Dat is ook in het verleden steeds het geval
geweest.
Alle machthebbers, de pausen, de napoleons,
de hitlers, de democratische bestuurders en de
dorpspastoors hebben een hogere instantie achter de hand gehad.
Uiteraard is dat meestal de een of andere almachtige god,
maar ook bepaalde ideologieën zoals die van de zogenaamde “vrije wereld” doen
het goed. Je kunt je zelfs op “de redelijkheid” beroepen als je macht
uit wilt oefenen. Als het maar iets is dat boven de gewone mensen
uitstijgt, iets dat autoriteit heeft, zodat je de anderen ervan kunt overtuigen
dat ook zij daaraan onderworpen zijn.
Het is in de praktijk niet zo moeilijk om de mensen te
overtuigen. Je prent ze gewoon vanaf hun geboorte in
dat er een hogere autoriteit bestaat waaraan zij te gehoorzamen hebben. Al gauw
weten zij dan niet beter.
Op die manier is de basis gelegd voor een
efficiënte machtsuitoefening. Vervelend is alleen dat zij, door het hun
ingeprente geloof aan een hogere autoriteit, zelf ook macht willen gaan uitoefenen. Je moet dus wel voor ze oppassen.
Maar dat gevaar is gemakkelijk te bezweren door te zorgen
dat je zelf machtiger bent. Dat doe je door geweld te gebruiken. Geweld kan
zich op allerlei manieren vertonen: het kan vriendelijk en overredend zijn,
nederig, medelijdend en zelfverloochenend; het kan
bruut en agressief zijn, maar ook redelijk, liefdevol en ....verantwoordelijk!
Steeds echter is het dwingend. Steeds is het er op uit iemand af te houden van
datgene dat zij of hij eigenlijk zou willen doen of
laten. Steeds is er de wil om een ander mens zo te veranderen dat hij aan jouw
normen gaat beantwoorden. Mijn omschrijving van macht is dan ook: het geweld
van de ene mens om, vanuit eigen hogere principes, de andere mens aan te passen
aan die hogere principes.
Van die hogere principes kan je zeggen dat
die allemaal pure verzinsels zijn. Er
bestaan geen hogere principes die van bovenaf de mensen tot gehoorzaamheid
dwingen.
Dat wij menen dat ze er wel zijn komt door de
voortdurende conditionering, waaraan wij allemaal blootgestaan hebben. Als je
door die conditionering heen breekt, door vrij te denken, bemerk je dat er
niets boven een mens uitgaat, dat er niets en niemand is die je de dienst
voorschrijft en dat je volkomen zelfbesturend bent.
Heb je dat eenmaal in de gaten, dan begrijp
je ook dat er macht zal zijn zolang en voor zover in een cultuur de ingeprente
hogere dwangprincipes onaangetast zijn gebleven. Macht is geen aangeboren behoefte van de mens, maar
een ingeprente en hij verdwijnt als er in een cultuur geen
hogere normen meer gesteld worden.
Macht komt aan de mensen mee zolang zij nog
onvolwassen zijn. De mening van de denkers dat de macht een essentieel
menselijk element is, is dus een foute mening, die een gevolg is van het feit
dat zij zich blindstaren op eigenschappen van onvolwassen mensen.
Er is nog iets
van belang: als jij de behoefte hebt om
een ander mens te veranderen, omdat hij zoals hij is niet goed zou zijn,
dan beleef jij die ander als een ding dat bewerkt moet worden. Je kent aan je
medemens een geheel andere werkelijkheid toe dan aan jezelf. Je bent dan van je
medemens gescheiden, je hangt niet met hem samen, er gaapt een kloof
tussen jou en die ander.
En dat komt voort uit een typisch modern
analytisch zelfbewustzijn dat tenslotte uitloopt in een volkomen versnipperde
werkelijkheid. Je kunt dus vaststellen dat macht alleen daar mogelijk is waar
de ene mens zich afgescheiden heeft van de andere mens. Maar dat is dan wel op
grond van een cultuur die op den duur verdwijnen zal. Als wij in de gaten
krijgen dat er eigenlijk maar één mens bestaat en dat wij daarvan
allemaal individuele variaties zijn houdt het uitoefenen van macht tenslotte
vanzelf op.
Het is duidelijk dat diegenen die vinden dat
macht bij de mens behoort en dat de macht zich alleen maar ten goede heeft te
keren niet tot het einde toe doordenken.
Als zij dat wel deden zouden zij ontdekken
dat zij uitkomen bij een mensheid bij wie het goede afgedwongen moet worden.
