen vertrouwd te maken met het machtsdenken ; Klik op de link ”ontwaarden” en vervolgens op bladw. “Idealen” ; ECHTE VREDE ; MACHT ;

Onder "macht" versta ik elke vorm van dwang die er op gericht is een ander mens, of jezelf, of beiden op een zodanige manier te veranderen dat zij gaan beantwoorden aan normen die voortkomen uit een fictieve, bedachte werkelijkheid. Praktisch gezegd: "Ik wil dat jij bent zoals IK vind dat jij zijn moet".

Om te kunnen wensen dat ikzelf, of een medemens, ànders is dan hij is moet ik in staat zijn onder de mensen onderscheidingen aan te brengen. Ik moet dus ontdekt hebben dat er een verschil is tussen de mensen, dat de ene mens niet gelijk is aan de àndere mens. De "individualiteit" van de mensen moet dus voor mij een gegeven zijn, een vaststaand en niet te betwijfelen feit. Zou ik dat niet in de gaten hebben, dan zou er voor mij niet de behoefte ontstaan mijn medemensen te veranderen en wat betreft mijn eigen individualiteit: ik zou het niet nodig vinden mijzelf te veranderen zodat ik aan de door mijzelf gestelde normen ga voldoen. Het begrip "verschil" is dus essentieel als het over macht gaat.

De individualiteit kan zich op twee manieren laten gelden:

1) de individualiteit van een (grote) groep mensen tegenover die van enkelingen, een situatie die wij aantreffen bij een volk en zijn vorst of bij een volk en zijn overheid. Vorst en overheid staan aan de éne kant, het volk aan de andere. De maat ligt dan bij vorst en overheid, die individualiteiten zijn zoals het behoort, voldoen aan de normen, terwijl de individualiteit van het volk beheerst moet worden om aan de normen te voldoen. In de oudheid lag deze zaak heel duidelijk: de vorst vertegenwoordigde de absolute, goddelijke normen en hij legde die normen aan het volk op doormiddel van wetten. Bij het opstellen en uitvaardigen en handhaven van die wetten beriep hij zich op zijn verwantschap met het absoluut goddelijke. Hij vertegenwoordigde die zaak. Vaak stelde de vorsten in de oudheid zichzelf zonder meer als goddelijk, denk aan de pharao's van Egypte, aan de wijze Salomo en de latere Romeinse keizers. En in ieder geval waren zij "edel", zij waren overeenkomstig de goddelijke normen.

In de moderne tijd treffen wij deze verhouding tussen volk en overheid of vorst nog steeds aan. Weliswaar worden de vorsten en de adel niet meer echt serieus genomen, maar men ziet er toch nog altijd tegenop, behandelt hen met eerbied en vindt nog lang niet dat zij belachelijk zijn. Maar de overheden zijn nog vrijwel onaantastbaar. Ook als men een bepaalde overheid weg jaagt haast men zich een nieuwe te installeren. Een baas moet er zijn. Voor deze baas is het volk een grauwe massa, hij maakt geen onderscheid tussen de ene individuele mens en de àndere en hij pleegt dit "rechtsgelijkheid" te noemen. Hij wijst er dan ook met graagte op dat voor hem "iedereen gelijk is" en dat hij geen verschil maakt tussen de éne en de àndere mens en hij vindt zichzelf op grond daarvan reuze rechtvaardig en redelijk en onbevooroordeeld. Dat hij dat in feite niet is blijkt uit onbeheerste uitlatingen over het volk: het is te lui om te werken, het heeft geen eerbied voor zijn gezag, het is niet loyaal, enz. Bovendien vaardigen overheden nog steeds wetten uit. Dat die wetten tegenwoordig "democratisch" tot stand komen doet niet ter zake. Het woord democratie slaat op de vorm van de procedure, maar niet op de inhoud daarvan: de wetten worden eenzijdig door de overheid uitgevaardigd, en zij dwingen het volk zich aan de normen te houden. Voor de overheden zèlf gelden de wetten alleen maar voor de vorm; zij kunnen ze altijd wijzigen of buiten werking stellen, bijvoorbeeld met het beroep op een zogenaamde noodtoestand.