Een mensheid dus waarin iedereen als hoogste deugd de gehoorzaamheid zou moeten
betrachten, in de praktijk uiteraard gehoorzaamheid aan een elite die
pretendeert te weten, en die voorschrijft, wat goed is. Een macht ten goede
betekent een verheven vorm van slavernij, precies zoals de christelijke
godsdienst al zo lang propageert. Maar verheven slavernij is toch nog altijd
slavernij en dat kan volgens het vrijdenken nooit de toekomst van de mensheid
zijn. Tenslotte immers zullen de mensen vrij zijn, zichzelf besturend zonder
een beroep te doen op hogere machten en levend in het besef met zijn allen bij
elkaar te behoren...
KAN
MACHT ZICH TEN GOEDE KEREN? - uitleg
Het uitoefenen van macht komt er op neer dat
je iemand wilt veranderen omdat je niet
accepteert dat iemand is zoals hij is. Op zichzelf kan je daarin best gelijk
hebben, een ander mens kan zich dermate onaangenaam onverantwoord gedragen dat
het niet langer om uit te houden is. En daarin moet dan verandering komen, hij
zal zich moeten beteren. Dat betekent eigenlijk dat hij tot een ander
inzicht zou moeten komen, zodat ook zijn gedrag een ander karakter krijgt. Maar
dat is niet zo gemakkelijk voor elkaar te krijgen: hoe kan je bij iemand
een wijziging van inzicht teweeg brengen, welke nieuwe inzichten zou hij zich
dan eigen moeten maken en hoe kom je er achter of dit wel de juiste zijn?
Bovendien kan je je afvragen of je wel het
recht hebt in iemand een verandering aan
te brengen, gesteld dat het zou lukken.
Het is natuurlijk de meest
eenvoudige oplossing om je al deze dingen maar niet af te vragen en botweg tot
geweld over te gaan. Je kunt er dan ook van verzekerd zijn dat de meeste mensen
je gelijk zullen geven: "Waar zou het heengaan met onze wereld als je
niet het recht zou hebben een aantal mensen tot behoorlijk gedrag te dwingen.
Zonder een stelsel van rechten
en plichten zou er alleen maar anarchie zijn en zou iedereen zijn
eigen zin doen en zichzelf almaar doorzetten". Typisch weer zo'n
gedachteloze redenering waarmee vrijwel iedereen op de proppen komt, vooral als
het gaat om andere mensen en hun tekortkomingen.
Een andere vraag is, in hoeverre dat gedrag van je
medemens door jou als onaangenaam en onverantwoord wordt ervaren, louter op grond van waardeoordelen
die je zelf in je hoofd hebt. Misschien heeft die ander wel gelijk en onderga
je zijn gedoe als bedreigend voor jouw eigen heilige huisjes..., misschien wil
hij eigenlijk jou veranderen! In dat geval staan er dus twee tegenover elkaar
die beiden macht willen laten gelden. De vraag wordt
nu wie de sterkste is en dat kan natuurlijk alleen maar degene zijn die de
meeste geweldsmiddelen ter beschikking heeft.
Als je om
je heen kijkt bemerk je dat zo ongeveer iedereen bezig is met de poging zijn
medemensen te veranderen, dat de mensen elkaar bijna nooit accepteren zonder
tegelijk een oordeel in te bouwen en dat zij daardoor nauwelijks in staat zijn
elkaar met rust te laten. Altijd
is er wel iets dat niet deugt en steeds wordt dat beoordeeld vanuit een norm
die men als een hogere waarde probeert voor te stellen. (Neem eens nota van Nihilisme.)Het maakt daarbij helemaal geen verschil of zo'n hogere
waarde ontleend wordt aan dat er orde moet zijn, een ideologie,
de een of andere ethiek, redelijkheid, fatsoen of praktisch
nut, want de functie van een dergelijke norm is steeds dezelfde: je
medemens klein maken. De bedoeling daarvan is macht uitoefenen. Het
willen veranderen van je medemens is eigenlijk een vorm van in bezit nemen.
Door de ander te dwingen zich overeenkomstig jouw
voorstellingen te gaan gedragen maak je hem tot een deel van jouw werkelijkheid;
je ontneemt hem zijn eigen werkelijkheid en je brengt hem in een situatie dat
hij er niet meer voor zichzelf is, maar voor jou.
Zoals ik al eerder gezegd heb kan dat op een
heleboel manieren. Tegenwoordig is het de gewoonte om net te doen alsof de
machtsuitoefening iets anders is dan het is. De zaak wordt weggemoffeld achter
allerlei mooie termen zoals “opvoeding”, “redelijk overleg”, “managing”, “democratie”, “de verantwoording nemen”,
“besluitvorming” en dergelijke. Men speculeert op de ogenschijnlijk vrijwillige
medewerking van de mensen, maar regelt het tegelijk zo dat er voor die mensen
geen werkelijke alternatieven zijn.
“De moderne democratische manier” van machtsuitoefening heeft
wel een heel versluierend karakter. Daardoor krijg je de indruk dat het
allemaal zo'n vaart niet loopt. Je hebt betrekkelijk weinig last van de machten
die over je heersen en daardoor kom je er zelden toe om bijvoorbeeld eens een
vergelijking te maken tussen de machtsinwerking, waaraan vroeger de mensen
bloot stonden en die van tegenwoordig.
Dergelijke vergelijkingen worden soms wel gemaakt door historici en sociologen,
maar vrijwel zonder uitzondering komen zij dan tot de conclusie dat in de
moderne democratie
de macht behoorlijk ingetoomd en gereglementeerd is en dat hij bovendien aardig
goed verdeeld is.
Machtsmisbruik zou vrijwel onmogelijk zijn,
mede doordat wij inmiddels beschikken over een onafhankelijk rechtssysteem.
Iedereen, die zich onrechtvaardig behandeld voelt kan dat ter beoordeling aan
de rechter voorleggen en rekenen op een objectief onderzoek. De moderne democratie is een rechtsstaat. Vroeger
was daarvan geen sprake, zodat je maar moest hopen niet in handen van
machthebbers te vallen, want zij konden je een hoop last bezorgen. Er zou dus
heel wat verbeterd zijn...
Welnu, ik denk
dat dit inderdaad het geval is, hoewel je ten aanzien van de toegankelijkheid
en objectiviteit van dat rechtssysteem wel je bedenkingen kunt hebben.
Maar, de vraag is eigenlijk niet of en in
hoeverre de zaak goed geregeld is en je daardoor minder last bezorgt. De
vraag is of de mensen tegenwoordig meer of minder aan machtsinwerkingen
bloot staan, en dan kom ik tot de conclusie dat je die vraag met, ”veel meer”
moet beantwoorden. De historici en sociologen die het tegendeel beweren letten
alleen maar op “de willekeurige macht” en het daaraan meekomende geweld.
Als ze vervolgens, terecht, constateren dat
die willekeurige macht intussen drastisch is ingeperkt, leiden ze daaruit af,
onterecht, dat dan ook de macht op zichzelf is verminderd. Dat nu is een foute
conclusie: in feite is de machtsinwerking alleen maar toegenomen,
omgekeerd evenredig met het terugdringen van het willekeurige karakter er van.
De zaak is nu in hoge mate gereglementeerd zodat er weinig kans meer is dat je
het slachtoffer wordt van de grillen van de een of andere idiote autoriteit.
Daardoor heb je er in de praktijk veel minder last van en lijkt het inderdaad
of de macht teruggedrongen is. Maar met al die reglementen, al die
rechtsbescherming, kan je zo langzamerhand niets meer doen zonder de
welwillende toestemming van machthebbers die zich beroepen op de stelling dat er “orde” moet zijn.
De willekeurige macht richt zich primair op
de persoon. Je wordt als het ware lichamelijk door die macht aangetast en het
daarbij behorende geweld - om die macht uit te oefenen - is lichamelijk geweld,
ook als het met “geestelijke middelen” wordt toegepast, zoals men dat in
bijvoorbeeld de kerken nog steeds doet op het gebied van de seksualiteit,
abortus en euthanasie. Het geweld is rechtstreeks op je lichamelijkheid
gericht. Psychisch geweld is ook lichamelijk geweld, hersenspoelingen en
gedwongen conditioneringen evenzo. De sterkere dwingt de zwakkere om diens
leven in zijn dienst te stellen. De zwakkere moet tot het bezit van de sterkere
gemaakt worden, zodat deze er mee kan doen wat hij verkiest.
Dat de willekeurige macht onvermijdelijk een
op de persoon gericht karakter heeft wordt duidelijk als je bedenkt dat
willekeur betekent dat je je niets gelegen laat liggen aan de onderlinge
verhoudingen.
De situatie
waarin je medemens leeft, zijn relatie tot andere mensen en dingen, zij spelen
geen enkele rol. Wat over blijft is dus die persoon zelf en deze wordt dan als
een ding, los van de andere dingen, gezien. Nu
ontbreekt elke norm, elk motief en elke noodzaak, om je machtswil
op de een of andere manier in toom te houden of aan te passen aan de gegeven
omstandigheden. Er heerst volstrekte willekeur. Deze, op de persoon gerichte,
machtsvorm is in de moderne democratische
maatschappij vrijwel geheel verdwenen, of, bijvoorbeeld in het strafrecht,
behoorlijk aan banden gelegd.