2) Tegen het einde van de oudheid ontstond er onder de mensen het besef dat àlle afzonderlijke mensen individualiteiten zijn. Een van de eerste resultaten van dat besef was het Romeinse recht. In dat recht werd gepoogd de onderlinge machtsverhoudingen tussen de individuen te regelen. De daarop volgende juridische ontwikkeling van West-Europa is een verdere uitwerking van deze zaak.

Het westerse recht doet zich voor als de bewustmaking en formulering van rechtvaardige verhoudingen tussen de individuen, maar het is in feite het regelen van de machtsverhoudingen.

Gaandeweg heeft dit regelen ook betrekking gekregen op alle andere maatschappelijke verschijnselen: de staatsinrichting, de politiek, de economie en de sociale instellingen. Je bent bepaald niet eenzijdig als je stelt dat de gehele westerse geschiedenis één voortdurende machtsstrijd is van iedereen tegen iedereen. In vrijwel alle liefdesrelaties voeren de partners met elkaar een machtsstrijd, in de gezinnen vechten de kinderen tegen de ouders en omgekeerd en op de scholen gebeurt hetzelfde.

Op het werk wordt alles bepaald door de uitslag van de machtsstrijd en in de politiek is het al niet anders, kortom, die strijd vindt plaats op alle levensterreinen. Zelfs op een terrein waarop je het zo gauw niet zou verwachten, namelijk dat van de wetenschap, die de pretentie heeft objectief te zijn, woedt de machtsstrijd. Enerzijds tussen de wetenschappers en de natuur, waarbij het streven om inzicht in de natuur te verkrijgen wordt bepaald door de wens om de natuur "in je macht te krijgen", en anderzijds tussen de wetenschappers onderling die het betrouwbaarheidsgehalte van hun theorieën meer baseren op hun machtsposities dan op helder en onbevangen denken.

De sociale uitdrukking van de machtsstrijd is de zogenaamde democratie. Ondanks alle verhalen over het “welzijn” van het land, het “wegcijferen van eigen belangen” en “dienstbaarheid aan de wil van het volk” is het een keiharde strijd om de macht. Om het cynische hiervan enigszins te verbloemen heeft men bedacht dat het veroveren van de macht, waarom het in wezen gaat, verantwoord en wenselijk is om het "goede doel" te bereiken: een menselijke en vrije samenleving. Vooral de socialisten passen deze mystificatie graag toe en, het moet gezegd, vaak met succes. Het sprookje van de "Macht ten goede". Een sprookje dat in onderwijs, gezin en godsdienst ook maar al te graag verteld wordt.

De mensen zijn ziek, ontevreden en agressief, de natuur is vergiftigd, uitgeroeid en van haar levenskracht ontdaan. Is het een wonder dat velen geen uitkomst meer zien?