Maar, ik mag niet nalaten op te merken dat
willekeurige machtsvormen nog veelvuldig voorkomen binnen de gezinnen: in de
relatie tussen de partners en tussen ouders en kinderen. De willekeurige
aantasting van de persoon viert hier nog altijd hoogtij..., uiteraard in
velerlei meer of minder verhulde vormen. De beslotenheid van het gezin, het
elkaar beschouwen als een bezitting en dus het niet laten gelden van het feit
dat ieder mens het middelpunt van een geheel eigen netwerk van onderlinge
verhoudingen is, bevordert deze tirannieke toestanden. Juist in deze moderne
tijd nu de cultuur ontwikkeling zover gevorderd is dat wij oog krijgen voor de
betrekkingen tussen de mensen en als gevolg daarvan elke “willekeurige macht”
veroordelen, vallen de wantoestanden in veel gezinnen extra op en verbazen wij
ons er over hoe lang deze vormen van persoonlijke tirannie nog stand houden.
De moderne gereglementeerde macht daarentegen
heeft een ander karakter. Het gaat
daarbij niet meer zozeer om “de lijfelijke persoon” als zodanig, het gaat nu om
de onderlinge betrekkingen en dus om iemands handelen ten opzichte van het
handelen van anderen. Voor willekeur is er nu geen plaats meer omdat je je nu
op een terrein bevindt waar alles, met een welhaast wetenschappelijke ordening,
in elkaar grijpt. Als het gaat om iemands handelen ten opzichte van de ander,
gaat het om “het in elkaar grijpen”. Die handelingen, over en weer ten opzichte
van elkaar, moeten aan bepaalde eisen gaan voldoen, zij moeten op de een of
andere manier gecoördineerd worden om te gaan beantwoorden aan een bepaald
model dat men van de maatschappij ontworpen heeft.
In principe word je daarbij, als lichamelijk
aanwezig persoon, vrij gelaten. Het gaat niet om je persoon maar om de
verhouding tussen jou en de anderen. Voor het overige kan je doen en laten wat
je wilt en dat is nu precies onze moderne
inhoud van de begrippen “vrijheid” en “privacy”. Deze begrippen gelden buiten het terrein van het “in elkaar grijpen”, zij gelden voor je
“vrije tijd” - de tijd dus, die je gelaten wordt om ook nog een beetje te
leven. Het is zelfs zo dat die zaken beschermd worden, zij het dan voor zover
de zogenaamde belangen van “de samenleving” dit toelaten. Als het in het belang
van de samenleving geacht wordt om in de slaapkamers van bijstandsmoeders te
kijken, of zij er geen vriend of vriendin op nahouden, loopt het uiteraard zo'n
vaart niet meer met de vrijheid en de privacy! Maar toegegeven moet worden dat we met
onze ontwikkeling intussen zover zijn gekomen dat we in ieder geval de vrijheid
en de privacy van
de persoon proberen te beschermen. Dat is op zichzelf al een hele stap voorwaarts!
Het terrein van de macht heeft zich sinds het
begin van deze eeuw langzaam en ongemerkt verlegd van willekeurige macht over
de persoon naar gereglementeerde macht over diens handelen. Dat is een
onvermijdelijk gevolg van het zich doorzetten van een van de aspecten van het “robot denken”, namelijk het denken in organisaties die moeten
functioneren alsof het machines zijn, met in elkaar grijpende elementen
"Heel het raderwerk..." - en een vanuit de top opererend bestuursmechanisme, dat in zekere zin zelfs buiten de
organisatie staat. Het wezenlijke van die “raderen” is het begrip “in elkaar
grijpen” en het wezenlijke van de top is “het
besturen” van dit in elkaar grijpen. Aan die raderen
zelf hebben “de bestuurders” geen boodschap behalve deze, dat ze op hun taak
berekend moeten zijn. Dat betekent “vorming” en dat is dan ook het woord dat
gebruikt wordt om “de raderen”, die de mensen zijn, op maat te slijpen. Ons
moderne onderwijs is zo langzamerhand geheel op deze “vorming” toegesneden. Was
er aan het begin van de twintigste eeuw, vooral van liberale zijde, nog enige
behoefte om de mensen de kans te geven zich te ontplooien, thans wordt zelfs
aan de universiteiten nauwelijks meer gestudeerd omwille van de wetenschap,
maar met het oogmerk zich straks van een redelijk goede baan verzekerd te
weten. De wetenschappelijkheid en de daarbij behorende weetgierige
levenshouding verdwijnen doorgaans als sneeuw voor de zon als men de deur van
de universiteit voorgoed achter zich sluit. Men is dan “opgeleid” om als een
wat meer verfijnd intellectueel radertje te gaan functioneren.
Aan het reglementeren van de macht, door het
coördineren van het menselijk handelen, hebben de socialisten een enorme
bijdrage geleverd. Wat begon als een methode om aan de willekeurige
machtsuitoefening door “de kapitalisten” weerstand te bieden, ontwikkelde zich
steeds meer tot een doel op zichzelf, het organiseren van alle mensen in een
grote machine, de staat. Verwonderlijk is het dan ook niet dat juist
de socialisten, inmiddels tot “sociaal-democraten” omgetoverd, het
staatsapparaat gigantisch hebben uitgebreid, in strijd met de oorspronkelijke
bedoeling de staat overbodig te maken.
Zo langzamerhand is alles “staat” geworden en
van “afsterven” is geen sprake meer.
Het
organisatie-denken richt zich op het onderling handelen van de mensen, in die
zin dat men vindt dat de zaak moet functioneren. De handelingen van de een
moeten inspelen op de handelingen van de ander.
Willekeur is hier uit den boze, alles moet
wetenschappelijk aangepakt worden, volgens bepaalde logische wetten, en men is
er op uit de mensen te dwingen zich aan die regelingen te houden. Doordat die
regelingen zijn gebaseerd op logische wetten en dus concrete kennis, zijn zij
overdraagbaar. Je kunt het de mensen leren via het onderwijs. Zijn die wetten
eenmaal grondig ingeprent, dan zullen de mensen ze als vanzelfsprekend in de
organisatie van de maatschappij gaan toepassen. Sterker nog, zij zullen hun uiterste
best doen zich aan “de spelregels” te houden en zij zullen een ieder die ook
van deze vorm van machtsuitoefening niet gediend is, of die door ouderdom,
ziekte of werkloosheid niet meer mee kan doen, als “asociaal” veroordelen. Dat
zijn immers alleen maar improductieve “opeters”
die van de arbeid van andere mensen profiteren. Zodra je niet meer tot “de
raderen” behoort ben je een uitgestotene, waarvoor hoogstens welwillend
“voorzieningen” worden getroffen.
Dat dit inderdaad “welwillend” plaats vindt,
wordt onmiddellijk duidelijk als er bezuinigd moet worden. In welke richting gaan letterlijk alle bezuinigingen?
Juist! En denk nu niet dat, “linkse
regeringen” in een andere richting zouden bezuinigen. Het zou misschien wat
minder schaamteloos gebeuren, misschien met wat meer mededogen, maar het zou
niettemin op hetzelfde neerkomen, omdat het grondpatroon van het denken bij
alle politieke stromingen eender is.
Alles is tegenwoordig georganiseerd. Dat
gebeurt doormiddel van bepaalde denkmodellen die vooraf opgesteld worden. Iedereen moet zich inpassen in die modellen en
is er dus aan onderworpen. Dat is de moderne vorm van macht. Als je eens gaat
onderzoeken hoezeer dit voor het grootste deel ongemerkt, in het dagelijkse
leven van de mensen doorgedrongen is sta je er versteld van. Het is dan
helemaal geen vraag meer of de moderne mensen meer te lijden hebben onder de
druk van machtsinwerkingen dan de mensen van vroeger.
Vervelend is alleen dat je er, door de
langdurige programmeringen, nauwelijks last meer van hebt, zodat het je niet zo
gemakkelijk opvalt hoezeer je klem zit.
Het is trouwens al zover gekomen dat het gros
van de moderne mensen in de stellige overtuiging verkeert in een “vrije wereld”
te leven. Daarbij verkijken ze zich op het feit dat ze zichzelf en elkaar
alleen maar een heel klein beetje vrijheid toegestaan hebben: een minuscuul
eilandje temidden van de zee van organisatorische
machten.
Je moet “macht” niet verwarren met “invloed”. Het
gevaar dat je dit ongemerkt doet is levensgroot aanwezig mede omdat die twee begrippen ook in onze taal door elkaar heen
gebruikt worden. Vooral politici hebben daarvan een handje als zij hun
eigenlijke drijfveren willen verdoezelen. Macht uitoefenen wordt dan “je
invloed aanwenden om de maatschappelijke processen zo gunstig mogelijk te laten
verlopen”.
In feite echter heb je met heel verschillende
zaken te doen, zaken die zelfs terug zijn te brengen tot een tweetal
fundamentele opvattingen over de verhouding tussen onszelf en onze medemensen.
Die opvattingen komen voort uit een “dubbelbegrip”, dat blijkt te gelden voor
“de verzameling” of “totaliteit” enerzijds en “het geheel” of “de eenheid”
anderzijds. Je kunt “een geheel” niet denken zonder haar inhoud, “het totaal”
en je kunt “een totaal” niet denken zonder “het geheel”. Dit dubbelbegrip
speelt steeds een essentiële rol bij het nadenken over de werkelijkheid in het
algemeen en de mens in het bijzonder.