En intussen gaan wij voort de kinderen vertrouwd te maken met het machtsdenken. In plaats van de verschillen te ontwaarden, zodat er vrede komt in de wereld, wakkeren wij ze in toenemende mate aan. De competitie-drift wordt zo hoog mogelijk opgezweept in sport, spel en studie en de kinderen wordt voorgehouden dat zij waardevolle mensen zullen worden als zij zich door hun prestaties van de anderen onderscheiden. Om die gesteldheid in hen teweeg te brengen laten de opvoeders en onderwijzers al hun macht gelden. En dat terwijl zij eigenlijk alleen maar op enig gezag zouden kunnen bogen, gezag op grond van hun kennis en ervaring als oudere. Gezag dat benut zou moeten worden om de kinderen bij zichzelf te brengen in plaats van het te misbruiken terwille van de macht. Ieder gezag en iedere invloed die aangewend worden om kinderen en ouderen naar zichzelf toe te leiden is menselijk en goed, maar als zij aangewend worden om eigen macht te vestigen zijn zij onmenselijk en misdadig. Onmenselijk omdat op die manier aan de kinderen elk toekomstig geluk wordt onthouden, en misdadig omdat de grond wordt gelegd voor de vijandschap onder de mensen. Als dan straks die kinderen opgegroeid zullen zijn, zullen de ouderen voor de zoveelste keer in de geschiedenis vragen: "hoe komen die jonge mensen toch zo ontevreden? Waarom zijn ze zo agressief? Waarom schaffen zij de oorlog niet af..?" Dan vergeten zij, net zoals zoveel geslachten vóór hen, dat zij zelf het verschil tussen de mensen met loodzware waardeoordelen belast hebben, dat ze zelf het machtsdenken hebben aangewakkerd. Als dat eenmaal ingeprogrammeerd is laat het zich vrijwel nooit meer wegwerken. Het machtsbesef is dan zo ingekankerd dat die jonge mensen nauwelijks méér kunnen dan de hen onderdrukkende machten te tarten om te ondervinden wie de sterkste is. En in enkele gevallen zullen zij de bestaande macht oprecht bestrijden, hem misschien zelfs wel omverwerpen, maar hem nooit oplossen. Steeds weer zullen zij er een nieuwe voor in de plaats stellen, zodat het hele programma opnieuw kan beginnen. De machtsstelsels kunnen namelijk nooit verdwijnen als je ze bestrijdt. Je hebt voor het bestrijden immers een nieuwe en grotere macht nodig en daardoor is het eindresultaat onvermijdelijk macht. De vicieuze cirkel is op deze wijze nooit te doorbreken. De enige mogelijkheid is gelegen in het "oplossen" van de macht. En dat doe je door het kwaad bij de wortel aan te vatten; de waardeoordelen over de verschillen tussen de mensen. Die waardeoordelen verdwijnen als je de fictie, het bedenksel, van de hogere macht doorprikt. Je behoeft daarvoor geen ingewikkelde theorieën uit te denken. Het is al voldoende als je je niet meer laat overtuigen door logische bedenksels van zogenaamde deskundigen en primair op je eigen gevoel en intuïtie afgaat. Bedenk wel: elke macht steunt op het aannemelijk maken van een bedenksel.

Macht; onder macht versta ik…(1985) (gescand en geplaatst op 13 november 2009)

Lezing ; Overleven, een zaak van weten en kunnen – (1987) (gescand en geplaatst op 12 november 2009)

Briefnummer 4: Het ongedierte vreet het andere op-Iwan Karamazow

Briefnummer 5: De moderne mens en de sport

Briefnummer 6: De vrede in deze wereld

Briefnummer 7: Het arbeidsevenwicht

Briefnummer 12: Rassenvraagstuk

Briefnummer 14: De brandstapel is mij te heet

Briefnummer 15: De papieren waarheid

Briefnummer 16: Pornografie

Briefnummer 17: Iets over de liefde en de verveling

Briefnummer 18: De vrijheid van spreken

Briefnummer 19: Het luchtledige

Een cultuur is:

de gestolde neerslag van een bepaalde fase van de ontwikkeling van het zelfbewustzijn. Er worden allerlei dingen vastgelegd, als norm gesteld, die tijdens die fase duidelijk zijn geworden. De neerslag van zo’n fase stolt tot cultuur.

Onder een ideologie versta ik: een overheersend cultuurdenkbeeld dat gebaseerd is op de voorstelling hoe de werkelijkheid zou moeten zijn.

Gewone mensen, zijn mensen waarbij de twijfel zijn rol blijft spelen, die zich niet beroepen op iets hogers, iets goddelijks of iets koninklijks of op hogere geestelijke vermogens die maatgevend zouden zijn.

Terug naar: STARTPAGINA