Uitgaande van de
gedachte dat alle afzonderlijke mensen met elkaar een samenhangend geheel
vormen, ook al geven zij daarvan nauwelijks blijk, dan moet daaruit logisch
volgen dat zij elkaar voortdurend wederzijds beďnvloeden. Die beďnvloeding werkt maar in een richting,
namelijk de richting die de grootst mogelijke kwaliteit van het leven tot
gevolg heeft. Dat is het geval als de afzonderlijke mensen binnen het
samenhangende geheel zo goed mogelijk tot hun recht kunnen komen, ieder naar
eigen geaardheid en vermogen.
Hoe beter dit gerealiseerd is, hoe groter de
kwaliteit van het levende geheel van de
mensheid en dus ook van maatschappij en samenleving. Op een bepaalde manier is
dit proces van elkaar onbelemmerd beďnvloeden, met als zeker gevolg een
optimale kwaliteit, te vergelijken met het, overigens ook in een richting
werkende, evolutieproces van het leven op aarde. Maar, daarbij moeten wij wel
goed in de gaten houden dat het elkaar beďnvloeden, tijdens de evolutie en in
de menselijke werkelijkheid, niet gebeurt met de vooropgezette bedoeling de
hoogste kwaliteit op te leveren, maar simpel omdat in een samenhangend systeem
beďnvloeding niet uit kan blijven. Als je beďnvloedt met een bedoeling ben je
bezig macht uit te oefenen: je wilt iemand anders maken dan hij is.
Ga je echter uit van de gedachte dat de
mensen helemaal niet met elkaar samenhangen, wat, ik geef het toe, in de
praktijk een juiste gedachte schijnt te zijn, dan ziet de mensheid er heel
anders uit. Er bestaat dan niet de behoefte om iedereen optimaal tot zijn recht
te laten komen, maar juist het tegendeel daarvan: iedereen moet zich inpassen
in de totaliteit, in de meer of minder georganiseerde verzameling van
individuele mensen. De verschillen tussen de mensen worden nu in principe niet
meer beschouwd als zinvolle bijdragen aan het samenhangende geheel, maar als
storende afwijkingen die zo grondig mogelijk weggewerkt moeten worden.
Alleen voor zover sommige verschillen als
waardevol worden beschouwd en nuttig ingepast kunnen worden in het
maatschappelijke stelsel, worden zij aanvaard en dan ook nog slechts als
grondslag voor voor de diverse statusniveaus. In plaats van “ontplooiing” van de persoonlijkheid
is er dan “beschaving” van de persoonlijkheid -
letterlijk worden de scherpe kantjes er afgeschaafd. Uiteraard betekent dit dat
de mensheid bij lange na niet optimaal tot haar recht kan komen.
Samenleving en maatschappij blijven ver
beneden peil.
In onze moderne cultuur worden de mensen
inderdaad beschouwd als gescheiden elementen van een verzameling.
Maar in feite is er natuurlijk toch die
samenhang. Die is er ondanks de opvattingen van de mensen, ondanks hun wijze
van denken die er toe leidt dat de samenhang of niet meer herkend wordt, of als
niet relevant wordt beoordeeld vanwege haar empirisch niet aantoonbare
karakter. Zij laat zich dus ongewild en doorgaans ongeweten gelden, maar dan
wel helemaal misvormd tot bemoeizucht en dwingelandij. De gehele moderne
samenleving is daarvan doortrokken, niemand ontkomt aan de werking daarvan en
het kost ook voor je zelf de grootste moeite om er niet aan deel te nemen.
We hebben te doen met de machtsstrijd van
allen tegen allen en het is deze strijd die onze wereld zo troosteloos maakt.
Iedereen blijft ver beneden zijn mogelijkheden, maar tegelijk probeert juist
ieder voor zich “zo goed mogelijk weg te komen”. En degenen die daarin nog het
beste slagen zijn precies die mensen die in ieder geval geen macht zouden
moeten krijgen, omdat zij het niet na kunnen laten iedereen in zijn ontplooiing
te belemmeren, zich met iedereen te bemoeien en iedereen de regels voor te schrijven.
Toch worden juist die figuren door de democratisch geprogrammeerde burgers gekozen om de
maatschappij te “besturen” en helaas ligt dat in de logica: vrijwel
alle mensen zijn zelf bevangen in die machtsstrijd van allen tegen allen, omdat
zij vrijwel allemaal blind zijn voor het onderling samenhangen van de mensen.
Je zou je af kunnen vragen of het wel waar is
dat de beďnvloeding noodzakelijk in een richting werkt, namelijk in de richting
van een optimale kwaliteit van het leven. Om het antwoord op die vraag te
vinden is het handig de zaak eens om te keren: waar kom je op uit als de
onderlinge invloed nu eens juist naar de andere kant werkzaam was? Welnu, dan
kom je terecht bij de zelfvernietiging van alle leven, ja eigenlijk kan het
leven er dan helemaal niet zijn omdat het onmiddellijk bij haar verschijnen op
de planeet zichzelf om zeep geholpen zou hebben! Maar het leven is er wel en
bovendien kan je aan alle levende wezens constateren dat er een drang naar
optimale levenskwaliteit is. In dit verband wees ik al even op het
evolutieproces. De beďnvloeding kan, op grond van de samenhang, alleen maar in
“de goede” richting gaan en dat geldt uiteraard ook voor de mensen. We weten
trouwens van onszelf dat de invloed, die wij van anderen ondergaan, altijd ten
gunste van onze eigen ontplooiing is. Bij alle voor ons nadelige inwerkingen
blijkt er sprake te zijn van bemoeizucht, tirannie en valse voorspiegeling
vanuit een complex van vooroordelen. Precies dus de zaken die ons van onszelf
afhouden.
Merkwaardig lijkt het overigens dat wij
gewoonlijk vinden dat het van weinig karakter getuigt als je je door iemand
laat beďnvloeden. Toch is dat niet zo merkwaardig: beďnvloeding wordt gezien als een inbreuk op je
zelfstandigheid, dus letterlijk een ontkenning van je “op jezelf staan” als
een, van de andere elementen gescheiden, element van de werkelijkheid. Als zodanig ligt zo'n beoordeling dus wel
degelijk in het verlengde van de heersende moderne opvattingen. Er wordt van je
verwacht dat je volkomen autonoom bent.
Maar ook kan die negatieve beoordeling
voortkomen uit een vaag aanvoelen van je werkelijke situatie als mens.
Indien men namelijk onder beďnvloeding
verstaat dat je jezelf prijs geeft aan de bemoeizucht van een ander en dus
buigt voor diens macht, dan is het terecht dat men de zaak negatief beoordeelt.
De verwarring over zo'n kwestie ontstaat eigenlijk door de verkeerd
geďnterpreteerde betekenis van het begrip "zelfstandigheid”. Vanuit de
moderne cultuur betekent “het los staan van”, terwijl het wezenlijk betekent "op eigen wijze mens zijn,
hetgeen de samenhang, via het begrip "mens”, insluit. Welbeschouwd kan je alleen
maar zelfstandig zijn binnen het samenhangende geheel van de werkelijkheid,
alle andere zogenaamde zelfstandigheid houdt isolement in.
Als je denkt binnen de context van het begrip
“invloed” heb je niet de behoefte je medemens te veranderen en voor zover je
toch veranderingen in hem teweegbrengt gebeurt dit onwillekeurig, zonder dat je
daar op uit bent. De ander heeft dan de vrijheid om op zijn eigen manier op
jouw werkelijkheid te reageren. Lig je eventueel te ver uiteen, dan kan je
elkaar altijd nog mijden. Denk je echter in termen van “macht”, dan wil je de
ander wel veranderen zodat je een heel dwangprogramma opzet om je doel te bereiken.
Van met rust laten en desnoods elkaar mijden is dan helemaal geen sprake, je
zoekt die ander juist voortdurend op om hem met je bemoeizucht te tiranniseren.
Het resultaat van je dwangprogramma is dat je die medemens in het nauw drijft.
Dat is ook het geval als je hem het “goede”
probeert op te dringen. Zelfs als je het, wat dat “goede” betreft, bij het
rechte eind zou hebben - wie zal het zeggen? Is het tiranniek om het als een
machtszaak af te willen dwingen. Het gaat namelijk niet om je meer of minder
goede bedoelingen. Dat rechtvaardigt het gebruik van macht niet. Waarom het
gaat is dat alles en iedereen in de werkelijkheid zijn eigen betekenis heeft en
op grond daarvan niet gedwongen kan worden zich te wijzigen ter wille van iets anders,
iets dat van buitenaf bepalend heet te zijn.
Bovenstaande tekst is geschreven:
door Jan Vis, filosoof.
Terug naar: Startpagina
Naar bladwijzer: Almachtige God Het
willen veranderen van je medemens
Misschien
heeft die ander wel gelijk ; De Rechtsstaat/Democratie de
kloof Improductieve “Opeters” Als je om je heen kijkt bemerk je dat zo ongeveer
iedereen bezig is met de poging zijn medemensen te veranderen Rechten en Plichten ; Je treedt bescheiden terug Mensen tot behoorlijk GEDRAG dwingen..? Persoonlijkheid Heilige huisjes ; Opvoeding-1
; Invloed/Macht
; Hoe kan je bij iemand een wijziging van inzicht
teweeg brengen ; Vrijheid en Privacy ; Wie is de SPIN in het WEB.? MACHT..?
; BEZUINIGINGEN
;
Naar
andere artikelen: Het
toenemend belang van het Atheďsme ; Geen God wat dan ; Godsdienst
en Geloof ; Evolutie of Creatie ; De
fundamentele intolerantie van de Godsdienst ; God
bestaat niet ; Bedreiging
van het vrijdenken en het atheďsme ; De verdedigers van de
Godsdienst ; Waarom is de Islam als
godsdienst tegen de Westerse Wereld..? zie no. 27. ; Toch nog een Theocratie- zie
afl. 18 ; Nihilisme
en Anarchisme als basis van het Atheďsme ; Ongewenst
atheďsme- zie afl. 32 ; Een
grens te ver (Israël) ; Verbieden van de
godsdienst..?-zie afl. 21 ; Discrimineert / onderdrukt de
Westerse Cultuur..? zie aflevering 60 / 61 ; Kunnen
moslims zich invoegen in de Moderne cultuur..? – aflevering no. 37 ; De Islam ; Het
staat in de Koran- zie aflevering 36 ; De heilige wet-De Sjari’a ; Burqa, volg bladwijzer ; Is er dan toch een GOD..?
Hoe zit dat..? Briewisseling- Geweld-
Godsdienst- Geloof ; Vrijheid van Godsdienst ; Kan alles maar..!-zie bladwijzers ● Cultuurfilosofische Opmerkingen-o.a. Verveling, verlies
van houvast, Islam’s succes ; de kunst; het schone verschijnsel ; Samenleving, Maatschappij en
Gezin ; Filosofie van de kunst ; Hoe zit het nou met god ; Het Nihilisme ; Vernietiging
van de macht ; Uilenspiegel
en de macht ; Ongehoorzaamheid ; Een alternatief bestuur ; Artikelen
betreffende o.a. Moslims / ISLAM ; Proces v/d Eeuw tegen alle ingezetenen van
Nederland.!.? ; Islam’s
succes ; VERVELING
; De wisselwerking tussen enerzijds de Westerse Wereld en anderzijds de Wereld
v/d Islam ; VERVELING
– Islam’s succes - Extremisten ; Over
de ISLAM, Vrije meningsuiting en het BELEDIGEN-Je Vrijheid koesteren
; Overeenkomsten
KORAN en BIJBEL..? ; De
Islam rukt op… ; De grondslagen van
Jodendom - Christendom en Islam-zie bladw. ; Niet zeuren, god bestaat niet –
zie inhoudsopgave nr. 13( godsdiensten een cultuur..? ) ; Wij dulden geen tegenspraak – zie
INHOUDSOPGAVE – zie nr. 10 ; Seksueel misbruik – Hoe zit
dat..? – zie bladw. ; Leidt de toename van de kennis
tot een beter weten..? – zie bladw. ; JESAJA – zie A..! , B , C , D , E , - zoekterm “ Jesaja “ ; Op de vlucht voor je
eigen denken ; Islamitische geldingsdrang –
zie afl. 27 ;
Polariseren
leidt naar een hoger plan(stuwt op) v/d DEMOCRATIE – zie afl. 24 en 25
; Godsdienst
en Geloof – Hoe zit dat..? ; Het
geheel is meer dan de som der delen Sociale
Bewogenheid – zie bladw. ; De
Rechtsstaat – zie bladwijzers ; Is de Islam een cultuur..? čn het Jodendom en Christendom..?
Hoe zit dat..?-afl.64/65 ; Religies bevestigen het
Geestelijke Karakter v/d mens..! – zie bladw. ; Onvolwassen Mensheid-zie nr.
50..! ; De begrippen Godsdienst
en Geloof – Hoe zit dat..? ; Depressies -Hoe zit
dat..?-zie bladw. ; Islamitische
geldingsdrang – zie afl. 27 ; Kunnen moslims zich invoegen in de
Moderne cultuur..? – afl. nr.37 ; De grondslag van een
godsdienst, - Godsdienst als misbruikt geloof ; De filosofie van de geschiedenis ;
;
Pagina's zijn door mij uit het boekwerkje TEKST EN UITLEG
uitgegeven in 1987 door "De Vrije Gedachte" te Rotterdam overgenomen.
Aangezien
de filosofie er niet is voor enkele bevoorrechten maar juist voor alle mensen,
is het citeren uit mijn werk zonder meer
toegestaan. Wel echter zou ik het op prijs stellen dat het citeren vergezeld
gaat van een duidelijke bronvermelding! (Jan Vis, creatief filosoof)
|
|